COMMENTARIUS.

(a) Huic autem vino apponere aquam non, elo. Circa hanc resolutionem Doctoris varia expediuntur dubia, quae concernunt mixtionem aquae in vinum. Primum, an debeat misceri? secundum,an necessitate Sacramenti? tertium, an praecepti, et qualis? quartum, an convertatur, aut aliquando converti possit in sanguinem prius quam convertatur in vinum? Ad quae juxta resolutionem litterae respondebitur per sequentes conclusiones.

Prima conclusio. Aqua miscenda est vino. Est communis, quam tradunt omnes Catholici; est contra Armenos, qui in vino puro ad significationem suae haeresis Eutychianae non miscebant aquam, quia putabant in Christo unicam tantum mansisse naturam per conversionem alterius in ipsum ; ne ergo mixtione utriusque liquoris significarent duas naturas, ideo abstinent aqua.

Hic enim ritus ad significandum inter reliqua, duas in Christo naturas, est in usu, et hoc mysterium Graeci insinuant, quibus falso a quibusdam auctoribus imputatur error ille Armenorum : Glossa ordinaria in 1. ad Corinth. 11. Innocent. III. lib. 4. de hoc mysterio, cap. 22. Gabriel lect. 15. in canonem: noster Castro de haeresi lib. 7. verbo Graeci, Prateolus eodem, Soto in 4. dist. 9. quaest. 1. art. 6. Guido Carmelita et alii, sed falluntur,ut ex sequentibus patebit.

Probatur conclusio ex can. 32. in Trullo, qui hunc errorem corrigit in Armenis. Aurelianen. IV. cap. 4. Carthaginen. IV. cap. 14. Arausicanum cap. 4. decernunt enim nihil aliud offerendum in Sacramento corporis et sanguinis, nisi quod ipse Dominus tradidit panem et vinum aqua mixtum. Habetur idem ex antiqua traditione, quod nempe Christus Dominus confecerit in vino diluto aqua. Jacobus in liturgia : Similiter, inquit, postquam coenavit, accipiens calicem, et permiscens ex vino et aqua; similia habet Basilii liturgia. Clemens lib. 8. constitut. cap. 12. alias 17.

Irenaeus lib. 4. cap. 14. vocat temperamentum, et lib. 5. c. 2. calicem mixtum ; Theodoretus dialog. 1. Damascenus lib. 4. cap. 14. Augustinus 4. de Trinit. cap. 14. Hieronymus Marci 14.

Secunda conclusio. Haec mixtio non fit necessitate Sacramenti, unde in solo vino consecrari potest. Est certa et communis Theologorum in hac distinclione, ita Doctor loco citato. Alensis 3. p. quaest. 11. memb. 5. art. 1. et 6. Innocentius lib. 4. cap. 32. colligitur ex Tridentino sess. 13. quod explicat materiam necessariam esse vinum vitis, nihil asserens de mixtione ; idem patet ex Florentino, asserente, aquam ex praecepto Ecclesiastico miscendam esse, quod non diceret, si necessitate Sacramenti esset miscenda.

Concilia enim tradunt materiam necessariam, quae non dependet ab Ecclesia, sed ex sola institutione Christi, quod supponit Tridenlinum sess. 21. cap. 2. asserens salva Sacramentorum substantia penes Ecclesiam esse potestatem ordinandi circa Sacramenta, quidquid ad reverentiam et cultum eorum facit. Cyprianus lib. 2. epist. 3. alias 62. asserit eis, qui sine mixtione aquae interdum conficerent, posse veniam concedi, quia ex ignorantia fecerunt; et infra ait: si vinum sine aqua conficeretur, incipere sanguinem Christi esse sine nobis, id est, sine significatione sanctificationis nostrae, quia aqua populum designat. Deinde Tridont. sess. 22. c. 7. ait: Monet deinde sancta Synodus praeceptum esse ab Ecclesia Sacerdotibus, ut aquam vino in calice offerendo, miscerent: tum quod Christus ita fecisse credatur, tum etiam, quia a latere ejus aqua simul cum sanguine exierat, etc. ergo praecepto Ecclesiastico id tantum tenentur facere Sacerdotes, non autem necessitate Sacramenti, alioquin id exprimeretur.

Unde sequitur illud non esse praecepti divini, contra Hossium lib. 4. de traditionibus, contra Brentium, et nostrum Castro lib. 6. de Eucharistia, haeresi 7. qui ex locis Patrum supra citatis aliisque similibus, ac facto Christi affirmant esse praeceptum divinum. Hoc, inquam, convincitur esse falsum, quia Concilia procedentia doctrinaliter non referrent illam mixtionem in solum praeceptum Ecclesiasticum, si esset alias divinum praeceptum. Unde quamvis aliqui Patres, ut Cyprianus, id affirment mandato Christi factum, intelligunt non praeceptum, sed exemplum et instructionem, quia omnis actio Christi nostra est instructio.

Miscetur itaque tum exemplo Christi, tum quia ex latere ejus fluxit sanguis et aqua, ut supra Tridenlinum, et cap. In Sacramentorum, de consecrat. dist 2. quod est Alexandri Papae epist. 1. c. 4. et idem Concilium Bracharens. cap. Non oportet, de consecr. dist. 2. tum ut significentur duae naturae in Christo, ut explicant Graeci, tum etiam ut unio populorum cum Christo, ut habetur cap. Cum omne, de consecr. dist. 2. quod est Carthaginem. III. cap. 24. et Doctor idem in textu insinuat.

Sequitur secundo, quod illud quod dicitur in lectione Breviarii Romani, nempe Alexandrum I. imposuisse hoc praeceptum, non recte colligi ex decretis ejus, cum solum dicat id se accepisse a Patribus, nempe ab Apostolis ; promulgavit ergo praecepium, quod alias ante ipsum latum ab Apostolis, et secundum hoc melius explicantur loca Cypriani et aliorum Patrum, qui insinuant praeceptum esse.

Concilio etiam Triburiensi idem mysterium designatur. Dubitatur etiam de quantitate aquae. Respondetur, cap. Tamen perniciosus, de celebratione Missarum, dici debere esse minorem, quam sit quantitas vini ; in Concilio Triburiensi cap. 19. debere esse ad minus duas partes vini in calice, et aquam non excedere tertiam partem, quia major est, inquit, majestas sanguinis quam fragilitas populi ; praxis tamen Ecclesiae est, ut sit minima quantitas aquae, nam Florentinum determinat modicissimam aquam miscendam esse. . Verum est Graecos praeter aquam, quam immiscent vino ante consecrationem, etiam speciebus consecratis solere immiscere aquam ferventem, ut designent unionem corporis ad Deitatem, quando exivit sanguis et aqua ex latere Salvatoris post mortem. Haec mixtio non quomodocumque, sed per modum sacrae caeremoniae adhiberi debet, idque a ministris; unde non sufficit mixtio prius facta, quamvis de ea constet, patet ex rubricis, et debere fieri ante oblationem calicis. Quod si constet per errorem, facta consecratione, aquam loco vini fuisse, sequenda est rubrica specialis hujus casus, omissa oblatione. Sed quando debet aqua misceri? aliqui dicunt, in principio Missae, ut detur locus conversioni ejus in vinum antequam devenitur ad consecrationem, et ita, ni fallor, Cistercienses et Praedicatores faciunt. Sed respondetur sequendas esse rubricas Romani Ordinarii iis qui eo utuntur, neque requiri illam anticipationem. Quartum dubium requirit prolixiorem dissertalionem, ideo sub proprio et separato titulo illud resolvemus.

Utrum aqua converti possit in sanguinem immediate ?

Circa hoc quaesitum quatuor sunt in universum sententiae, quarum prima,

nova, et his temporibus inventa, dicit aquam immediate converti in sanguinem.

Eam indicat Jansenius in Concordia,

cap. 131. in forma calicis : similiter et

calicem, etc. probabilem docet Pisanlius

3. part, quaest. 74. art. 8. dist. 2. citatur pro ea Altisiodorensis lib. 4. Summ. tract. 5. cap. 2. et Baronius tom. 12. Annal. sub finem anni 1288. Glossa in Cum Marthae ; eam sustinet Alanus lib. I. de Eucharist. cap. 13. seu 14. Toletus lib. 2. Summ. cap. 25. sed prae caeteris omnibus eam acerrime defendit R. P. Aegidius Gonink, amicus meus singularis, et vir magni ingenii et doctrinae, a quo, si opinione discedam, at non animo, cui gratum puto, quod in defensionem universae scholae disseram, et ex scopo conclusionis praemissae Doctoris, cujus litteram expono.

Secunda sententia fuit quorumdam apud Innocentium III. cap. Cum Marthae, de celebrat. Missarum; hi negabant aquam converti in vinum, aut sanguinem, sed in humorem quemdam aqueum seu phlegmaticum, qui fluxit a latere Christi. Haec non habet sequaces, et merito censetur erronea, aut certe temerarie inventa ; nullum enim habet fundamentum ex forma consecrandi calicis, quae est conversiva in sanguinem, non in alium humorem, neque etiam ex Canonibus aut Patribus aliquid suppetit, quod specie tenus huc referatur. Quod si dicant appellatione sanguinis venire illum humorem, praeterquam quod hoc nullo fundamento affirmatur, tollitur quod praetendunt, quia neque aqua, quae fluxit simul cum sanguine ex latere Christi, venit nomine sanguinis apud Evangelistam, neque in mysterio, si ex discreta conversione, et diversae materiae poneretur sub speciebus per immutationem aquae in ipsum, vini in solum sanguinem, nam alia et alia essent signata et signa.

Tertia sententia est, nunquam converti aquam neque mediate, neque immediate, in sanguinem, sed manere in propria specie. Fundamentum hujus est, quia ex opinione Physicorum, aqua nunquam convertitur in sanguinem. Hoc supponit, haec opinio, ideoque negat converti in sanguinem, quia nequit converti in vinum.

Quarta sententia, aquam mediate in sanguinem converti, quatenus prius in vinum convertatur per virtutem ipsius vini, ex quo sequitur conversio ejus in sanguinem. Hanc docet Innocentius dicto capitulo Cum Marthae. Eam tuentur omnes

Scholastici hac dist. ubi Doctor, Alensis

4. part. quaest. 10. memb. 4. art. 10. D. Thomas loco citato in 4. et 3. part. quaest. 74. art. 8. ejusque discipuli in universum ; et Catechismus Pii V. merito dicit esse sententiam omnium Ecclesiasticorum scriptorum.

Eamque putat probabilem P. Gonink solum ex auctoritate Scholasticorum, quamvis sententiam primo loco expressam, quam ipse sequitur, putet esse Patrum et aliorum scriptorum, qui praecesserunt Scholasticos ; unde dicit, si constaret aquam non mutari in vinum, antequam consecratur, putat sustineri non posse hanc sententiam ex hoc syllogismo: Aqua quae exemplo Christi miscetur in vinum, consecratione convertitur in sanguinem ; atqui saepe non convertitur in vinum, ergo aliquando convertitur in sanguinem. Si minor, inquit, esset tam certa quam major, conclusio esset certa.

Variis autem rationibus probat minorem, sed magis ex professo probat majorem. Ut ergo ostendamus Scholasticos non invenisse novam opinionem contra communem sententiam Patrum et Ecclesiae; quod maximae notae esset, nec de facili admittendae contra universam scholam, quae ex instituto Ecclesiae et Patrum vestigiis insistit, ponenda erit conclusio communis et probanda ex sensu Ecclesiae et Patrum.

Conclusio. Nunquam et nullo casu aqua convertitur immediate in sanguinem. Haec est vera sententia Patrum et Ecclesiae, et contraria nunquam audita est, antequam assertores illam invenerint, ex apparenti tantum superficie quarumdam auctoritatum, non ex vera sententia, quam in sequentibus explicabimus. Ut brevius et ex scopo magis disseratur supponendo auctoritatem scholae, quam nobis concedunt adversarii, restat superaedificandum, aut potius perquirendum fundamentum, quod ex Patribus atque Ecclesiae sensu praecessit, praeter quod aliud nemo ponere potest. Probatur ergo conclusio ostensive, destruendo fundamenta contrariae opinionis, quae sunt sequentia.

Primum fundamentum est ex Patribus: Alexander I. epistola ad Orthodoxos, et habetur de consecrat. dist 2. cap. 1. Non debet, inquit, in calice Domini, aut vinum solum, aut aqua sola offerri, sed utrumque permixtum offeratur , quia utrumque ex latere ejus in Passione profluxisse legitur, etc. Dicitur aeque offerri aqua et vinum, non offertur nisi per consecrationem : ergo aeque in sua substantia manet aqua ante consecrationem ac vinum. Urget etiam Cyprianus supra citatus illa epist. 3. aut 63. qui ait, tunc Sacramentum coeleste effici, quando aqua et vinum confusa admixtione copulantur, etc. quod non fit, nisi utrumque in sua substantia maneat. Item, cap. 4. de consecrat. dist. 2. quod sumptum est ex Concilio Martini Papae, dicitur, vinum et aqua dicuntur offerri et benedici, etc. quod nequit fieri, nisi aqua maneat in substantia ante consecrationem. Item Ambrosius lib. 4. de Sacramentis, cap. 5. ante verba Christi, calix est vino et aqua plenus, ubi verba Christi operata fuerint, sanguis efficitur, Augustinus 4. de Trinitate, cap. 14. Aqua

, mittitur in calicem, et fit sanguis conversione verbi caelestis. Damascenus : Non potest suiipsius corpus facere, et vinum et aquam sanguinem, etc. Graece habetur, AdminBookmark id est, ipsum vinum et ipsam aquam, quae rem certam et veram significat, et aequaliter vino et aquae apponitur. Justinus martyr apologia 2. pro Christianis sub finem, ubi ait, posteaquam et is qui praeest, gratias egit, et populus omnis benedixit, ii qui apud nos Diacones dicuntur, dant unicuique eorum, qui adsunt percipiendum panem, vinum et aquam, quae cum gratiarum actione consecrata sunt, et ad eos qui adsunt, perferunt, atque cibus hic apud nos Eucharistia nominatur, etc. ubi dicit dari post consecrationem panem, vinum et aquam ratione specierum, quod alias falsum esset manere in substantia.

Item Paschasius Gorbeiensis lib. 1. de corpore Christi, cap. 11. Nec dubium, inquit, quin sub hoc mysterio bibamus aquam, inquit, quam ego dabo ei, et flet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam ; propterea non inconvenienter etiam ob hoc ibidem aqua consecratur, non quod aqua permaneat, sed vertatur in sanguinem, ut significet quid fides percipiat. Algerus lib. 1. de Sacramento corporis Domini, cap. 16. Cum enim vinum pro Christo, aqua sanctificetur pro populo, et utrumque unus sanguis, fiat, etc. Alia verba Pascbasii citanlur ex Baronio. Hoc est fundamentum ab auctoritate, quod ad pauca verba reducitur, quia aqua dicitur benedici, offerri, consecrari, converti in sanguinem a Patribus ; ergo manet in sua substantia, donec sic convertatur, et consequenter secundum Patres aqua immediate convertitur in sanguinem. Impugnatur praedicta interpretatio Patrum, quae tantum superficialis est, et in apparentia, non vero ex sensu, aut reipsa.

Praecipuas ex illis auctoritatibus Ecclesia inter Canones habet, neque eas in eum sensum unquam est interpretata, sed contrariam sententiam docet, quia ex Florentino et Tridentino supra allatis, aqua tantum ex praecepto Ecclesiaslico miscenda est vino; sed si esset materia per se consecrabilis manens in sua substantia, non posset esse solius praecepti Ecclesiastici, quia Ecclesia tenetur adhibere materias per se Sacramentorum, et institutas a Christo, ut constat in reliquis omnibus, ergo, etc.

Dices esse liberam, secluso praecepto Ecclesiae, ut colligitur ex Conciliis supra allatis. Contra, unde hoc constat? neque ex facto Christi, neque ex traditione, quia Palres communiter docent necessario miscendam vino ante consecrationem ; ergo si immediate convertatur, debet haec necessitas ex sensu Patrum referri ad necessitatem Sacramenti, non autem praecepti Ecclesiastici, de quo Patres mentionem non faciunt, potius ad significationem mysticam, et ad factum Christi recurrentes, ex quibus indicaretur necessitas Sacramenti, si aqua esset per se materia consecrabilis manens in sua substantia.

Unde sequitur, quod traditio Ecclesiae, et definitiones Conciliorum, in quo fundantur, ad illud solum reduci debeant, nempe aquam non converti immediate in sanguinem.

Dices, quod peccata venialia sint materia libera confessionis, quae tamen ex arbitrio paeniteo tis confiteri possunt, atque absolvi: sic aqua consecrari. Contra, aqua debet misceri ex praecepto, non sic venialia confiteri: unde ergo colligam non esse aquam materiam necessariam, si convertibilis, vel certe non esse praeceptum divinum mixtionis, nisi tantum ex ratione posita, quam omnes Doctores Scholastici amplectuntur.

Dices Ecclesiam contrarium declarasse. Contra, non ex alio fundamento, quam jam citato, quia et factum Christi non in exemplum, sed in necessitatem esset, et motiva mixtionis talia sunt, ut inducant obligationem gravem, tanquam materia capax praecepti, etiam divini, si consecratione aquae immediata, et ea institutione subsisterent, vel conjungerentur eidem : Hoc, inquit, facile in meam commemorationem, ubi exprimitur praeceptum. Deinde quare Florentinum definit aquam modicissimam esse miscendam, nisi ut prius in vinum convertatur ante consecrationem? Item, quare tam Tridentinum quam Florentinum declarent materiam hujus Sacramenti esse vinum vitis : Cui, inquiunt, ex praecepto Ecclesiae, aqua miscenda est, nisi ut distinguant materiam a non materia ; declarant absolute materiam esse vinum vitis.

Deinde docent aquam miscendam ex praecepto Ecclesiae tantum, ut ostendant esse caeremoniam, et non materiam, deinde motivum hujus praecepti declarant esse exemplum Christi; et quia aqua exivit de latere ejus, quae est significatio caeremoniae, ergo hoc ipso aquam discernunt a materia, alioquin certe quod primarium esset, exprimerent, nempe materiam esse Sacramenti; in hoc enim genere argumentum ab auctoritate negativa valet, ut demonstrabitur ex sequenti.

Secundo contra idem, peccatum veniale est sufficiens materia Sacramenti Paenitentiae, non ex alia ratione, nisi quia materia est per se; ergo similiter aqua esset materia Sacramenti calicis, si per se materia est. Hoc est falsum, et contra Concilia, non ex alio fundamento, nisi quia definiunt vinum vitis esse materiam absolute, ergo recte sequitur alios liquores non esse materiam, ut siceram, aceum, lac ; ergo si ex eo praecise, quod definiant Concilia absolute vinum vitis esse materiam, excluduntur alii liquores, de quibus Concilia non faciunt mentionem, quia nempe non sunt vinum, eodem modo et aqua, de qua non faciunt mentionem, et quia non est vinum excluditur maxime, cum dicant solum ex praecepto Ecclesiastico esse miscendam ad significationem mysterii ; limitatio enim solius motivi, quod extraneum est institutioni, designat aquam non esse materiam.

Confirmatur primo, quia alioquin maleriam declarando, non exprimendo etiam aquam, si convertibilis esset, defectuose procederent, relinquendo aliquid materiae non expressum. Tridentinum autem ex professo agens de hoc Sacramento sess. 13. declarans materiam calicis, non facit mentionem aquae tola illa sessione, sed declarat vinum esse materiam c. 3. cap. 4. can. 1, et 2. sess. autem 22. ubi agit de eodem sub ratione sacrificii, cap. 1. similiter docet materiam sacrificii esse panem et vinum : In coena, inquit, novissima, qua nocte tradebatur, ut dilectae sponsae suae Ecclesiae visibili (sicut natura hominum exigit) relinqueret sacrificium, etc. Corpus et sanguinem tuum sub speciebus panis et vini Deo Patri obtulit, ac sub earumdem rerum symbolis, Apostolis, quos tunc novi Testamenti Sacerdotes constituebat, ut sumerent, tradidit, et eisdem eorumque successoribus, ut offerrent, praecepit, per haec verba : Hoc facite in meam commemorationem, etc. cap. 2. docet quibus prodest sacrificium, cap. 3. offerri solum in honorem Dei, cap. 4. sancte tractandum, cap. 5. rite institutas caeremonias, et reliquas solemnitates et ritus offerendi, cap. 6. licitas esse Missas privatas.

Ac primum tandem canone 7. Monet deinde sancta Synodus praeceptum esse ab Ecclesia Sacerdotibus, ut aquam vino in

calice offerendo miscerent, tum quod Christus Dominus ita fecisse credatur, tum etiam quia e latere ejus aqua simul cum sanguine exierit, quod Sacramentum hac mixtione recolitur, et cum aquae in Beati Joannis Apocalypsi populi dicantur ipsius populi fidelis cum Christo unio repraesentatur, etc.

Unde sic argumentor : Concilium primum de materia sacrificii agit, dicens esse panem et vinum, tandem postquam egit de fructu, modo offerendi, personis pro quibus offertur, de caeremoniis et ritibus, tandem agit de aqua miscenda ex praecepto Ecclesiae, propter significationem mysticam eorum, quae post passionem Christi successerunt, aut denotabantur per Spiritum sanctum ; ergo haec aqua non spectat ad substantialia sacrificii, alioquin in primo capite de ea agendum erat. Deinde Florentinum ait, materiam esse vinum vitis, cui modicissima aqua miscetur ex praecepto Ecclesiactico praedicans materiam in recto de vino solo, adjungens mixtionem ex praecepto Ecclesiae faciendam: ergo ut caeremoniam, non ut materiam, alioquin non recte diceret absolute vinum vitis esse materiam in recto, non addendo aquam, nisi putaret aquam in sanguinem ex institutione Christi converti non posse aut pertinere ad materiam. Confirmatur secundo ex stylo Concilii, quia Concilium determinate loquitur de materia et forma cujuscumque Sacramenti. Unde agens de Sacramento Confirmationis, dicit Chrisma, quod est mixtum ex oleo et balsamo, benedictum ab Episcopo esse materiam : Secundum Sacramentum, inquit, est confirmatio, cujus materia est Chrisma confectum ex oleo quod nitorem significat conscientiae, et balsamo quod odorem significat bonae famae per Episcopum benedicto, etc. ubi haec tria ponit; nunquam autem asserit calicem mixtum esse materiam Sacramenti sanguinis, sed vinum, addens absolute ex praecepto Ecclesiastico, miscendam aquam.

Dices : Concilium loqui de essentiali, et per se necessaria materia, sine qua nequit confici Sacramentum, et in qua sola valide conficitur, aqua autem etsi convertatur in sanguinem, illud contingit, ut mixta est vino, ideoque non fit mentio ejus, ut materiae.

Contra, primo hoc est contra stylum Conciliorum, in primis Florentinum loco citato assignans partes paenitentiae, enumerat tres actus poenitentis, contritionem, confessionem, satisfactionem ; sed haec non est pars essentialis Sacramenti, quod semper perficitur antequam satisfactio ponatur. Idem praestat Trldenlinum sess. 14. cap. 3. enumerando eosdem actus simul ; ergo id facerent in proposito, si aqua in sua substantia manens esset materia Sacramenti.

Deinde idem Tridentinum cap. 5. agens de materia confessionis et poenitentiae remota, quae sunt peccata, docet mortalia necessario confitenda esse ; venialia autem utiliter et cum fructu confiteri, et esse sufficientem materiam, ut discernant certa ab incertis, et non solum universaliter quid faciendum sit, sed etiam in casu cum qua materia liceat, et possit confici Sacramentum, tamen non necessaria ; ergo idem docerent de aqua, si esset materia convertibilis, licet non necessaria, non solum enim docent, quid fieri necesse sit, sed etiam fieri possit, ut valide conficiantur Sacramenta. Idem est de Extrema unctione, docent enim quinque unctiones fieri debere Ritualia, et si non possint omnes, unam tamen fieri, in qua confertur Sacramentum valide in casu quo infirmus ante alias discedat, quem ritum approbat Tridentinum sess. 14. cap. 3. et can. 3.

Secundo contra eamdem solutionem, . si aqua vino mixta possit immediate consecrari ; ergo non refert qua quantitate misceatur, modo maneat vinum in sua substantia: sed hoc est falsum, quia Concilia determinant minorem quantitatem aquae esse debere. Antecedens negant adversarii. Probatur, quia illud poculum, in quo praevaleret aqua, esset mixtum, et sicut in Chrismate sufficit mixtio simpliciter utriusque olei balsami et olivarum, ita in proposito.

Deinde illud poculum retinet nomen vini, et accidentia ejus, ut saporem et colorem, et odorem, quae praevalent, quamvis vinum sit in minore quantitate, maxime si sit vinum forte, et appellatur vinum communiter, et secundum apparentiam est tale, et experientiam, quia sentitur etiam in stomacho calor vini, et operatio ; unde confutatur solutio, qua dicit deberi aquam quodammodo absorberi a vino, ut appareat saltem vinum.

Quid est absorberi ? Non secundum substantiam absorbetur, quia hoc est contra adversarium: secundum autem apparentiam absorbetur, quia sensibus, ex quibus haec apparentia desumitur per experientiam, absorbetur, quia praedominantur in ea accidentia vini, quae sub sensum cadunt: aqua enim non habet qualitates sensibiles mixti, ut cadat sub gustu et odoratu, et quantum ad visum magis fertur in vinum, si sit rubrum, verbi gratia, quantum ad reliqua sensibilia, ut frigus et humidum non discernit haec sensus magis in uno quam in alio; ergo in minori quantitate vini, imo et minima absorbetur aqua, etc. Deinde si adhaereamus verbis Patrum, tunc aqua dicetur simul cum vino offerri, benedici, etc. Dices Concilia docere minorem quantitatem aquae debere esse. Contra, Concilia non definiunt hoc in ordine ad effectum consecrationis, sed ad significationem mysticam: unde Triburiense docens aquam non debere excedere tertiam partem, hanc rationem assignat: Quia major est majestas sanguinis Domini, quam fragilitas populi.

Accedit, quod ex loco declaratur etiam intentum. Canon est talis : Alexander successor Evaristi dixit: Non debet enim, ut a Patribus accepimus, aut vinum solum, aut aqua sola offerri, sed utrumque permixtum, quia utrumque ex latere ejus profluxit, videlicet, ut per hoc indicet populos, qui secundum Joannem aqua sunt, a Christo, cujus sanguis in calice est, dividi non debere;cujus rei veritatem in hac sancta Synodo confitemur, credimus et confirmamus, ne ullus sine mixtione vini et aquae mysteria sacra conficiat, sed ut duae partes sunt vini, quia major est majestas sanguinis Christi quam fragilitas populi;tertia aquae, per quam significatur fragilitas humanae naturae, etc.

Ad propositum autem faciunt illae clausulae, videlicet, ut per hoc indicet populos qui secundum Joannem aqua sunt, a Christo cujus sanguis in calice est dividi non debere, etc. Et illa ultima, duae partes sint vini, quia major est majestas sanguinis Christi quam fragilitas populi ; tertia aquae, perquam significatur fragilitas populi; si duae partes sint vini, per quod significatur majestas sanguinis, tertia aquae, per quam fragilitas populi significatur; ergo aqua non convertitur immediate in sanguinem.

Patet consequentia, ideo vinum significat praecise sanguinem, quia est materia proxime in sanguinem convertibilis, sub cujus accidentibus manet consecratum, sed si aqua converteretur immediate in sanguinem hic modus significandi eidem conveniret, quia maneret sanguis sub speciebus aquae, sicut et vini; ergo cum aqua in se significet fragilitatem populo, ideoque praecipitur misceri in calicem vini, quod denotat sanguinem, ne populus a Christo dividatur, quod non significat aqua, sed ipsi uniatur, sicut aqua vino, quod sanguinis est signum, sequitur propositum.

Ex his ergo tribus Conciliis, ut alia omittam (de quibus mox agetur) sequitur interpretatio legitima Patrum ex sensu Ecclesiae, et solutio argumenti, nempe loca Patrum referenda esse quaedam ad primam mixtionem, qua aqua in propria substantia miscetur vino, alia referri ad aquam, qua conversa in vinum mutatur in sanguinem mediate, ut patebit respondendo in specie ad ipsas auctoritates. Locus Alexandri declaratur ex Triburiensi in specie, et mixtionis motivum esse, tum exemplum Christi, tum signifitio mystica, ut populus per aquam designatus uniatur Christo in calice, non per conversionem aquae in sanguinem immediate, sed in vinum, mediate vero in sanguinem. Consequenda male infertur, alias verum esset aquam in aequali aut majori quantitate posse converti in sanguinem.

Auctoritas Cypriani ad idem refertur, nempe ad significationem mysticam: dans enim rationem, quare nec aqua sola, nec vinum solum in calice Domini offerendum sit, subdit rationem : Nam si vinum solum quis offerat, singuis Christi incipit sine Christo, id est, ut dicit glossa, sine Sacramento, quod de ejus latere profluxit, id est, sanguis et aqua; vel sine Christo, id est, sine Ecclesia, quae corpus Christi mysticum est, quod est dicere sine aqua, quod significatione repraesentat populum Christianum, alioquin quomodo sanguis Christi posset esse in calice sine Christo. Unde glossa ibidem docet per vinum significari praecise sanguinem ; ideoque Julius Papa epistola prima ad Episcopos Aegypti legit: Nam si vinum tantum quis offerat, sanguis Christi incipit esse sine nobis: si vero aqua

sit sola, plebs accipit esse sine Christo, etc. unde subdit Cyprianus : Quando autem utrumque miscetur, et adunatione confusa sibi invicem copulantur, tunc Sacramentum spirituale et coeleste perficitur, id est, significatione, quia sic significatur nostra redemptio per unionem ad Chritum : Vinum enim, inquit Glossa, sanguinem aqua plebem significat, horum autem confusio salutis nostrae est Sacramentum, etc. id est, signum.

Haec eadem est doctrina, et Julii Papae loco citato, et habetur cap. Cum omne, de consecr. dist. 2. Calix, inquit, Domini juxta Canonum praecepta, (id est, praeceptum Ecclesiae, ut Florentinum et Tridentinum) vino et aqua permixtus debet offerri, etc. subdit rationem : Quia videmus in aqua populum intelligi, in vino vero ostendi sanguinem Christi: ergo cum in calice vinum aqua miscetur, Christo populus adunatur, et credentium plebs ei in quem credit, copulatur et jungitur, etc.

Advertendum haec eadem haberi in Concilio Bracharensi III. c. 1. fere ad verbum, nisi quod ubi Pontifex insinuans commune statutum, dicens, juxta canonum praecepta, Bracharense habet, juxta quod quidam Doctor edixerit, etc. indicans Cyprianum. Eadem doctrina summatim collecta legitur in Wormatiensi cap. 4.

Adde, quod sancti Patres interpretantur ex latere Christi emanasse Sacramenta. Leo Papa epist. 4. cap. 6. Augustinus tract. 15. et 120. in Joan. lib. 2. de Symbolo ad Catechum. cap. 6. lib. 15. de civit. 26. Chrysostomus homilia 84. in Joannem. Cyrillus lib. 12. cap. 39. Ambrosius lib. 10. in Lucam, cap. de commendatione Mariae, Tertullianus lib. de Bapt. c. 9. In aqua autem designant Baptisma, per quod Ecclesia in Christo regenerata est: recte ergo aqua significat populum fidelem: in sanguine vero aliqui redemptionem,

aliqui Eucharistiam designant sub specie vini; hoc ergo fundamentum est hujus mysterii, in quo Patres dicunt, miscendo aquam vino, designari unionem populi ad sanguinem, per quem redemptus est, et consequenter Christum.

Confirmatur, tam mixtio facienda quam praeceptum de mixtione sumunt speciem praecise a suo motivo, quod explicant Patres ; sed illud non est aliquod spectans ad institutionem, quia de hac nullam mentionem faciunt Patres explicantes praedictum motivum, sed dicunt esse significationem mysticam, vel qua sanguis et aqua fluxerunt ex latere Christi vel unionis populi cum Christo, dicentes Christum designari per vinum, populum per aquam, atque adeo significationem referunt ad ipsam primam mixtionem, non vero adconversionem per consecrationem in sanguinem Christi, ut patet ex dictis. Sicut ergo mixtio ab his motivis sumit speciem, ita et praeceptum Ecclesiasticum mixtionis, ergo non transcendunt haec motiva ; sed haec sunt mere caeremonialia et spectantia ad institutionem Ecclesiae tantum ; ergo non ad institutionem Sacramenti factam a Christo.

Patet prima consequentia, quia praeceptum et opus praecepti sumit speciem a ratione et motivo, a quibus inducuntur, et lex ex sua ratione interpretationem capit, sicut ex fine intrinseco seu motivo. Si ergo Patres mixtionem praeceperunt ad significandum praecise sanguinem et aquam, quae simul fluxerunt ex latere Christi, et hoc ulterius ad significandam mysticam unionem inter populum, quae designatur in Scriptura per aquam et Christum, qui designatur per sanguinem, et hic symbolice per vinum ; sequitur quod neque mixtio, neque praeceptum ejus ad ulteriora mysteria ipsius institutionis Sacramenti referenda sint ex sensu

Patrum aut Ecclesiae, quae alioquin magis erant exprimenda, quam haec quae solum exprimunt Patres.

Deinde idem patet ulterius ex natura motivi mixtionis, quia haec instituta est principaliter ad significandum sanguinem et aquam, quae fluxerunt ex latere Christi, et in quibus significatur haec unio mystica ; per mixtionem vero significatur secundario ex natura mysterii, quod repraesentat. Hoc patet ex verbis Alexandrini 1. et Concilii Triburiensis citatis, et sicut in prototypo, seu repraesentato, servabant suas species sanguis et aqua, ut servetur vera proportio signi in mixtione vinum in sua specie repraesentat sanguinem, quia est materia per se ejus, et sola, ut patet ex Conciliis allegatis, et aqua similiter propriam speciem ; unde tota significatio referri debet ad primam mixtionem in qua retinent suas species servata unione commixtionis tantum ; unde vinum in sua specie substituitur pro sanguine, ut patet ex Alexandro, Cypriano, Julio, et Triburiensi et Tridentino, ubi expressis verbis docent sanguinem designari in vino tantum, in aqua vero populum tantum, in commixtione utriusque unionem populi ad Christum designatam in prototypo seu mysterio sanguinis et aquae fluentis ex latere Christi; hanc ergo mixtionem intelligunt Patres, et illa sola apta est repraesentationi, quia licet sanguis fluxerit ex latere Christi, et simul aqua, neque sanguis transivit in aquam, neque aqua in sanguinem, nisi per mixtionem, neque Christus fit populus, neque populus fit Christus, licet uniatur Christo, quam unionem solum praetendunt Patres, et in proportione mixtionis solum repraesentatur, dum aqua, quae significat populum, in propria substantia manens unitur vino, quod designat sanguinem, per mixtionem. Haec. autem proportio non significaretur per conversionem aquae immediate in sanguinem, quia sic populus fieret Christus per identitatem, non per unionem, servata propria natura et distinctione requisita ; unde colligitur de tali conversione nihil dicere Patres, aut intendere, imo oppositum plane insinuare.

Dices : Patres recolere etiam factum Christi, qui in vino diluto consecravit. Contra, hoc perinde urget contrariam sententiam, quia si inde infertur consecratio aquae immediate in sanguinem, debet etiam interpretari praeceptum divinum, et consecratio aquae de necessitate materiae : Hoc facite, inquit, in meam commemorationem. Patres tamen et Concilia citata referunt illam mixtionem ad exemplum Christi, non ad institutionem Sacramenti, et intelligunt esse tantum praecepti Ecclesiastici, ex cujus natura sequitur exemplum Christi non referri ad institutionem Sacramenti. Deinde neque constat certo ea certitudine, quae requiritur ad fundandam sententiam communem Patrum et Ecclesiae, prout de illa opinione praesumunt assertores ejus, si Christus consecravit in vino diluto, sed tantum creditur, inquit Tridenlinum, id est, existimatur: unde dicit Goffridus juxta consuetudinem loci istius, in qua scilicet causa sobrietatis vinum diluebatur, quod fuit usuale, quamvis autem id prajsumi possit, et indicat Liturgia Jacobi, tamen neque Evangelistae referunt specificantes materiam per se Sacramenti, quod est vinum, quos proinde sequuntur Concilia. Unde Patres non ad hoc exemplum principaliter referunt significationem mixtionis, sed ad sanguinem et aquam, quae Auxerunt ex latere Christi, neque Evangelistae praeterirent hanc materiam, si ex institutione spectaret ad Sacramentum.

Ex his patet ad alia loca Patrum, unde quando dicunt vinum et aquam in calice consecrari, intelligitur vinum dilutum, quod etiam denominationem habet ab aqua quae miscetur, non quod aqua maneat in sua substantia, sed quod poculum dicatur dilutum, conversa, etiam aqua in vinum, quod per ipsam temperatur, licet in ipsum sit conversa et ad effectum significationis mysticae ; unde cum hoc solum sit motivum, et causa expressa mixtionis, nequit trahi ad diversum sensum. Quando ergo aqua dicitur fieri sanguis ab Augustino, intelligi debet mediate, ut plerumque fit, et sic Damascenus intelligitur, quando dicit vinum et aquam fieri sanguinem, quae copulativa in similibus locutionibus determinat utramque substantiam viiii et aquae, prout miscetur, non autem quando fit consecratio ; unde verum est aquam fieri sanguinem, sed primum conversa in vinum. Per hoc exponitur Justinus, et omnes Patres Graeci, qui in simili forma loquuntur. Ad Paschasium et Algerum infra dicemus. Et negatur consequentia, nempe locutiones illas falsas esse, mutari, benedici, offerri, consecrari aquam in sanguinem, nisi sit in sua substantia, quando ista contingunt ; nonne panis et vinum recte dicuntur mutari in carnem et sanguinem, quamvis tamen non sint, sed per decoctionem stomachi transeunt in chylum, et per hujus co iversionem in sanguinem, et sanguinis in carnem; sic etiam dicitur aqua manere in vinum conversa : Postquam gustavit aquam vinum factam, sicut elementa dicuntur manere in mixto in quod convertuntur, licet non maneant secundum propriam formam ; eadem ergo proprietate dicitur aqua mutari in sanguinem, quamvis prius fiat vinum.

Secundum principale fundamentum sumitur ex Innocentio III. cap. Cum Marthae, de celebrat. Missarum, quasi hanc sententiam ibidem docuerit, ut quae tunc in

Gallia fuerit communis, ut patet ex epistola Goffridi, et ex antiquioribus ante Magistrum et Scholasticos. Quaerebatur autem a Pontifice, utrum aqua in sanguinem convertebatur? quae quaestio esset nugatoria, nisi intelligatur aqua manere in sua substantia; refert enim Pontifex tres sententias : prima est, quae dicit aquam mutari in aquam, quae fluxit in latere Christi; secunda eorum qui dicunt mutari in vinum, quamvis, inquit, Physici id negent, et ita altera negabat, aquam converti in vinum; altera affirmabat, et priori consentit ; unde ulterius dicit aquam cum vino mutari in sanguinem esse probabiliorem, unde infra assignans rationem, non dicit ideo aquam converti in vinum, sed aquam ideo uniri vino, ut Christo populus adunetur.

Respondetur contrarium dici, verba ejus sunt : Quaerebatur, inquit, utrum aqua cum vino in sanguinem convertatur ? Super hoc autem opiniones apud Scholasticos variantur;aliquibus enim videtur, quod cum de latere Christi duo fluxerint praecipua Sacramenta redemptionis in sanguine, ac regenerationis in aqua, in illa duo, vinum et aqua, quae commiscentur in calice, divina virtute mutantur, ut in hoc Sacramento plene sit veritas et figura.

Alii vero tenent, quod aqua cum vino transubstantientur in sanguinem, cum in vinum transeat aqua mixta, licet Physici contrarium asseruerint, qui aquam a vino per artificium posse asserunt separari. Praeterea potest dici, quod aqua non transit in sanguinem, sed remanet prioris vini accidentibus circumfusa, etc. Deinde infra concludit : Verum inter opiniones praedictas,illa probabilior judicatur, quae asserit aquam cum vino in sanguinem transmutari, ut expressius eluceat proprietas Sacramenti, etc. Assignat rationem, quam alias adducunt priora Concilia, ut populus Christo maneat coadunatus.

Haec, quam veram censet Pontifex, est secunda in ordine, quia prima dicit aquam mutari in aquam, quae fluxit ex latere Christi: tertia dicit manere in propria substantia : secunda autem cum vino mutari in sanguinem, quia convertitur in vinum, nam illud quod dicit de Physicis non spectat ad Theologos, et in responsione sequitur contrarium ; ita omnes Theologi interpretantur Canonem.

Confirmatur interpretatio ex ipso Innocentio lib. 4. mysteriorum Missae, cap. 29. disserit an aqua in sanguinem convertatur ; et partem affirmativam docet contra eos, qui negant aquam converti, cap. 30. rejiciens opinionem eorum, qui dicunt, non aquam naturalem, sed phlegma exivisse ex corpore Christi, docet modum, quo convertitur : Quibusdam vero, inquit non absurdum videtur quod aqua eum vino transit in sanguinem, ea videlicet ratione, quod aqua per admixtionem transit in vinum, et vinum per consecrationem transit in sanguinem. Quis enim ambigat aquam in vinum transire, cum multo vino modicum infunditur aquae ? alioquin tota vini substantia propter guttam aquae mutatur, ut quoddam fiat ex ipsis confusum, quod nec sit aqua, nec vinum, etc. Ecce quomodo Pontifex resumens casum capituli Cum Marthae, doceat aquam cum vino mutari in sanguinem, ita ut prius mutetur in vinum aqua. Haec ergo fuit communis sententia Theologorum tunc temporis, quam Pontifex, tam in illo decreto quam etiam in docirinali discursu super Missa est secutus.

Ex hoc sequitur solutio tertii argumenti, quo praefatus auctor contendit in Ecclesia Gallicana ante Sententiarios Scholasticos contrariam communem fuisse ex epistola Gjffridi Abbatis Claraevallensis sub Clemente III. quam Baronius exscribit loco citato. Alii negabant aquam cum vino mutari in sanguinem, alii id affirmabant, quam ipse sententiam dicit communem fuisse, neque alias oppositum auditum esse, citans in confirmationem ejus Cyprianum, Ambrosium, Augustinum, supra citatos, et Hildebertum Paschasium, putans eum antiquiorem fuisse, nempe ante Gregorium, in quo errat, fuit enim modernus, item Algerum. Respondeo ex Innocentio, aquam mutari in sanguinem cum vino, sed mediate, ut Pontifex declarat. Alia autem opinio negabat mutari, vel in vinum, vel in sanguinem, ut citat ipse Innocentius capitulo Cum Marthae, et super Canone, locis citatis ; falso ergo adversarius infert ex eo, quod dicunt aquam cum vino mutari in sanguinem, intendi suam opinionem, qua scilicet aqua immediate in sanguinem transiret, et expresse declarat ipse Innocentius sensum quaestionis contra negantes ullo modo, aut mediate, aut immediate in sanguinem mutari.

Nemo autem praesumere debet Innocentium III. qui et Parisiis, studuit, et ab ipso Clemente III. inter Cardinales assumptus est, et postea Pontifex ad eamdem quaestionem propositam respondet, quam super mysterio Missae loco citato resolvit, sensum quaestionis et controversiam non attigisse.

Controversia ergo fuit : An aqua ullo modo converteretur in sanguinem ? Communis affirmabat, quam docet Pontifex ; negabant alii, quia ex opinione Physicorum putabant non posse converti in vinum, ac proinde manere in propria substantia circumfusa accidentibus vini; neque aliam controversiam insinuat Goffredus in sua epistola, ut patet. Proposita enim controversia inter affirmantes et negantes, subjungit fundamenta affirmativae, quam communem appellat ; primo, quia calix Domini fuerat mixtus, et non meros ex consuetudine loci, tum quia id insinuatur Proverb. 9. Miscuit vinum, posuit mensam, etc. ubi designatur mysterium Eucharistiae ; secundo, quia aqua mixta similae non manet converso pane in corpus, ergo etiam nec mixta vino: tertio, quod est contra fundamentum negativae, quo negabat aquam posse converti, scilicet in vinum. Postremo, inquit, cum elementa quatuor ignis, aeris, aquae et terrae, supremus artifex sic coniunxerit, ut non tamen elementa simplicia, quod ex eis elementata sunt, quae videntur, si ab illa mutatione exceperit alius ignem, alius aerem, alius terram, sicut isti aquam excipiunt, non mediocris inde confusio consequetur, etc.

Hoc fundamentum erat a ratione, quo innitebantur negantes aquam converti in mixtum, neque consequenter in vinum, et Pontifex etiam utroque loco citato asserit. Contra urgebant affirmantes rationem illam, quia elementa in mixtum convertuntur, inde probantes aquam in vinum converti, atque adeo aquam converti posse in aliud virtute agentis naturalis ; ergo tenuerunt communem sententiam, quam Theologi Scholastici docent. Alioquin haec ratio non esset ad propositum, si defenderent aquam immediate converti in sanguinem posse virtute divi -na, quia de hoc nullus salva fide dubitare potuit.

Dicebant ergo negantes vinum esse materiam sanguinis, et non aquam; aquam autem admixtam vino non posse converti, aut fieri vinum, sed manere in sua substantia. E contra alii asserebant aquam mutari in vinum, et sic converti in sanguinem ; modum ergo conversionis aquae in sanguinem illa ratione comprehendunt, et mox probantes ex auctoritate sanctorum Patrum aquam converti in sanguinem, intelligunt seu supponunt modum praefatum conversionis ejus, sicut et Pontifex utroluem loco citato respondens ad quaestione, eum tem modum exprimit proferens affirmativam, quae communis fuit, teste Goffredo.

Probabat autem communis sententia conversionem aquae in sanguinem iisdem auctoritatibus, quibus moderni auctores suam fulciunt sententiam, quas tamen auctoritates, neque Pontifex Innocentius, neque communis sensus Ecclesiae Gallicanae, tum temporis intellexit in eo sensu, quasi aqua manens in propria substantia immediate in vinum converteretur, sed ut prius conversa in vinum, ut patet ex dictis ; ergo hic est verus sensus Patrum, quem recte assecuti sunt Scholastici, non sententiam novam invenientes, sed antiquam in suo rigore sequentes, ac proinde interpretatio Patrum genuina et vera est illa quam praemisimus, non quam adversarii imaginantur ; et proprietas locutionis Patrum recte salvatur, et veritas mysterii, et instulutio materiae, et posteriorum Conciliorum doctrina, ut Florenlini et Tridentini. Confirmatur haec veritas, ex auctoribus antiquis, quam tam Goffredus insinuat, quam adversarii citant. Algerus lib. de Sacramento Altaris, cap. 5. quaerit: Quare in pane et vino consecretur corpus Christi, et sanguis ? in qua quaestione non facit mentionem aquae, sed vini simpliciter, dans autem plures rationes et congruentias hujus, quia per modum nutrimenti, quia panis et vinum in substantiam cujuslibet transformatur naturaliter, quanto magis, si Deus voluerit, in carnem et sanguinem suum transfertur omnipotenlialiter ? deinde quia in his est ordinarium nostrum nutrimentum. Item, inquit, Ecclesiastici corporis unitas ad invicem aptius signatur, quia sicut panis ex multis granis, et vinum ex multis racemis, sic Ecclesia ex variis personis colligitur, etc.

ubi loquitur de vitio simpliciter, et puro.

Item, quia in his est refectio hominum singularis, non bestiarum. De aqua autem sic subdit: Cui, inquit, supple vino etiam postmodum per Apostolos, aquam misceri voluit, qui communis potus est bestiarum et hominum, ut ad unitatem tanti mysterii pertinere significaret, non solum justorum, sed et peccatorum, si poenitere vellent, consortium, ut quod suum erat ipse in exordio Sacramenti prius exequeretur, etc, id est, instituendo materiam tantum panem et vinum, in iisque consecrando; et nos quod nostri erat mysterii postmodum adderemus, etc. id est, miscendo aquam ex traditione Apostolica ad significandum injustos. Clare ergo hic docet sententiam communem asserens panem et vinum purum esse materiam Sacramenti, in quibus tantum Christum consecrasse refert, aquam ab Apostolis additam ad denotandum mysterium. Quod ergo priori libro incidenter dixit, agens per se de sacrificio, reducendum est ad sensum communem jam explicatum, ut patet ex praemissis, ubi veritatem eam loco proprio tractat: ibi autem loquitur juxta praxim et ritum consultum, sicut et alii Patres non solum institutionem spectantes, sed etiam concurrentis ex ordinatione Ecclesiae, qualis est dicta mixtio. Floruit anno 1130. habetur in Bibliotheca Patrum, tomo 12. part. 2. impress. Coloniae.

Item Odo Cameraeensis Episcopus, qui floruit anno 1010. in Canonem Missae super illa : Simili modo postquam coenatum est, accipiens et hunc praedarum calicem, praeclarum dicit calicem adhuc vini, usque dum statim fiet praeclarus quando sanguis erit, etc. et infra, dicit latere sub speciebus vini, viderie, gustari vinum, quod non est, et similia, ubi loquitur de materia proxima sanguinis, non faciens mentionem aquae, quae remota est ; habetur ibidem.

Item Hildebertus primum Cenoman. Episcopus, postea Turon. Archiepiscopus, carmine in Canonem Missae, in offertorium: Admixtum vino laticem miraris, at ipsum.

Grande Sacramentum est, nec ratione vacat: Unde fluens homo proeteriens ea mixta Limo,

Et Christo Christi sanguine junctus homo, Dividit unitos, vel aquam, vel vina ministrans Et caput a membris separat ipse suis. Proeterea nil fons sine sanguine, (id est, vino) nil sine fonte

Sanguinis, utrumque simul salvat, utrumque sacrat, Cum rimaretur pendentis viscera Christi Lancea, manavit sanguis, et unda simul. Sicut utrumque simul fluxit, simul offer

utrumque, (scilicet in offertorio aut consecratione, de quo agit)

Unum deme Crucis non imitaris opus. Hic agit de offertorio ante Canonem, ubi docet aquam miscendam vino, quod denotat sanguinem Christi, ut alii omnes docent supra citati; ergo nihil agit de conversione immediata aquae in sanguinem. Unde sequitur hanc fuisse communem, quam docemus, quamque praetendit praefatus Abbas Goffridus in sua epistola, citans auctoritatem hujus ; vixit 1125.

Beringosius Abbas, de laude et inventione sanctae Crucis lib. 1. cap. 16. eadem dicit : Quod in sacrificio non vinum solum, neque aqua sola deferenda est, .sed utrumque potius misceatur, ut ex utroque unum Sacramentum spiritali significatione perficiatur, etc. Intelligit autem significationem, qua populus Christo unitur, nam in verbis praecedentibus adducit verba Cypriani dicentis : Si vinum solum offeratur, incipere Christum sine nobis; et subdit figuram hujus mixtionis fuisse mutationem aquae in vinum in nuptiis tempore legis, per quam designatur populus in Evangelium : Ut et nos, inquit, in aliam imaginem transformemur ab omnipotente.

Stephanus Eduensis Episcopus, de Sacramento Altaris, cap. 14. agens de materia proxima : Inde est, inquit, quod panis et vinum non transeunt in divinam naturam, sed in humanam substantiam, et antea lotus, inquit, sub utraque specie panis et vini (supple Christus) et sub utraque particula totius speciei totus; infra autem In praeparatione panis, inquit, et vini, id est, ad offertorium, aqua vino misceatur, ut utrumque de latere Domini fluxisse memoretur, in quo etiam significatur nos per aquam et sanguinem salvari;aquam dico Baptismi sanguinem Jesu Christi, etc. ubi nihil asserit de conversione aquae in sanguinem proxime, sed potius oppositum, quia et superius non facit mentionem aquae, nec mixtionis, ubi de materia Sacramenti agit: sed infra tantum, quando agit de praeparatione materiae et offertorio, et hoc tantum ad significationem mysticam ; habetur tom. 11.

Aliud non docet Paschasius Corbeiensis : Non credo, inquit, quod aliud pependerit in Cruce quam caro, neque aliud profluxerit de latere Christi quam sanguis et aqua: et si hoc ita est, hoc accipiunt credentes, id est, carnem et sanguinem, cui admiscetur aqua in calice, aqua in qua renati, sanguis quoque in quo redempti sunt fideles: et sicut testatur Cyprianus, nec aqua in calice, sine sanguine esse debet, nec sanguis sine aqua, quia per aquam populus ablutus unda baptismatis significatur, et per sanguinem Christus, qui eo nos redemit, ac per hoc neque Christus sine Ecclesia Pontifex in aeternum, neque Ecclesia sine Christo Deo Patri offertur, etc. Ita ille in epistola de corpore et sanguin e Domini. lib vero de corpore et sanguine Domini, cap. 11. ab adversario citato habet.

Plane aqua in sanguine quare misceatur, dum in natali calicis factum a Christo non legitur;illa permaxima causa est, quia de latere Christi ubi passio completur,

sanguis pariter et aqua manavit, quod recte mysterium plene intelligentes, faciendum in calice censuerunt, ut nihil deesset nobis in hoc Sacramento ad commemorationem nostrae redemptionis, etc. ubi expresse docet ad memoriam mysterii id fecisse Apostolos, supponens in calice, quem Christus consecravit, non fuisse aquam. Assignat deinceps alias significationes communes, quas tradidit Cyprianus; et amplius inter alias recte misceri aquam vino : Quia hi liquores magis quam alii coalescunt, quia vinum ex aqua per vitem, sicut Christus ex Maria per carnem nascitur; ergo contra fundamentum adversarii censet, quo ille putat aquam non esse convertibilem in vinum. Unde infra, quando dicit aquam verti in sanguinem, non alio modo intelligit, nisi ut alii. Ex his ergo perperam citatis, quorum nullus negat aquam mutari in vinum, male ex superficie verborum, quibus tantum dicunt aquam offerri in calice, aut mutari in sanguinem, intentat quispiam notam toti scholae, quasi aliud doceret, quam Ecclesia hactenus, ante ipsos docuit, nam et Theologi idem dicunt, sed sano sensu, et proprie de rigore verborum dicitur mutari, mediate tamen ; neque ergo Patres, neque antiquitatem pro se habet praedicta sententia.

Ideoque S. Thomas in 4. dist. praesent, quaest. 2. art. 4. quaestiuncula prima ad secundam, post Innocentium, recenset duas illas opiniones antiquas de conversione aquae, quas memorat Goffridus in sua epistola, quarum una dicebat aquam converti prius in vinum, et mediate in sanguinem, alia negabat converti in sanguinem. Unde colligitur nullam tertiam fuisse, quae diceret aquam converti immediate in sanguinem, ac proinde eam, quam hactenus expugnavimus, esse novitiam hujus temporis; vide ipsum 3. part. quaest. 74. art. 8. Hactenus ex auctoritate, reliqua facilius expedientur, quae sunt a ratione,

Objicitur itaque vinum non posse convertere in se aquam, quia est corpus simplex, quod nequit transire in mixtum, nisi concurrentibus aliis tribus elementis. Deinde Aristoteles videtur lib. de Generat. cap. 10. negare hanc conversionem ; deinde quia separari potest aqua a vino per artem, ut chymici docent. Respondetur omnia haec falsa esse, nam ratio primum allata falsa est, nempe ex uno elemento non fieri quandoque mixtum, ut ex aqua piscis, prout probat Doctor in 2. dist. 25.

Deinde contrarium ejus, quod asserit, tenet Aristoteles loco citato ; agit enim de distinctione augmenti per nutritionem a mixtione. De hac aqua ad vinum sic ait: An alterius remaneat substantia, id est, mixti, alterius non remanet ut sacci, alteriusne rei ? cum in hac quoque mixtione id quod imperat, id est, praedominatur, ut si id vinum fuerit, excrevisse dicatur; omnes enim ipsius mixtionis congestae partes, non aquoe, sed vini naturam retinent, et illius opera efficiunt ; ergo vinum convertit in se aquam, quia ejus naturam et efficaciam retinet. Deinde hoc exemplum adducit in iis mixtis,quorum alterius substantia remanet, alterius vero non remanet,etc, quod ex consequentibus patet, quia illam similitudinem adducit alterationis, quae fit ad nutritionem in qua substantia aliti manet et augetur ; nutrimenti vero manet, sed attenuatur et perit.

Item lib. 4. de historia animalium, cap. 2. Qualitatem enim quamdam potissimum recipit et alimentum, et dispositio, corporis ex temperamento aeris continentis, et cibi ingredientis, sed proecipue ex alimonia aquae; hujus enim usus plurimus est, atque in omnibus aqua alimento est, etiam siccis, etc. ergo aqua convertitur in mixtum, et non tantum in corpus simplex.

Et in libro problematum, sect. t. textu 12. Cur mutationem aquarum gravem, aeris vero non gravem esse affirmant? an quod aqua corporibus alimento est, quo jam habito complexaque peregrinamur, etc. et sequenti: cur ciborum mutatio magis quam aquae gravis occurrat? an quia plurimum aquoe consumimus, nam et in pane et obsoniis, et in potu L aquoe usus plurimus est, etc. Experientia ad hoc accedit, nam qui bibunt aquam, etiam haec in ipsis in excrementa transit, aut nutritionem, ut in animalibus ; ergo corrumpitur in mixtum.

Quod vero ait Philosophus de sensu et sensato contra Pythagoricos, qui dicunt nutriri quaedam animalia per odorem, dat ejus rationem hanc : Perspicuum enim videmus, quod alimentum compositum esse debet; et infra : nec quidem aqua sola, et quidem non permixta alere potest; id enim quod constituendum est, corporeum esse oportet, etc. hoc, inquam, non obstat, saltem quia mixta alere potest, et corrumpi in aliud, et intentum ejus est requiri aliquod solidum per modum cibi, quia aqua sola non alit, sed permixta solido. Ex hoc patet ad secundam objectionem. Ad tertiam negatur experientia illa, quia etiam vinum depuratum,quandoque etiam continet humorem aqueum in superficie. unde separetur humor ex vino,est tenuior pars vini ; et licet non referat calorem,nisi aquae, tamen saporem et alias operationes vini habebit, unde si aqua pura esset, nunquam saperet ut vinum.

Objicit adversarius praeterea quod virtus vini debilitetur infusa aqua. Respondetur, quia repatitur, id verum esse, non quod maneat gutta aquae in substantia, imo per guttam aquae non debilitatur.

Dices cum eodem, quare vinum dilutum non reducit se in pristinum statum, situi aqua ad propriam frigiditatem ? Respondetur, quia virtus caloris naturalis in animali etiam refringitur per actionem et. repassionem ab alimento, quod totum non convertit in suam substantiam, mutat tamen in aliam, ut excrementi ; sic in proposito vinum quidem repatitur, quando aqua in quantitate admiscetur,et fit cibus, id est, alia species, non vini puri, sed diluti; non facit hoc ad propositum per admixtionem guttae, quae etiamsi ma neret in substantia sua, non impediret conversionem, ut mox apparebit ; neque refert ad hanc conversionem guttae, ut vinum sit debile, vel Lovaniense, ut idem replicat, quia convertit etiam guttam in se.

Objicit praeterea argumentum Theologicum, quod falsa esset forma in casu, si aqua non converteretur in sanguinem, ut quando statim consecratur post mixtionem, tunc necesse est aquam non mutari in vinum ; ergo si non in sanguinem, non totum quod est in calice est sanguis, et consequenter forma falsa. Respondetur hoc nihil esse, quia si musca cadat in calicem, aut gutta mellis, non falsificat formam ; neque si granum hordei aut avenae misceatur pani, obstat ejus consecrationi, quia haec non tribuunt denominationem toti, et pro nihilo reputantur, ideo censetur calix vinum secundum apparentiam, et hostia panis triticea, alia illa non cadunt sub sensum, ut diversa sunt. Unde Innocentius in cap. Cum Marthae, non invenit illas subtilitates contra eos, qui dicebant aquam non mutari in sanguinem aut vinum, ideoque misceri, ut significet populum, non ut materia proxima, aut remota conversionis.

Objicit praeterea, quia in casu quo aqua maneret in propria substantia, sumens calicem non esset jejunus ; ergo non posset aliam Missam celebrare quando jure aut privilegio conceditur, ut illud in nocte Nativitatis Domini ; hoc autem ob necessitatem populi quibusdam conceditur.

Respondet Innocentius loco citato de mysterio Missae. Suarez et Gabriel lect. 35. in canonem Missoe, quando ita probabiliter constaret Sacerdoti non fuisse conversam aquam non esse jejunium, et abstinendum esse. Vasquez autem docet non comprehendi illum casum sub praecepto jejunii, quia sumitur per modum unius potus cum sanguine ex praecepto Ecclesiae, ac proinde non esse praesumendum Ecclesiam sub praecepto jejunii comprehendisse casum. Utraque solutio probabilis est, quidquid dicatur, non sequitur aquam converti immediate in sanguinem.

Objicit praeterea, si aqua maneret in propria substantia, non posse adorari calicem. Respondetur adorari posse, non secus ac si festuca, aut gutta mellis, aut alterius liquoris caderet in calicem, quia quod adoratur est sanguis Christi, quod primum est contentum a quo non discernitur aqua, neque cultus est falsus.

Unde praxis Ecclesiae Graecae est in contrarium, quae facta consecratione aquam ferventem in calice miscet,quo non obstante,adorat calicem sine errore. Idem dicendum quando aliquod granum hordei immixtum est hostiae ; item in casu quo non valide consecratur hostia, populus eam adorat et sine errore, quia prudenter existimat consecratam; actus autem adorationis, sicut sequitur prudentiam, recipit determinationem ab intentione, quae sequitur aestimationem, ut non absolute ad rem ipsam in esse feratur, sed prout existimatur esse.

Haec de hac quaestione, quae ad pauciora reduci possint, sed prolixa fecit calumnia inquantum auctoritatem totius scholae concernit, quasi a Patribus recederet et communi Ecclesiae sensu in materia designanda Sacramenti. Unde praefatus auctor asserit non esse novum, ut quandoque ab opinione alias parum examinata recedatur, licet communis sit inter Doctores scholasticos; sed instantiam hujus non adducit congruam ad propositum, nec probat intentum, nempe oppositum conclusionis fuisse commune in Ecclesia ante Innocentium.

(b) Groeci etiam non apponunt aquam ut dicit Innocentius,etc. Idem etiam docet Magister in littera ; verum hoc non subsistere docent auctoritates plures Graecorum Patrum, ut Damasceni, Clementis Alexandrini lib. 2. Poedagogi, c. 2. Iustini in initio hujus citati, et aliorum plurium, et Liturgiae eumdem usum confirmant. Alia tamen est caeremonia, qua Graeci utuntur paulo ante communionem temperandi calicem consecratum injecta aqua fervente, quae objecta est eis ab Eugenio Papa in Concilio Florentino, eamque tractat Arcudius lib. 3. de Euchar. c. 39. forte ex hac caeremonia aliqui interpretati sunt eos non miscere ante calicem; et inde talis de ipsis percrebuit opinio.