COMMENTARIUS.

(a) Hic duo sunt videnda, etc. Dividit quaestionem in duos articulos, quorum primus est de possibilitate: secundus vero de ipso facto. Quoniam ergo agitur de resurrectione ejusdem numero individui (quam plures negabant), ideo hic primum Doctor praemittit in primo articulo quaestionem illam : An divina virtute possit idem numero individuum reparari?

(b) De primo dicitur, etc. Hic adducit responsionem D. Thomae in 4. dist. 44. art. 2. ad 3. ubi asserit, si anima sensitiva in homine distingueretur ab intellectiva, sequi, non fore ut homo resurgeret idem numero quoad sensitivam, quia illa in morte fuit corrupta. Sentit ergo respective ad divinam virtutem corruptum non posse idem in numero reparari. Item 3. p. quaest. 11. art. 5. idem docet de eo quod annihilatur, non posse redire iterum idem in numero et in 4. dist. 12. quaest. 1. art. 2. idem habet. Hinc D. Thomas (ut patet etiam ex littera Doctoris exponentis sententiam ejus) reducit possibilitatem resurrectionis hominis ad hoc, quod esse ipsius non sit interruptum, quia materia manet, et anima rationalis, cujus esse est idem, quod esse totius.

Caeterum, quia D. Thomas 4. contra Gentes cap. 81. et opusculo 9. cap. 82. et quodlib. 4. art. 5. docet ens permanens, si desinat esse, posse divina virtute idem in individuo redire. Praecipua concertatio hujus loci magis vertitur in Durandum, qui sententiam priori loco assertam mordicus defendit in hac dist. q. 3. quam sequitur Abulensis in Matthaeum 22. quaest. 238. quae etiam sententia tribuitur Marsilio q. 18. in 2. de generatione.

(c) Contra hoc primo, auctoritate Augustini, etc. Impugnat praedictam sententiam, primum auctoritate Augustini lib. 22. de Civitate cap. 20. verba ejus clara sunt ; dicit enim, si nulla superesset pars materiae carnis humanae, Deus posset camdem ipsam reparare. Respondet Durandus responsione ad 5. quod materia ex se nullam habet unitatem actualem, neque pluralitatem, sicut neque actualem entitatem, ideoque cum alia materia ex se non facit unum, aut diversa, quia haec omnia participat a forma, et ideo si annihilata esset materia hominis, et Deus eam repararet, non posset dici eadem cum praecedente, nec alia: tamen posset dici eadem ratione formae, quia eidem animae numero uniretur, quae fuit annihilata et quae fuit reparata. Contra, in primis haec responsio inhaeret principiis particularibus, ut quod materia non habeat propriam existentiam diversam ab existencia formae, et neque consequenter habeat unitatem, ant diversitatem propriam, sed omnia haec recipiat a forma. Haec principia non subsistunt, ut latius ostenditur Physic. et alias in 7. Metaph. quae principia impugnat Doctor in 2. d. 12. q. 1. et communior in schola sententia rejicit. Neque etiam faciunt ad propositum, quia quacumque ratione competit materiae creari, aut produci, eadem ratione potest reparari, quamvis non esset, quod docet Augustinus, cujus verbis illa responsio non quadrat, imo repugnat.

Absit autem, inquit, ut ad resuscitanda corpora, vitaeque reddenda non possit omnipotentia creationis omnia revocare, quae vel bestia vel ignis absumpsit, vel in pulverem, cineremve collapsum vel in humorem solutum, vel in auras est exhalatum. Absit ut sinus ullus, secretumque naturae ita recipiat aliquid subtractum sensibus nostris, ut omnium Creatoris aut lateat cognitionem, aut effugiat potestatem. etc. Et infra : Et si omnibus periisset modis, nec ulla ejus materies (supple carnis humanae) in ullis naturae latebris mansisset, tamen si vellet, eam repararet Omnipotens, etc.

Augustinus duas reparationes hic specificat corporis corrupti, aut carnis humanae desinentis, et utramque fundat in Dei omnipotentia et sapientia. Prima est, quando caro desinit per corruptionem absumpta a bestia, consumpta per ignem,

conversa in pulverem, etc. Secunda reparatio est, quando desineret tota per annihilationem, et secundum omnem sui partem, id est, materiam et formam. Utramque possibilem Omnipotenti docet Augustinus, non ex eo quod anima rationalis maneat (quia haec non facit ad reparationem carnis, ut per se constat), sed quia omnipotentiam Creatoris non fugit, et consequenter continetur sub ejus objecto ens corruptum, sicut et ens possibile, quod perinde ipsi sit aeque possibile primo producere ac reparare. Utrumque sine actione non contingit: ergo illa actio sicut est ad terminum, ita etiam terminus ipse est diversus in entitate ab anima superveniente, et sic salvatur ex mente Augustini actualitas et differentia, tam carnis quam materiae, sibi propria, et possibilitas reparandi idem in numero quod perit, quia de hoc ipso secundum unitatem individui praeexistentis et reparati, agit Augustinus, Scripturae et Patres in hoc articufo, quatenus anima in eodem corpore, in quo fuit operata, dignam operibus retributionem in eodem ipso reciperet. Inde Augustinus, ut salvaret unitatem ejusdem individuae carnis et materiae in numero, et non solum in specie, dicit revocandam ex omni sinu naturae, in quem quacumque mutatione facta per actionem corrumpentis transivit, quin imo, si nihil ejus maneret,fore, ut potentia Creatoris repararetur: ideo enchiridii cap. 88. quamvis pereat in se ipsa, negat eam perire Deo. Non perit, inquit, Deo terrena materies, de qua mortal um creatur caro, sed in quemlibet pulverem cineremve solvatur, in quoslibet halitus, aurasque diffugiat, in quamcumque aliorum corporum substantiam, vel in ipsa elementa vertatur, etc. illi animae humanae in puncto temporis reddit, quae illam primitus, ut homo fieret, cresceret, viveret, animavit, etc. His verbis satis impugnatur evasio illa Durandi, qua dicit hoc referendum esse ad identitatem, seu unitatem, quam recipit materia seu corpus ab anima praeexistente, per unionem sui ad materiam et communicationem existentiae, quia neque de hoc somniavit Augustinus, qui loquitur de esse proprio, quod habet materia, et de esse proprio corporis, et carnis corruptae, ut distinguitur ab esse animae.

Ut autem clare hoc ostendatur, articulus Fhic de resurrectione ejusdem carnis et corporis hoc modo intelligebatur passim a Patribus, et propugnabatur contra Gentiles et haereticos, qui vim faciebant in eo quod corpus corruptum non posset reparari. Unde ex adverso Patres resurrectionem ad ipsum corpus referebant, et non ad animam. Origenes contra negantes resurrectionem corporum, et admittentes resurrectionem mortuorum, lib. 2. de principiis cap. 10. Si confiteantur, inquit, etiam ipsi, quia resurrectio sit mortuorum, respondeant nobis, quid est quod mortuum est? nonne corpus? Et infra : Non enim proprie resurgere dicitur, nisi id quod ante ceciderit,- nulli dubium est idcirco ea resurgere (supple corpora) ut his iterum ex resurrectione induantur, etc. Proclus, sermone de Resurrectione : Corporis, inquit, est resurrectio, non animae, etc. Chrysostom. homil. 1. de resurrectione, impugnans haereticos : Mors, inquit, nihil aliud est, quam plena corruptionis consumptio, neque enim mors simpliciter corpus, sed corruptionem corporis absumit, etc. homo enim non est anima sola, sed corpus et anima. Si ergo anima sola resurget, dimidium animal resurget, et ita non integrum, sed et de anima non proprie dicitur resurrectio ; resurrectio enim ejus est quod cecidit, et quod dissolutum est, anima alitem non dissolvitur, sed corpus, etc. Idem Theophylactus in 12. Marci; reparandum ergo ipsum corpus secundum esse proprium, ut distinguitur in tali esse ab anima, intendunt quod esse fuit resolutum et corruptum in cineres, aut aliam substantiam. Et hoc possibile esse negabant Gentiles, ut patet ex Epistola fratrum Lugdunensium et Viennensium, ad fratres in Asia et Phrygia de martyribus, quam tradit Eusebius lib. 5. Instar. cap 1. hac enim ratione corpora martyrum comburebant Gentiles, et cineres spargebant in Rhodanum, ne spes ulla resurrectionis illis superesset. Ista, inquiunt, eo consilio palrabant, quod Deum se posse vincere, et illis regenerationem corporum prorsus eripere arbitrati sunt, quo ne ulla quidem (sic enim dicebant) spes resurrectionis illis reliqua fieret, etc. Si ergo corruptio ad ipsum corpus, et reparatio ad idem secundum esse proprium spectat, ut distinguitur ab esse animae, sequitur esse animae non esse esse corporis aut materiae, sed ab his diversum, ac proinde materiam habere propriam unitatem et actualitatem diversam ab esse animae et totius.

Confirmatur, data hac doctrina Durandi, corruit discursus Patrum contra Origenistas, qui admittebant resurgere quidem corpora, non eadem in numero, sed in specie. Dato enim quod materia et corpus non habeat aliud esse nisi esse animae, esse, inquam, numericum et individuale, et existentiae, quod recipit materia a forma adveniente: sequitur quod quaecumque materia uniretur animae, faceret idem esse in numero, quod a sola anima sumeretur. Frivola ergo redditur disceptatio Patrum posita veritate hujus Philosophiae, neque alii jure condemnandi erant, ut haeretici, sed ut errantes in principiis philosophicis.

Anima erat immortalis secundum utrosque, et manebat eadem numero, et uniebatur corpori, quod resurgebat. Disceptatio autem fuit de corpore eodem numero: supponebant ergo Patres unitatem numericam corporis non esse ab anima, sed ex propria entitate, quam unitatem negantes Origenistae, reprobati sunt, ut contra fidem veram resurrectionis dogmatizantes. Quod non esset verum, stante illa Philosophia Durandi et aliorum: nam si admittebant idem corpus in specie resurgere, et uniri eidem animae in numero, fieret idem etiam numero corpus ex dicta opinione, quae parum favet huic articulo, et male etiam fundatur in Philosophia.

Secundo, impugnat Doctor praefatam opinionem ratione. Terminus ad quem annihilationis, qui est non esse rei, est ejusdem rationis cum termino a quo creationis ejusdem, seu non esse praecedens ex lege oppositorum circa idem, quia motus seu mutationes contrariae debent habere eosdem terminos secundum oppositionem, ita ut terminus a quo unius sit terminus ad quem alterius, et e contra, sed non esse antecedens non repugnat quin effectus potuerit creari: ergo neque non esse, seu nihilum consequens repugnat, quin possit reproduci.

Confirmat, quia eadem est possibilitas ex parte effectus, eadem potentia ex parte Dei, neque effectui magis repugnat non esse subsequens, quam non esse antecedens ejus existentiam: neque in Deo mutatur aut diminuitur potentia activa respectu ejus. Haec ratio est a priori.

Durandus responsione prima ad argumenta, ad primum dicit non esse sequens interruptionem esse, seu negationem existendi sequentem ejus priorem existentiam, esse diversae rationis a negatione, quae supponitur ad existentiam,

quia negatio antecedens existentiam tollit actum existendi tantum, non vero possibilitatem ad existendum: negatio vero consequens existentiam tollit non solum actum, sed etiam possibilitatem ad exietendum amplius.

Ad aliud, seu ad confirmationem, negat eamdem manere possibilitatem interrupto esse effectus, quae fuit alias ante ejus productionem, et in responsione ad 4. admittit quod si Deus annihilaret mundum,post annihilationem maneret eadem Dei potentia, sed non maneret eadem habitudo extrinseca ejus ad res creatas, ideoque non posset idem in numero reproducere. Rationem hujus, seu declarationem praemisit in corpore, nempe quod idem manens semper natum est facere idem 2. de Generat. ad hoc autem ut agens fit idem, aut maneat idem, oportet ut maneat idem secundum virtutem, et idem secundum habitudinem ad terminum, id est, quoad actionem: interrupta autem actione ipsa, non manet, neque eadem numero potest iterum haberi: ergo, etc.

Haec responsio contra communem Theologorum caret omni probatione idonea, ut vel hinc merito rejiciatur tanquam libera.

Sed urgeo rationem Doctoris contra ipsam. Negatio sequens esse rei non plus dicit in conceptu praeciso negationis existendi, quam negatio prior ejus existentiae ; ergo non infert impossibilitatem essendi magis quam negatio praesupposita existentiae. Antecedens probatur , negatio ex conceptu praeciso negationis non variatur, neque distinguitur, nisi affirmatio opposita varietur, quia se adaequant mutuo secundum oppositionem, ita ut affirmatio tantum ponat, quantum tollit negatio, et e contra. Alias si negatio plus tolleret quam affirmatio ponit, sequeretur quod excessus ille privativus negationis respiceret aliquid aliud praeter conceptum simplicem affirmationis, et indivisibilem, quia conceptus negationis praecise est in ordine ad affimationem a qua specificatur, et sine qua nequit concipi ; sed conceptus existentiae, quae est affirmatio cui opponitur negatio existendi, est simplex et indivisibilis et invariabilis, ut opponitur negationi: et est idem ut consideratur, antequam in re ponitur, et postquam in re ponitur, et quando in re ipsa positus privatur aut corrumpitur, quia est terminus possibilitatis rei, quem praecise respicit ; ergo negatio ejus, ut est terminus ad quem desitionis rei, est ejusdem rationis cum negatione, ut erat terminus a quo positionis ejusdem in esse.

Dices negationem consequentem esse rei, non solum tollere actum existendi, sed etiam possibilitatem ad existendum.

Contra, vel tolleret possibilitatem rei in se absolute vel respective ad aliquod extrinsecum per se necessarium ad posititionem rei in esse, quod extrinsecum redditur impossibile ex vi desitionis rei et negationis, in quam desinit: sed utrumque est falsum, ergo, etc. Major per se patet, quia non est alius modus diversus fingendi impossibilitatem. Minor autem probatur, quoad primum membrum, quia sicut se habet impossibile ut chimaera, et quidquid imaginari potest complexum ex incompossibilibus, ad impossibilitatem ex natura sua, et in ordine ad se absolute, ita etiam se habet possibile in ordine ad se, et possibilitatem existendi, quia oppositorum eadem est ratio et disciplina: sed impossibili repugnat ut transeat in esse possibile, aut ut fiat in se absolute ens possibile, sicut repugnat partibus ejus oppositis et repugnantibus, ut stante conceptu specificato ipsarum uxant rationes proprias, in quibus repugnant: ergo etiam repugnat enti possibili, ut transeat absolute in ordine ad se ad classem et statum impossibilium.

Haec ratio videtur evidens, et confirmatur : Essentiae rerum sunt necessariae, aeternae et immutabiles, et sub hac ratione scientia de ipsis est necessaria, et ponuntur in Praedicamento, non secundum existentiam ; ens autem praedicamentabile praeter alias conditiones requirit, ut sit possibile : hic lapis sive existat, sive desinat,perinde recipit praedicationem Generis et Speciei ; ergo sicut manet essentia invariata et inseparabilis, ita et proprietas ejus, quae est possibilitas ad existendum, sive alias nunquam extiterit actu, sive quandoque existat, sive etiam desinat existere, quod per se notum est ex Philosophia.

His ergo positis, probatur secundum membrum: Essentia rei non variatur, neque possibilitas existendi privatur per negationem consequentem existentiam: ergo illa negatio non opponitur rei possibilitati, sed tantum actui existendi: sed possibilitas rei in tantum stat, in quantum potest per se conjungi in effectu cum suo actu: ergo per negationem praedictam existendi, consequentem esse, non tollitur possibilitas rei in ordine ad causas extrinsecas, saltem primam, quin possit possibilitas rei reduci ad actum existendi. Subsumptum probatur, quia possibilitas nequit stare, nisi in ordine ad actum . Unde ad actum impossibilem ab intrinseco, nulla est possibilitas activa aut passiva in natura, quia omnis possibilitas fundatur in ente, et in ordine ad causas per se entis, et in ordine etiam ad actum per modum entis, loquendo de positiva possibilitate: vel si est ad negationem, fundatur in suspensione alicujus actus, qui sit ens possibile in subjecto per virtutem causarum ; ergo stante impossibilitate actus absolute,

tollitur etiam possibilitas passiva ad actum. Stante ergo possibilitate absoluta rei corruptae, non tollitur possibilitas in ordine ad causas per illam negationem existendi, quae est solius actus existendi privatio. Probatur consequentia :

Omnem repugnantiam et effectum, quem nata est inducere negatio aut privatio, ponit circa subjectum cui adhaeret, et nullo modo mutat ullum subjectum ex natura negationis ( qua concipitur in subjecto ut quaedam forma privativa) in subjecto, quod non afficit per modum formae, quia in causando vel privando imitatur naturam formae cui opponitur, alias non salvaretur oppositio: sed negatio existendi consequens existentiam, et ea privans, verificatur de subjecto, quod existentia privat: huic autem nequit communicare impossibilitatem ad existendum ut probatum est: ergo neque potest privare causam effectivam, quae nata est dare existentiam possibilitate activa, ut ita dicam, qua possit dare existentiam. Consequentia jam probata est, quia mutare subjectum in quo non est, nequit, nisi ponat impedimentum ex parte subjecti in quo est: sed ex parte effectus non ponit aliquod impedimentum negatio qua negatio,est praecise, quia sic omnis negatio tolleret possibilitatem ad affirmationem in eventu, quod est falsum, quia ipsa negatio antecedens existentiam rei, quae est ejusdem rationis non statuit impedimentum: ideo ergo negatio aliqua dicitur ponere impedimentum ex parte subjecti ad actum, vel quia supponit ipsum impedimentum, nempe conceptum aliquem entitativum subjecti, ad quem sequitur, qui conceptus est de essentia subjecti, v. g. incorporeum in Angelo, et hinc negatio corporeitatis est inseparabilis ab ipso. Vel ideo statuit impedimentum ex parte subjecti respective ad agens, quia privat aliquo, quod per se requisitum est ad actionem ex parte subjecti, v. g. negatio quantitatis extensae respective ad agens corporeum privat capacitate proxima sustinendi aut recipiendi actum a tali agente. Vel denique privat, quia concomitatur formam aliquam repugnantem in subjecto, quam nequit destruere aut superare virtus agentis improportionati tali resistentiae.

Sed nihil horum dici potest, aut imaginari in proposito. Non primum, quia negatio consequens existentiam privando ipsa existentia non supponit aliquem conceptum essentialem aut proprietatem subjecti variari, neque addit novum: et neutrum horum requiritur ad privationem actus existendi, qui est contingens rei, licet possibilitas ad ipsum sit necessaria. Non secundum, neque tertium, quia talia impedimenta supponunt existentiam subjecti quod sub negatione non est, neque in proposito datur fundamentum imaginandi talia impedimenta ; ergo, quod est intentum, sequitur quod neque possibilitas effectus in ordine ad agens mutetur, neque a fortiori agens in ordine ad effectum quantum ad possibilitatem activam. Sed stante possibilitate activa causae completae et totalis quantum ad virtutem,non impeditae, et similiter stante possibilitate completa passiva, et non impedita ex parte effectus, stat etiam possibilitas effectus ad existendum, sive absoluta in ordine ad se, sive respectiva in ordine ad causam, quae est minor principalis, quam hactenus probavimus, et consequenter potest per reproductionem illa possibilitas effectus ejusdem in numero reduci ad actum.

Ut autem ex hoc gradatim procedam ad reliqua praemissae responsionis, superest illa evasio, nempe per illam negationem tolli et actionem et habitudinem eamdem causae ad effectum, quae actio et habitudo nequeunt iterum poni, neque consequenter idem effectus numero reproduci.

Contra, persistit possibilitas completa in effectu, et potentia completa in causa, et utrumque horum sine impedimento ; ergo etiam possibilitas ad actionem reproductivam, sit eadem quae prior, sit alia numero, parum refert. Probatur consequentia : nihil potest inducere absolutam impossibilitatem consequentis, nisi quod inducit impossibilitatem antecedentis, neque consequenter ponitur impossibilitas ad actionem, nisi ponatur ex parte alicujus causae aut termini talis impossibilitas; sed in proposito, ut probatum est, non ponit illa negatio impossibilitatem ex parte effectus aut causarum, ergo etiam neque ex parte actionis. Probatur consequentia, quia eatenus poneretur repugnantia ex parte actionis, quatenus tolleretur virtus et ordo causarum, a quibus tantum dependet actio, et a nullo alio ; sed de possibilitate tam activa quam passiva jam praemissa nihil tollitur ex parte causarum et ordinis earum, ut supponuntur prius natura actioni, ergo neque repugnantia ulla actionis ponitur, ex qua redderetur impossibilis. Quod ergo dicit praedictus auctor, per desitionem rei tolli actionem ejus conservativam, sive productivam, id verum est, sed in tantum tollitur, in quantum per negationem, quae est terminus ad quem desitionis, tollitur existentia, ad quam est ipsa actio, ut ad . terminum formalem. Si ergo existentia ipsa reparari potest, cui primo opponitur negatio, actio etiam denuo potest poni, vel ipsa eadem in numero, vel certe aequivalens, quod est intentum.

Ad cujus probationem suppono juxta varias sententias nos posse loqui de actione : Primo, ut dicatur relatio quaedam transmutantis ad transmutatum ; secundo,

ut dicatur actio ipsum fieri formae, seu forma in fieri, ut egreditur ab agente et virtute ejus, sic dicitur productio: ut autem est inter terminos, dicitur mutatio, vel secundum quid, et late, quatenus est transitus rei de non esse ad esse, et sic comprehendit creationem proprie dictam, de qua ex instituto hujus quaestionis et argumenti agitur ; vel certe simpliciter et proprie, ut comparatur ad subjectum, quod mutatur a negatione ad formam.

Hoc supposito, sic argumentor : Si sumatur actio primo modo, est in agente, neque consequenter spectat ad constitutionem intrinsecam individui producti aut reproducti, ut per se constat ; et multiplicari potest non multiplicato termino, ut per se constat, ex sola multiplicatione fundamenti, aut etiam applicationis diversae, v. g. si plures causae concurrant ad transmutandum subjectum, quarum quaelibet posset seorsim producere completum eumdem effectum. Sed de actione hoc modo non agit Durandus, sed de actione secundo modo, quia in Deo non datur talis actio aut relatio realis transmutantis. Deinde, agit hic de creatione seu de reproductione entis annihilati ex non subjecto ; transmutatio autem supponit subjectum.

Probatur ergo intentum, sistendo in hac acceptione actionis, ut est mutatio de non esse ad esse, vel simpliciter vel secandum quid. Primo de creatione. In creatione, ut est mutatio seu transitus termini de non esse ad esse, considerare possumus utrumque terminum ad quem et a quo, et ipsam mutationem, ut communicat cum utroque extremo, tanquam medium juxta modum concipiendi nostrum, ut est transitus a termino a quo, et via ad terminum ad quem secundum existentiam, sed sic non spectat ad constitutionem individui ; ergo ex unitate aut multiplicatione ejus in numero non sequitur multiplicatio individui effectus in esse individui. Minor probatur, quia tam negatio existentiae, quam ipsa existentia adveniunt individuo jam completo in esse individui: res enim praedicamentalis, ut abstrahit ab existentia in actu, ponitur in Praedicamento, sed creatio et in genere omnis productio entis creati individui, non respicit individuum, nisi ut completur inter extrema negationis existendi, et ipsam existentiam, ut afficiunt individuum tanquam constitutum prius in esse individui. Ergo ordo inter haec extrema (qualis est mutatio, prout nunc de ea agimus),inter, inquam, ipsa extrema, qua posteriora sunt individuo constituto, et, illud successive afficiunt, non faciunt ad constitutionem individui, ac proinde quantumcumque varietur, ut est inter extrema respective ad idem individuum, non variatur individuum, sed idem manet. Confirmatur exemplis, idem effectus in numero potest produci a Deo per creationem, stricte sumptam ; et potest etiam produci, v. g. Petrus per generationem, quae sunt diversae mutationes, ut connotatur ordo causarum, et modus productionis ; eadem albedo per creationem potest produci et uniri subjecto, sicut producitur, ex communi veterum sententia, gratia habitualis. Potest etiam educi de subjecto instantanee per divinam virtutem, vel etiam successive, et in tempore per concursum causae creatae, quae sunt productiones diversae rationis ; per motum rectum et circularem potest acquiri idem locus et ubi, qui sunt motus diversi, quamvis ubicatio sit eadem, et locus. In his omnibus manet idem individuum in numero, quod etiam est possibile respective ad omnes illos modos, quibus virtute causarum produci potest, licet productiones ipsae distinguantur, non soam numero et modo, sed etiam specie aliquae, ut considerantur in esse mutationis ; manet tamen, hoc non obstante, effectus in esse individui et entis idem ; ergo falsum est principium, ex quo procedit Durandus, nempe ad idem individuum in numero non posse dari nisi eamdem in numero mutationem aut unicam, et eamdem habitudinem agentis primi, intelligendo per habitudinem actionem, quia, ut clarum est, potest creare et educere ex subjecto eamdem numero formam, et possibilitas individui possibilis ad existentiam, tam extensa est, ut respicit causas extrinsecas existendi, quam extensa est virtus, modus agendi, et ipsa potentia activa causarum.

Confirmatur secundo, licet daremus gratis Durando, quod eadem actio et habitudo causae efficientis nequeat reparari, quando desinit esse, non sequitur intentum, nempe non posse reproduci individuum idem in numero. Probatur sequela, quia omnis actio et productio rei, quae non est posita in actu, potest per virtutem agentis primi poni in actu, et potentia passiva ad eam est ex parte entis possibilis, ut jam dictum est, quia non solum dicit possibilitatem ad existendum,.sed etiam ad recipiendam existentiam quocumque modo potest reduci ad existendum, quia possibilitas entis ad esse, subordinatur omnipotentiae Dei, et virtute activae causarum per se ejus. Sed omnis potentia passiva, quae saltem non est reducta ad actum, potest reduci ad actum ; ergo Deus potest ens permanens et creabile reducere ad actum per creationem, quamvis daretur quod non posset reduci ad actum per generationem aut modum specialem producendi per quem alias recepit esse.

Dices non posse reduci ad actum existendi, quia jam illum habuit.

Contra, hoc destruit causam assignatam repugnantiae, quia ideo negatio consequens esse tollit tam possibilitatem quam existentiam, quia privat mutatione, per quam recepit esse; ergo si possibilis est alia mutatio ad idem esse, potest reparari esse deperditum. Sed haec est possibilis, quia negatio illa consequens esse non privat nisi ipso esse, et mutatione, qua peculiariter recepit ipsum esse, non autem privat esse, ut natum est haberi per aliam mutationem possibilem, neque ipsam mutationem tollit, quae nunquam posita est in actu, neque consequenter possibilitatem ejus tollit ; ergo neque possibilitatem esse effectus, ut natus est produci illa mutatione ; ergo per eam tanquam novam habitudinem agentis potest reparari effectus, v. g. per creationem reproduci illud ens, quod fuit alias generatum, et desinit per corruptionem, quia ad hoc nihil aliud exigitur quam non esse effectus, et possibilitas non reducta ad actum.

Confirmatur tertio, effectus recipit specificationem formalem, sive in esse individui, sive in esse speciei a solis causis intrinsecis, et non ab extrinsecis, neque a productione, neque a modo productionis, neque a termino a quo productionis seu mutationis: ergo manentibus causis intrinsecis manet individuum idem, quantumlibet caetera mutentur. Antecedens probatur, quia causae intrinsecae solae spectant ad constitutionem individui, non ita causae extrinsecae, dependentia per productionem a causis extrinsecis est ratione existentiae tantum, quae posterior est individualitate, et quacumque ratione tribuitur,existentia manet in se invariata, licet modus productionis sit diversus: sequitur enim existentia naturam ipsius rei tanquam modus ejus, si distinguatur ; vel si non distinguitur, est ipsa res in se extra causas, non specificatur individuum, aut etiam ejus existentia a termino a quo, quia potest productio salvari, sive fiat ex hac aut illa materia, supposita privatione hac aut illa ; vel si producatur non ex praesupposita materia per creationem, supponendo non esse simpliciter. Deinde, omnis diversitas mutationis, quae desumitur a termino a quo per accidens se habet ad mutationem, ut consideratur in ratione actus productivi, vel ut eadem est termino ad quem, quia non esse antecedens productionem, (sit negatio pura, sit privatio) eatenus reputatur inter principia rerum naturalium, aut supponi debere ad productionem rei quatenus non datur actio ad praeexistens, non vero per modum causae influentis ; quacumque ergo ratione res est in potentia, et non existens actu, sufficit, ut possit virtute saltem divina poni in esse. Ex dictis ergo habetur rem variis mutationibus et differentibus posse recipere esse, neque variari ens individuum in esse individui, licet varientur mutationes ad ipsum. Habetur consequenter quod reproductio ejusdem in numero potest haberi per productionem alterius rationis, quam fuerit prior ejus productio ; et quamvis prior productio non posset denuo haberi, quod alia aequivalens haberi possit ad idem individuum et ejusdem individui, ut consideratur in ordine ad Deum, possint esse diversae habitudines, quia proprie non dicitur habitudo Dei ad effectum, cujus actio est transiens. Ex quibus patet fundamentum Durandi non subsistere. Patet etiam ratio Doctoris cum sua confirmatione, nempe non esse sequens esse ejusdem esse rationis cum non esse antecedente productionem, tum ex ratione negationis, tum ex oppositione mutationum, quae respiciunt eosdem terminos ordine contradictorio. Sequitur praeterea, quod non solus effectus reproduci potest, sed etiam prior ejus productio replicari, in quantum productio est, et fieri ejus effectus, nam ad productionem sub ratione productionis per accidens est ut procedat ex negatione hac vel illa in numero. Demus negationes sic distingui ex interruptione, non ideo enim haec negatio aut privatio numero est terminus a quo mutationis productivae, qua productiva est, quia est haec negatio determinata, sed quia opponitur existentiae, et tollit actum ejus, unde effectus reddatur in potentia ad produci.

Ad confirmationem autem dictorum facit auctoritas Patrum universalis, quae possibilitatem resurrectionis reducit in eamdem omnipotentiam Dei, quae res condidit, et paris sit virtutis rem primum condere, et lapsam ac deficientem reparare, supponendo hanc Doctoris rationem, nempe non esse consequens rei esse non inducere majorem rei, aut Deo impossibilitatem, quam non esse antecedens primam ejus productionem. Quin imo hoc argumento utuntur tanquam a majori ad minus, quia majoris potentiae fuit res primum ex nihilo creare, quam creatas ex praejacente et persistente materia antiqua restaurare. Athenagoras de mortuorum resurrectione, Justinus ad Antoninum Pium, Cyrillus Hieros. cateches. 18. Minutius Felix in Octavio, Ambrosius orat. de fide resurrectionis, et alii, ut Augustinus serm. 15. de verbis Apostoli. De verbis Domini serm. ull. lib. de consolatione mortuorum, cap. 23. De catechismo s. 1. epist. 49. Gregorius Magnus hom. 2. in Ezechielem, hom. 26. in Evangelia. 14. Moral. cap. 3.

(d) Praeterea, in homine est, etc. Haec est tertia probatio contra sententiam praemissam, et supponit doctrinam, quam alias tenuit loco citato in textu, nempe totum substantiale distingui realiter a suis partibus unitis, ad cujus probationem repetit unam rationem de causato causarum intrinsecarum, ut diverso a suis causis physicis, et physice. Hanc sententiam supponimus nunc ex loco citato. Vis rationis ad propositum in hoc consistit, quia reparatur totum, quod fuit corruptum in morte; ergo aliquid corruptum potest reparari, et si negetur compositum dicere tertiam entitatem, non refert, quia certum est compositum dicere aliquid reale praeter partes seorsim sumptas, sit unio partium, et haec destruitur per separationem partium, et restituitur in resurrectione eadem ipsa unio, non alia, sicut in morte Christi destructa fuit unio animae ad corpus, et in resurrectione ejus fuit restituta.

Si dicas non eamdem in numero restitui, sed aliam ejusdem speciei :

Contra, idem individuum non sic resurgeret, sed in numero diversum, quod videtur contra hunc articulum de resurrectione, nam si aliqua pars mutaretur in aliam diversam solo numero, non esset verum idem individuum resurgere: ergo similiter si non restituitur eadem unio partium,quae facit ad veritatem compositi, sic non erit resurrectio ejusdem compositi in individuo. Deinde, illa unio, quae fuit deperdita, et virtute causarum generationis primum causata restituitur, quia restituitur deperditum per corruptionem mortis, idem nempe homo ex iisdem numero partibus et unione ; sed in resurrectione ejus diversa est actio productiva, quae a Deo solo procedit, ab actione primum generativa illius per causas creatas, quod destruit fundamentum sententiae oppositae, quatenus negat idem numero posse produci nisi una et in eadem in numero actione.

Quarto, consequenter Doctor impugnat priorem sententiam, quia si Deus creat aliquid pro instanti A, et conservat toto tempore intermedio usque ad instans D, admitteret sententia opposita esse idem numero individuum: ergo si non conservat tempore intermedio, sed in prima et ultima parte temporis, erit idem individuum. Ponamus tres partes temporis, ut tres horas, in prima hora Deus creet et conservet, et in tertia hora similiter, non conservando, sed interrumpendo esse rei, et actionem pro tempore intermedio. Probat consequentiam, quia identitas illius esse, ut conservatur in tertia hora et in prima, non dependet a conservatione sui pro tempore intermedio,quia neque ut causa formali, neque essentiali. Deinde, probat eamdem consequentiam, quia ex opposito sequeretur quod Deus non posset creare illud idem pro instanti priori et posteriori, et sic de caeteris, si identitas sui esse dependeret a tempore intermedio.

Respondet Durandus in responsione ad secundum, negando consequentiam, aut idem post interruptum esse posse creari aut recreari, quamvis concedat posse primo creari pro omnibus instantibus. Haec responsio reducitur ad illa principia, quae impugnata sunt supra deducendo secundum argumentum Doctoris.

Confirmatur ratio Doctoris, res creata non dicit ordinem essentialem ex natura sui esse ad tempus aliquod determinatum, quin esse possit in alio tempore primo, et non esse in quavis parte temporis determinati, quia ut concedit adversarius, potest primo produci in quolibet tempore determinato: idem dicendum etiam de productione, qua producitur, nempe de ipsa creatione, sive ut procedit a creante, sive ut terminatur ad esse entis creati ; ergo potest esse creatum, et hoc primo modo ; ergo etiam potest post interruptum esse per annihilationem renovari creatio, et ens creatum pro tempore sequenti. Probatur consequentia, non ideo potest esse creatio Angeli primo in tempore determinato sequente esse interruptum sui, quia fuit esse ejus interruptum, vel quia praecessit esse ejus, et creatio pro prima parte temporis antecedentis annihilationem, sed quia absolute ex natura sua non dicit ordinem essentialem ad ullam partem determinatam temporis, quin primo possit esse in alia, et non in illa.

Tunc sic, creatio qua primo produceretur Angelus in tempore sequenti interruptionem, est diversae rationis numero a creatione, quae interrupta est, et fuit pro prima parte temporis ; ergo post talem creationem poni potest in tempore sequente interruptionem, etiam ut sequitur interruptionem, seu non esse ejus per annihilationem priorem. Patet consequentia, quia si esset possibilis aliqua mutatio ad esse Angeli, quo produceretur, diversa a prima mutatione in numero, et per quam Angelus recepit primum esse in casu interruptionis, admitteret adversarius consequentiam, quam negat, ideoque eam negat, quia aliam mutationem numero diversam esse possibilem negat. Si enim esset alia mutatio diversa possibilis, cum prior interruptio non ei opponatur, quia nunquam posita est, sic etiam non statueret ei repugnantiam ullam in esse.

Restat ergo probandum subsumptum, quod sic probo : Variatio termini a quo, maxime ex mente adversarii, variat mutationem in numero ; sed non esse, quod respicit creatio, ut posita est in primo instanti temporis antecedentis, est non esse immediate antecedens creationem, et sic etiam non esse, quod determinate respicit quaecumque creatio, per quam poneretur Angelus pro quocumque tempore determinato respicit praecise non esse Angeli determinatum pro tempore antecedenti immediate mensuram productionis: ergo cre rtio possibilis Angeli pro quolibet tempore determinato, et primo est alterius rationis in esse mutationis, ut est inter non esse et esse, a creatione qua produceretur Angelus primo pro alio tempore determinato, quia quaelibet creatio importat in esse mutationis determinatam negationem essendi pro tempore determinato, et immediate antecedenti. Deinde, praeter determinatam etiam negationem importat determinatum ordinem tam in esse mutationis, quam ut procedit a voluntate creante respective ad tempus, et mensuram intrinsecam productionis, pro qua primo determinatur fieri Angeli pro hoc tempore determinato, et non pro alio: nam in principio a quo exit mutatio et creatio Angeli, determinatio temporis importat aliquid positivum ex parte volitionis divinae, ita ut ipsa volitio, qua vult praecise esse Angeli, et primo pro hoc aevo, vel tempore intrinsece, sit diversae rationis, et alterius objecti ab ea voluntate, qua vellet esse ejus, in alio determinato et diverso tempore: neque ex vi hujus voluntatis praecise Angelus habeat esse pro aliquo tempore sequenti aut antecedenti, aut habere posset, nisi ipsa volitio extenderetur ad aliud tempus, qua vellet Angelum in illo tempore esse: sequitur ergo mutationem ad esse Angeli primo pro illa mensura determinata, dicere aliquam determinationem in numero diversam a quacumque alia, quae ad aliam Dei voluntatem determinatam sequeretur alias. Et probatur sequela, quia omnis determinatio in voluntate divina spectans ad ejus efficaciam, est propter determinationem in mutatione, seu actione transeunte in effectum, alias superflueret talis determinatio in divina voluntate, ut causa a qua est productio effectus, si nihil in re ipsa et actione corresponderet.

Applicando itaque dicta ad propositum, Deus secundum adversarium potest primo producere Angelum in tempore sequenti corruptionem, seu interruptionem ; sed haec productio ejus est diversa in esse mutationis a productione Angeli pro omni alio tempore et primo ; ergo potest etiam post interruptum esse producere Angelum in tempore sequenti. Patet consequentia ex destructione fundamenti oppositi ex dictis. Et probatur, quia haec productio Angeli esset prima ejus productio illo instanti (quam alias possibilem admittit Durandus,licet non in casu interruptionis), quia licet alias fuerit Angelus productus, ita ut non sit haec productio prima ejus, tamen est ejus prima productio pro hoc instanti, ita ut nulla alia fuerit productio Angeli respiciens hoc instans primario aut secundario, et ita se habet haec ejus productio ad suos terminos, ac si nunquam praecessisset alias ejus productio, quia neque in virtute prioris productionis, neque ex voluntate divina, ut ex ea processit prior productio fit haec productio primo pro instanti sequente interruptionem, neque ipsum esse Angeli aut productio ejus dicit ordinem ullum ad priorem productionem in esse productionis aut mutationis. Haec praeterea productio respicit essentialiter, ut est pro hoc tempore primo non esse praecedens; quod autem ex interruptione praecedat non esse, nihil facit ad propositum, quia negatio essendi in esse negationis formaliter est terminus a quo mutationis, non ut i dicit ordinem ad causam, a qua redundat: neque privatio formae in subjecto variatur in esse privationis, quantumlibet ex variis causis inesse possit, v. g. privatio vitae: tum etiam quia non esse per interruptionem tantum opponitur esse Angeli,

quamdiu est, et si sit possibilis affirmatio opposita, ipsi cedit ; est autem possibilis per novam mutationem et diversam in numero ; ergo a primo ad ultimum ratio Doctoris est probans.

Quinto probat idem ex eo quod diversitas posterioris non inferat diversitatem prioris. Haec regula est per se nota, quia omne prius in quantum prius, supponitur completum in suo esse, antequam fundat ordinem ad aliud posterius secundum esse; sed instantia temporis extrinseci sunt posteriora ipso esse permanentis rei, quia neque, ad constitutionem ejus, neque ad productionem, neque ad causas spectant, et potest ens permanens esse absque eo quod sit in talibus instantibus, iisque transeuntibus permanere; ergo in singulis seorsim potest esse absque eo quod in aliis sit, ac proinde in primo et ultimo, absque eo quod sit in tempore intermedio. Ad hoc argumentum redit eadem solutio Durandi, et eadem etiam impugnatio facta. Ratio Doctoris intelligitur, sicut prior, nempe quod ens permanens possit esse in primo et ultimo instanti per reproductionem, non vero per continuam actionem, absque eo quod sit in tempore intermedio.

Sexta ratio Doctoris est, quod sequeretur quod Deus non posset resuscitare brutum ; quod est contra Legendam sancti Sylvestri et plurium Sanctorum, quia haec miracula circa viventia mortua patrarunt, quamvis anima vivens fuerit mortua: et haec resuscitare posse Deum negare, inquit, videtur magnae infidelitatis, id est, contra pietatem fidei, et credulitatem piam miraculorum.

Septima ratio est, sequi quod neque eadem numero accidentia, neque potentiae et proprietates, quae in sententia D. Thomae sunt accidentia, neque quantitas eadem repararetur, neque eadem visiva, vel auditiva,quod est maximum inconveniens, maxime quoad proprietates et potentias, quae sunt inseparabiles a subjecto.

Respondet Durandus, si proprietates distinguantur realiter a subjecto, hoc non esse inconveniens, quia Deus potest illa separare: si vero non distinguantur, easdem redire.

Contra, magis peccat in Philosophiam astruere separari posse proprietatem a subjecto, quae toti, soli, et semper competit, quam quod idem divina virtute reparari possit. Deinde,separatio seu corruptio proprietatum non est miraculosa, sed per causas naturales corrumpentes subjectum ; quo corruptoaut desinente,desinunt etiam proprietates ejus secundario, non per mutationem, quae sit primario ad ipsas, ut ad terminum primum corruptionis. Si ergo sola divina virtute possunt separari, sequitur quod sint inseparabiles virtute causae naturalis, manente subjecto, ac proinde, ut dixi, ideo corrumpuntur, quia corrumpitur subjectum, ergo aeque impossibile est subjectum reparari, ac ipsas proprietates. Sed subjectum corruptum admittit reparari posse ; ergo idem consequenter dicendum de proprietatibus. Patet consequentia, quia reparatio subjecti tendit ad esse ejus naturale ex iisdem causis: sed subjectum nequit salvari secundum esse suum naturale sine suis accidentibus, et maxime proprietatibus: ergo et haec etiam reparantur, quia fluunt immediate et necessario ab essentia subjecti, et per easdem causas, quibus subjectum est ens.

Si dicas alias potentias numero restitui, v. g. visivam et auditivam numero diversam.

Contra, vel illae potentiae inessent praecise per actionem Dei distinctam ab actione, qua reparatur subjectum, vel per emanationem virtute principiorum ipsius subjecti. Non primum, quia sic non essent proprietates subjecti, neque per se convenirent, sed contingenter, et per actionem causae extrinsecae, non qua dat forformam, aut esse subjecto sed quatenus agit ex alia determinatione diversa. Neque secundum dici potest, nempe inesse per modum proprietatum, quia forma dans esse subjecto sicut nequit variari quantum ad effectum formalem, ut alium numero diversum sit nata communicare ante et post interruptionem sui esse in subjecto, ita etiam nequit habere connexionem necessariam ex se cum diversa potentia numero, aut esse radix ejus, ex qua insit: ante autem interruptum esse habuit naturalem et necessariam connexionem cum illa numero potentia, quae tum infuit, ita ut aliam numero diversam non potuerit communicare: ergo cum esse ejus sit idem, ante et post interruptionem, nequit esse radix alterius proprietatis, post et ante interruptionem.

Octavo argumentatur contra fundamentum quod supponitur prioris sententiae, quod est totum esse hominis manere non interruptum, quia illud esse solum est esse animae, quae manet incorrupta. Hoc autem falsum est, quia sicut homo est aliud ens, et compositum ex anima tanquam parte, repugnat constare solo esse animae, aut manere non interruptum per mortem, ut per se constat ex terminis apprehensis: omnis enim compositio realis, qualis est hominis, est ex diversis realiter partibus, quarum quaelibet secundum proprium esse, et distinctum ab esse compartis, concurrit ad compositionem totius.

Nono, urget ad hominem, quia D. Thomas dicit quod anima fit perfectior in corpore quam extra corpus, quia est pars compositi, et omnis pars materialis est respectu totius, id est, perfectibilis et potentialis. Sed hoc esset falsum, si tota actualitas et esse compositi esset anima intellectiva, quia communicans perfectionem alteri non redditur inde perfectior, quia ante communicationem ejus habet complete in seipso perfectionem quam communicat.

Decimo tandem impugnat, quia praeter animam rationalem est in homine alia forma substantialis constituens corpus, de qua egimus cum Doctore in prima parte hujus Commentarii, dist. 11. quaest. 3.

Alii impugnant sententiam praemissam ex infinita Dei potentia, et ex continentia eminentiali quam habet ratione suae omnipotentiae, et quod alias non repugnat rem permanentem et corruptam posse reproduci. Quae argumenta verissima sunt in hac materia, sed quia opinantes negant possibilitatem ex parte effectus, magis inhaeret probatio huic fundamento destruendo, quam assertioni divinae potentiae, quam illi admittunt, respective tamen ad ens possibile, ideo Doctor recte ad hanc partem collimavit.

Objicies: Ex duobus entibus in actu non fit unum ens per se, sed per accidens ; ergo neque inter materiam seu corpus, si habeat propriam existentiam, potest fieri unum per se et animam.

Respondet Doctor propositionem illam falsam esse, si intelligatur de actu existentiae, imo contrarium stabiliendum est, ut patet ex littera. Illa propositio intelli -

Igenda est non de actu existentiae praecise, sed de actu completo et totali, -quia ens completum et totale non est in potentia ad aliud, cujus esset pars per se, licet secundum quid, et accidentaliter posset ad aliud ordinari, cum quo componeret per accidens.

Objicit Durandus primo: Si Deus ageret necessitate naturae, non posset reparare corruptum in toto, aut in parte ; sed ex eo quod libere agat, non variat potentiam, sed modum agendi, neque plus potest agendo libere, quam si ageret necessario ; unde Philosophi admittebant Deum habere potentiam infinitam, quamvis docebant eum necessario agere. Probatur major, quia agendo necessario, ageret per modum aliarum causarum naturalium, sed hae non possunt reparare quod corruptum est: ergo neque Deus. Confirmatur, si per impossibile generatio divina interrumperetur, deberet necessario alia generatio diversa numero succedere, et consequenter diversus numero filius: ergo si ad intra interruptio productionis induceret diversam productionem, ratione necessitatis agendi ad intra, ita etiam ad extra ; si ageret necessitate naturae, non posset idem numero reparare, ergo neque libere agens idem potest.

Respondetur, si ageret Deus necessitate naturae, salvando in eo omnipotentiam, quam in re habet, et quam fides docet, per quam potest omnem effectum se solo producere, qui alioquin non implicat imperfectionem, quae redundaret in causam, aut aliud repugnans ex speciali: natura effectus, dando, inquam, Deum agere ex necessitate cum hac omnipoten tia, argumentum Durandi esse de subjecto non supponente, quia si Deus sic ageret, immediate applicando omnipotentiam ad effectum, nihil posset corrumpi aut annihilari ; sicut enim necessario produceret, ita etiam necessario conservaret, cujus omnipotentiae sic necessario applicatae nullum corrumpens esset proportionatum ad destructionem effectus, dato, tamen quod aliquid posset tum corrumpi aut annihilari.

Respondetur Deum posse illum reproducere per eamdem numero actionem, in esse actus productivi, et perinde tam actio quam effectus redire posset virtute divina.

Quod si vero Deus ageret necessitate naturae, et secundum illam omnipotentiam, quam solam admittebant Philosophi, ut Aristoteles, qua nempe posset in omnem effectum, non tamen se solo illum producere sine concursu causarum inferiorum, tunc non posset producere corruptum idem in numero, nisi in casu quo applicaret easdem causas uniformiter, ex quibus fuit prius effectus. An autem sit possibilis aliqua reproductio ejusdem virtute naturae, explicabitur in sequentibus. Ad probationem majoris

Respondetur fallere secundum aequivocationem, quia Deus ageret ad instar aliorum agentium naturalium, quantum ad necessitatem agendi, non vero secundum potentiam aut substantiam actionis: ageret enim per creationem independenter ab aliis agentibus, quia necessario agens applicaret perfectissimo modo possibili omnipotentiam suam, ac proinde ut ageret creatione proprie dicta, modo effectui non repugnaret sic produci. Neque forma illa probandi etiam concludit, quia de facto libere agens agit ad modum aliorum agentium liberorum, quantum ad indifferentiam scilicet, sed alia libera agentia non possunt suscitare mortuum: ergo neque Deus. Modus ergo agendi naturalis aut liber in proposito non dat causam conclusionis, sed possibilitas ex parte termini, plenitudo virtutis ex parte causae.

Ad confirmationem respondetur, eumdem Filium et generationem in divinis fore in illa hypothesi, quia debet admittere possibilitatem ad generationem, quae succederet interruptioni ; in divinis autem neque intensive, neque extensive est alia possibilis quam haec. Deinde, suppositio haec implicat in terminis, ideo non venit in dissertationem,quia perinde infert contradictoria, quia generatio post interruptum esse esset mutatio ex non esse, et sic non infertur non esse personae subsistentis in Deitate, quia repugnat subsistentem essentialiter in Deitate supponere suum non esse per mutationem, quia sic non esset Deus et aeternus: ex alia parte, quam exprimit suppositio, esset Filius subsistens in Deitate ille qui reproduceretur.

Objicit secundo : Ideo agens naturale nequit idem numero individuum reproducere, postquam desiit, quia nequit habere eamdem numero habitudinem ad eumdem effectum, quae habitudo interrumpitur per corruptionem, et postea nequit redire: sed eodem modo desinit actio Dei per corruptionem, ergo similiter nequit res reproduci a Deo.

Respondetur negando antecedens, de quo postea agetur in sequentibus, et negatur etiam consequentia, quidquid sit de antecedente, quia, ut supra probatum est, potest Deus habere varias habitudines ad eumdem effectum, quin et eumdem reparare, si velit.

Objicit tertio : Ad eamdem numero formam impossibile est plures actiones terminari: ergo.

Respondetur negando antecedens, ut supra probatum est contrarium ; et quidquid sit de hoc, eadem ipsa actio virtute divina in esse productionis redire potest.

Objicit quarto : Duratio Angeli non distinguitur realiter ab Angelo: ergo nequit numerari, non numerato Angelo: sed hoc esset falsum, si Deus posset denuo reproducere Angelum annihilatum, quia verum esset dicere quod bis existeret.

Respondetur : Si duratio Angeli differat realiter ab Angelo, antecedens probandum esset. Si differat etiam formaliter, perinde numerari potest: si nullo modo differat, etiam numerari potest respective ad diversa tempora, in quibus successive existit, sicut veram est dicere, quod fuit heri, est hodie,erit cras: haec autem numeratio contingit non ex variatione existentiae, sed ex diversis praesentiis et successivis in ordine ad diversa tempora extrinseca. Objicit quinto: Vel simpliciter possibile est idem redire numero, vel simpliciter impossibile est idem redire? Si primum: ergo virtute naturae est possibile idem redire. Si secundum ; ergo divina virtute non est possibile idem redire.

Respondetur formam argumenti esse vitiosam, sicut haec est vitiosa : Simpliciter possibile est hominem produci; ergo est possibile ab hoc agente produci hominem, v. g. ab igne. Est enim fallacia consequentis, quamvis ergo sit possibile quod non est, rationibus repugnantibus, quia illa possibilitas simpliciter est non repugnantia, tamen non inde sequitur quod illa possibilitas subordinetur cuilibet causae, ut per eam possit reduci ad actum. Quamvis ergo divina virtute posset idem numero reproduci aut suscitari, et hoc sit simpliciter possibile, non inde sequitur posse resuscitari virtute naturae, nam ipse concedit possibile esse hominem resuscitari simpliciter, tamen in natura non est aliqua potentia, quae id possit, cum subordinetur tantum divinae omnipotentiae. An autem virtute naturae possit idem numero reproduci, infra tractabitur q. 3.

Objicit sexto : Successivum, v. g. motus, non potest idem numero reproduci, ne quidem a Deo; sed idem dicendum de permanentibus, quia quod est successio in motu, est esse in ente permanente

Ad hanc objectionem varie respondent Doctores, nam D. Thomas et plures alii concedunt antecedens ; quamvis enim admittant posse redire permanentia, negant tamen redire posse successiva, etiam divina virtute. Idem tenet Henricus quodlibeta 7. quaest. 16. Aegidius Theoremale 2. Paludanus et Capreolus Hispalensis in hac distinctione.

Respondetur tamen non apparere repugnantiam, quin Deus posset successiva revocare seu reparare, ut docet noster Bassolis in hac dist. quaest. 1. art. 3.Mayronis dist. 44. quaest. 3 quae sententia placet etiam posterioribus, ut Conimbricen. in 2. de Generat. cap. 11. quaest. 2. art. 2. Toleto ibidem q. 13 neque repugnat Suarez tom. 2. in 3. part. disp. 44. sect. 6. magis placet Patri Aegidio Lusitano lib. 1. de Beatitudine tom. 3. quaest. 3. art. 2.g 4. ubi bene resolvit fundamenta sententiae negativae. Hanc judico magis conformem nostro Doctori, et principiis ejus circa naturam motus et potentiam Dei, quia g sequenti rejicit, un videbimus, rationem iundamentalem sententiae tanquam non concludentem ; possumus enim loqui de motu inquantum est actus productivus vel ipse terminus in fluxu, et prout motus apprehenditur per modum alicujus actualitatis, et definitur actus entis in potentia, etc. In motu hoc modo considerato intelligitur et successio partium secundum durationem, et gradus formae productus, ut prior supponitur posteriori ; sub hac ratione successionis, motus non est actus productivus, successio enim in motu est ordo partium secundum durationem, in qua fluunt virtute agentis, et transeunt de non esse ad esse, quae successio sicut non fundatur in virtute causativae causae efficientis, sed in defectu virtutis, quae nequit superare simul resistentiam ex parte mobilis, aut passi aut spatii (ut bene Doctor in 1. dist. 2. quaest. 1. ad ultimum, et in 2. distinct. 2. quaest. 9. et infra quaest. 5. in hac dist.), ita motus non est actus productivus termini, ut est successivus, sed ut est ipsa forma fluens in esse a virtute agentis ; hinc tota realitas motus potest a virtute superiore, et cui omnis resistentia est improportionata, poni in instanti. Alio modo potest esse successio in motu ex libertate agentis, et divisibilitate graduum formae, ut talis sit, quae successive produci possit ; et sic Deus potest, v. g. albedinem producere successive extra omne subjectum ; unde quod motus sit actus alicujus subjecti, per accidens est, ut bene Doctor supra, d. 12. quaest. 4. ad primum, non vero hoc ipsi est essentiale ex his.

Probatur responsio data : Successio potest separari a motu inquantum molus est actus productivus, quia ut dixi, ipsi adhaeret, vel ex imperfectione agentis, quando successio est ex defectu motoris, vel certe libere, quando Deus ita produceret per motum, ut posse constat ex g sequenti; ergo saltem sicut actio instantanea revocari potest a Deo applicante virtutem propriam aut alienam sub omni determinatione necessaria ad reditionem illius actionis, seu termini ejus, ita etiam motus, saltem in ratione actus productivi, idem numero posset reparari. Sed nihil etiam repugnare potest, quin cum eadem successione redeat: ergo redire potest. Probatur subsumptum, quia eadem successio redire potest, cum nihil aliud sit quam ordo secundum durationem intrinsecam inter partes motus in fluxu, et unionem inter ipsas, seu continuationem ; ergo et ordo inter partes, et sic de reliquis quae spectant ad essentiam motus, redire potest.

Dices non redire motum quoad praesentiam ad idem tempus, quod praeteriit.

Contra: Ad essentiam motus non spectat praesentia ad tempus determinatum sicut neque ad essentiam permanentis spectat praesentia ad aliquod instans temporis determinatum, quia utrumque aeque primo potest fieri in alia mensura diversa ; ergo ex eo quod non rediret praesentia ad prius tempus, in quo fuit motus,

non sequitur quin rediret motus cum differentia praesentiae ad aliud tempus posterius, quia prior essentia est accidens per accidens motus,et non praedicatum per se ejus.Deinde,motus potest esse sine reali mensura externa, sicut est motus primi mobilis.

Deinde, dependentia motus ad tempus extrinsecum non fundatur in actualitate ipsius motus aut formae, ut dictum est, sed in imperfectione agentis, aut libertate et resistentia passi et spatii, quae sunt causae per se successionis, ad quam in nullo genere facit tempus extrinsecum, nisi ut concomitans tanquam mensura magis nota et regularis ; ideoque tota realitas motus potest esse a causa majoris virtutis in minori tempore, ut argumentatur Philosophus 6 Ethic. inde probans non posse dari motum in instanti. Sed causae illae possunt etiam replicari a Deo uniformiter in alio tempore ad eumdem motum ; ergo replicare ipsum motum post quam desiit, potest Deus per reparationem ejus.

Dices, sequi, quod non esset idem motus ex interruptione, quia interruptio motus est divisio partium ejus, et consequenter sicut in omni quantitate ex divisione causatur numerus, ita in proposito.

Contra : Motus terminatus per ultimum terminum nullo modo dividitur, quia ad continuitatem motus non facit desitio ejus per ultimum mutatum esse, sed ad non esse motus tantum. Ad continuationem autem solum facit unio partium inter se, ex quibus componitur motus: sed in proposito, maneret eadem unio, et nulla discontinuitas partium supponitur aut admittitur: ergo motus idem sine discontinuitate partium rediret unus numero, et perinde se haberet ac quantitas, quae desiit, reparata, quantum ad continuitatem partium, interruptionem tamen essendi:

sic Doctor rejicit illam probationem, g sequent. num. 9.

Ex quibus facile solvi possunt rationes in oppositum, nam prima est jam impugnata, nempe sequi esse diversum motum in numero ; hoc negatur.

Objicit Durandus facilius esse conservare rem in esse, quam desinentem revocare: sed Deus non potest partes motus conservare, ne fluant: ergo neque revocare seu reparare.

Respondetur distinguendo majorem, quantum ad ens permanens, transeat; quantum ad successivum, negatur. Ratio disparitatis est, quia conservatio dicit ordinem ad esse totum et completum antecedens, ut sit conservatio, quam intendit argumentum, ac proinde supponit haec conservatio ipsum esse extra causas, cui non succedit non esse, sed ipsum idem esse continuatum pro tempore sequenti, ac proinde permanens. Sed successivum est in continuo fluxu, et hic est modus essendi ejus, ideo nequit totum simul existere aut conservari: potest tamen conservari a Deo conservatione proportionata suae existentiae, nempe per partes novas, et unitas conservari aliquis motus, quae conservatio non facit ad propositum argumenti.

Objicit Durandus, quod sequeretur quod idem mobile esset bis eodem motu motum, quod repugnat.

Respondetur non esse repugnantiam, ut idem bis eodem motu moveatur pro diverso statu et tempore, sicut non est inconveniens ut bis sit in potentia ad eumdem actum, v. g. albedinem, quando ei succedit negatio in subjecto, et denuo ipsa forma communicatur: nam id concedendum est, quod eadem materia bis animatur ; primo dum unitur animae rationali: denuo dum succedit privatio vitae, et unitur denuo anima in resurrectione: non enim numeratur forma per hoc, sed effectus ejus formalis reciproca. tus in subjecto pro diverso tempore, et interruptus. Quod dicitur de motu, idem dicitur de quando, seu de duratione intrinseca, et de tempore etiam quoad eamdem durationem intrinsecam, licet connotaret diversa extrinseca realia aut imaginaria.