COMMENTARIUS.

(e) Contra istam conclusionem arguitur primosic, etc. Duabus rationibus agit Doctor contra priorem sententiam : Prima est, quod rectitudo naturalis opponitur peccato originali, qua posita deleri potest. Secunda est, sicut Deus potuit primo constituere hominem rectum secundum justitiam originalem, et in rectitudine naturali, sic etiam potest lapsum iestaurare in eamdem rectitudinem.

Ad evidentiam horum, in genere advertendum est ( omissa sententia modernorum ) justitiam originalem ab antiquis Scholasticis constitui in integritate et rectitudine naturali et habituali naturae, sive illa fuerit vigor ipse naturae et liberi arbitrii, ut Magister dist. 24. insinuare videtur, cui superaddit gratiam sine qua non, non autem dona, aut gratiam sanctificantem ; et ex parte videtur consentire Henricus Quodlibeto 6. quoest. 11. eam fuisse rectitudinem voluntatis, quae opponitur curvitati, quae est sicut qualitas in quantitate, per quam distinguitur natura instituta a se ipsa post lapsum, sive etiam fuerit donum aliquod superadditum et supernaturale, ordinans hominem ad finem suum naturalem, prout tenet Doctor probabiliter, sequens sententiam antiquorum in 2. dist. 29. et reducens illam sententiam Henrici ad congruum sensum. Ita Alensis 2. part. quoest. 9. m. 1. et 2. D. Bonaventura in 2. dist. 29. art. 1. quoest. 1. et 2. Richardus (quem ex instituto hic Doctor impugnat) eadem dist. quoest. 1. et dist. 21. art. 1. quoest. 1. qui negant Adam fuisse creatum in gratia, sed in sola justitia originali. Quibus adjungi possunt, qui etiam negant Angelos creatos fuisse in gratia, ut Aegidius in 2. dist. 4. quoest. 1. art. 4. Argentinas quoest. 1. art. 2. Accedit Marsilius in 2. quoest. 18. Durandus dist. 20. quoest. 5. Gabriel dist. 30. quoest. 1. Major quoest. 2. et primum universim nostri Doctores, quorum aliqui hanc quaestionem disserunt in 4. hac dist. ut Bassolius, Rubion, Mayron. Ab his dissentire videtur D. Thomas tantum in eo, quod asserit justitiam originalem fuisse radicatam in gratia sanctificante.

Distinguit enim 1. 2. q. 109. intregritatem naturae, et gratiam sanctificantem. Patet etiam ex effectu justitiae originalis, qui fuit ordinatio potentiarum in operando delectabiliter, secundum rectam rationem, et circa rebellionem aut fomitem. Hanc ergo sententiam, quae est Richardi, supponit Doctor. Quid autem senserint moderni circa originalem justitiam, non est hujus loci disserere, et an ab iisdem dissentiat noster Doctor ex propria sententia.

Alterum suppositum Doctoris est peccatum originale ex sententia Anselmi lib. de Conceptu virginali, cap. 26. et lib. de peccato originali, esse privationem justitiae originalis, quam sequitur Doctor in 2. dist. 31. reliqui Sententiarii dist. 30. Schola D. Thomae 1. 2. quoest. 51 . art. 3. ad 2. et quoest. 82. a. 2. et 3. Alensis 2. part. quoest. 122. quocumque modo explicent justitiam originalem. Ex his duobus suppositis manifestae sunt rationes Doctoris, et maxime contra Richardum, quem impugnat.

Prima ratio declaratur, quae talis est: Quoecumque sibi invicem repugnant circa idem, mutuo se excludunt circa illud; ergo, etc. Sed culpoe originali repugnat rectitudo in puris naturalibus etiam sine

gratia, etc. intelligit sine gratia sanctificante, de qua est quaestio, non autem de dono gratuito supernaturali, in quo constituit justitiam originalem, in 2. dist. 29. quoest. unica ; per oppositum hujus intelligitur in puris naturalibus comprehendendo etiam illud donum, qua.

tenus rectificat naturam ad finem suum naturalem tantum, id est, respectu cujuscumque objecti et operationis perfectivae naturae, secundum rationem rectam, quantum ad voluntatem, in qua statuit justitiam originalem primario, quamvis accessorie admittat etiam donum infusum in appetitu sensitivo, quo subdatur perfecte voluntati, et distinguit voluntatem in puris naturalibus, a seipsa, ut elevatur per gratiam sanctificantem ad finem simpliciter supernaturalem.

Ex quo obiter admonendi sunt, qui aliis in locis calumniam inferunt Doctori ex hoc modo loquendi, ut infra dist. 14. quoest. 2. g De secundo principali ad 3. ubi dicit quod voluntas existentis in peccato potest cum communi influentia moveri ad poenitentiam, ubi non excludit adjutoria, quae per communem influentiam comprehendit, sicut ibi latius explicabitur, sed intelligit voluntatem in naturalibus ut excludit charitatem habitualem, et gratiam sanctificantem, eo modo quo hic loquitur de voluntate in puris naturalibus, quamvis comprehendat donum justitiae originalis, quod ipse docet esse infusum a Deo, et excludit gratiam sanctificantem dumtaxat, quae ordinat ad finem simpliciter supernaturalem.

Minorem probat Doctor, tum auctoritate Magistri, qui posuit hominem a Deo sic creatum, quem sequitur etiam Richardus (quem impugnat Doctor) ut visura est in notabili supposito, et patet ex argumento sequenti, quod est ad hominem, ut ipse indicat in fine. Respondet Richardus, quod rectitudo absolute in natura posset esse sine gratia, nequit tamen restitui sine gratia. Contra arguit Doctor, quia rectitudo naturalis, seu justitia originalis, quam per rectitudinem intelligit, non habet esse alterius rationis in subjecto, sive praecesserit ejus oppositum in subjecto, sive non, ut patet de calore et frigore, quae formae non variantur in suo esse naturali, sive sibi succedant in eodem subjecto, sive non ; ergo neque separabilitatem et inseparabilitatem a gratia habet justitia originalis, ex eo quod praecesserit ejus oppositum, vel non praecesserit.

Patet consequentia, quia haec competunt formae per suum esse, et ratione alicujus praedicati intrinseci, per quod dicit connexionem ad aliud, tanquam ad prius vel posterius, si connexio sit intrinseca, et ratione sui esse, vel ex concomitantia causarum utriusque in actu et simul, si connexio est extrinseca, ut contingit in relativis, quae sunt simul natura et cognitione.

Hic non est concursus talis causarum, quia Deus, qui est causa tam gratiae quam justitiae originalis, agit libere. Supposito ergo priori, nempe inter utramque formam non esse ex natura ipsarum, seu per praedicatum intrinsecum aliquam connexionem inseparabilem, neque etiam illa erit supposito quocumque extrinseco, quod non sit causa ipsarum. Oppositum autem justitiae originalis praesupponi in subjecto, non denotat causam, aut causalitatem ejus respectu ipsius justitiae vel gratiae ; ergo neque inseparabilitatem ejus a gratia, quin seorsim sine ipsa possit, supposito etiam peccato, poni in esse, de potentia absoluta. Sed rectitudo naturalis, inquit, si non praecessisset suum oppositum in subjecto, posset a gratia separari per te, id est, qui sequeris sententiam Magistri ; ergo etiam post peccatum. Haec ratio facit etiam ad conclusionem principalem.

Secunda ratio est, quia Deus sicut potuit creare hominem secundum justitiam originalem sine gratia, potest etiam de potentia absoluta eumdem restaurare in justitia originali, quia non deficit potentia ex parte Dei, neque possibilitas ex parte formae, neque capacitas in natura tollitur per peccatum ad eamdem formam, cujus prius fuit capax ante peccatum, quia peccatum non facit naturam esse aliam, neque proinde tollit ejus capacitatem. Agens autem divinum potest imprimere naturae omnem formam absolutam, cujus est capax sine omni eo quod non est de ratione formae impressae. maxime si sit posterius ipsa, talis est gratia respectu justitiae originalis, nempe in sententia Magistri et Richardi, qui sentiunt hominem fuisse creatum non in gratia, sed in sola justitia originali, quamvis postea ei fuerit collata gratia per ipsos.

Subjicit instantiam contra majorem, quam mox solvit, in littera est plana, explicans quare nequit fieri, quin praeteritum sit praeteritum, optimam rationem a priori subjiciens. Item, quid sit virginitas et qua ratione possit restaurari a Deo, et si restauraretur non deberi ipsi aureolam, quae est gaudium de innocentia non temerata, aut violata et amissa. Item, qua ratione possit gaudium esse de negatione excludente imperfectionem, seu affirmationem odibilis.

Aliqui citant Doctorem, quasi fuerit in eadem sententia cum Magistro, quamplures alii tenent, estque probabilis, fundamentum habet in Cypriano epistola 74 ubi intelligit illud Genesis : et spiravit in faciem ejus spiraculum vitoe, etc. de gratia sanctificante, asserens prius fuisse creatum primum hominem, quam acciperet spiritum vitae ; et in Augustino 13. de Civit. cap. 24. intelligens prius fuisse creatum primum hominem, et per spiraculum vitae intelligi animam rationalem, quod confirmat verbis Pauli I, ad Corinth. 15. Factus est primus homo Adam in animam viventem, novissimus Adam in spiritum vivificantem, sed non prius quod spiritale est, quam quod animale, etc. et lib. 2. de Genesi ad litteram contra Manichaeos, cap. 8. sequens eamdem interpretationem : Nondum tamen, inquit, spiritualem hominem debemus intelligere, qui factus est in animam viventem, sed adhuc animalem; tunc enim spiritualis effectus est, cum in Paradiso, hoc est, in beata vita constitutus, principium etiam perfectionis accepit, ut verbo Dei consummaretur, etc. Et lib. 11. de civit. cap. 13. dicit justum viatorem post lapsum esse beatiorem Adamo, quantum ad spem vitae aeternae, quod non esset verum, si A-dam habuisset dona supernaturaliter simul cum justitia originali.

Videtur etiam tunc congruenter fuisse distinctionem inter opera naturae, et opera gratiae ; et sicut de facto adultus non justificatur sine propria dispositione, ita Adam, qui creatus est cum plena libertate, et relictus in manu consilii sui, videtur sine propria dispositione non recepisse gratiam, ut Doctor in simili dicit de Angelorum mora, ut in primo instanti fuerint creati in naturalibus ; in secundo collata fuerit gratia ; in tertio vero hi meruerint, illi demeriti sint; in quarto fuerint in termino, et hoc ideo, quo omnem statum experirentur. Vide ipsum in 2. dist. 3. quoest. 4. et potest sumi fundamentum hujus ex Augustino lib.i.de Gen. ad litteram cap. 4. Hanc ergo dispositionem potuit habere mediantibus adjutoriis gratiae actualis.

Quamvis autem Patres frequentius aliter intelligant illa verba Genesis : Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram, etc. per imaginem intelligentes naturam et capacitatem ejus, per similitudinem donum et virtutes, intelligi possunt quoad consummationem operis, quae tunc finem accepit, quando homo recepit gratiam et dona, non quod simul cum natura omnia sint perfecta in executione, sed tantum secundum intentionem quae successive completa est. Et quamvis Augustinus intelligat hominem creatum fuisse in bona voluntate, et recta, 14. de civit, cap. 11. et 27. de corrept. et gratia cap. 40. et frequentius per bonam voluntatem intelligit charitatem contra Pelagianos.

Respondetur, inquam, Augustinum per bonam voluntatem et charitatem frequentius intelligere,quemcumque actum bonum virtutis procedentem a gratia, et adjutorio Spiritus sancti, sive sit actus charitatis, aut poenitentiae, aut alterius virtutis, qui actus recte dicitur charitas per accommodalionem, quatenus procedit ab adjutorio Spiritus sancti, cui appropriatur charitas et bonitas ; estque medium et dispositio ad charitatem, eo modo quo charitas dicitur plenitudo legis a Paulo. Accedit quod per bonam voluntatem intelligit actualem, non habitualem et adimpletionem legis, cujus praecepta omnia ad charitatem disponunt. Quando autem Scriptura dicit hominem uisse creatum rectum, intelligit sine obliquitate aut macula, fomite, aut ignoranttia, quae sunt poenae peccati, in quibus constituit Augustinus et Concilia, potissimum primi hominis integritatem et rectitudinem, quibus accedente gratia, sine qua non (quam sic vocat Augustinus illam, quae data est primo homini) et adjutoriis, homo etiam in ordine ad supernaturalia opera constitutus est rectus, et inchoative ad gratiam habitualem, ad quam se mediante actuali disponit. Qui ergo sic voluerit nostrum Doctorem intelligere, ut fuerit in hac opinione, nihil sequitur incommodi, quia est frequentior antiquorum.

Caeterum non mihi occurrit fundamentum, unde dicam eum in ea esse sententia, quia quid in hoc senserit, non invenio ab eo determinate expressum. Hic, ut notavi, argumentatur contra Richardum ex propriis ejus principiis, et supponendo hanc, quam Richardus tenuit cum Magistro ; in 2. autem dist. 29. loquitur praecise de justitia originali, ut erat propria illius status, et constituebat omnem tranquillitatem in homine operante secundum rectam rationem sine fomite ; et praecise loquitur de hoc dono, uterat in voluntate et appetitu sensitivo, quamvis ad eamdem spectabat etiam donum, quod fuit in intellectu, ex cujus privatione in posteris per ipsum sequitur ignorantia et error, quae est doctrina Patrum et Conciliorum.

In 2. dist. 5. quoest. 1 . quamvis problematicus sit circa illud, an Angelus fuerit creatus in pura natura primum, et non in gratia ? videtur tamen magis inclinatus in eam sententiam, qua dicitur creatus in gratia, g Ad inquirendum de istis, etc. propositione 6. quod perinde de Adamo, cujus status uniformis erat,quantum ad electionem, dicendum erat.

Supponendo ordinem etiam praedestinationis per ipsum assignatum in 1. disl 10.

et 41. et in 3. dist. 7. quoest. 3. qua dicit electum ordinatum esse ad gloriam prius, deinde ad gratiam, et dist. 44. de lege universali omnem glorificandum prius esse gratificandum, dist. 46. circa illud Apostoli, Deus vult omnes homines salvos fieri, intelligendum esse de voluntate antecedenti et distributive.

Sic etiam supposito, quod finis principalis creationis creaturae rationalis fuerit gloria, ad quam determinavit Deus merita tanquam medium, quae supponunt necessario gratiam sanctificantem, quae est gratia adoptionis, non videtur ratio unde Adamum et Angelum non diceret creatos in gratia fuisse, atque ut ipse infra negat de potentia ordinaria dari statum medium inter justum et peccatorem, post lapsum saltem ( quod addere videtur ne praejudicet opinioni Magistri), neque posse dari tale medium secundum leges divinae sapientiae, ita etiam neque ante lapsum datum fuisse tale medium, magis consentaneum est ejus principiis assertis, sicut in legibus divinae sapientiae, quibus status gloriae et reprobationis regulatur, non datur medium inter electum et reprobatum

Sicut ergo creatura rationalis fuit creata secundum voluntatem universalem in ordine ad gloriam et finem supernaturalem principaliter, et hoc secundum leges divinae sapientiae statuentis media ordinata ad talem finem, vel sufficientia vel efficacia: ita etiam debuit fuisse creata cum his mediis secundum easdem leges, quarum determinatio non videtur admittere sta-- tum medium purae naturae, qui non conducit ad finem praefixum et videretur superfluus.

Sic ergo interpretor secundum hanc partem ea quae in infra habet g De potentia vero ordinata, etc. conducit ad hoc congruentia, quam assignat in 3, dist. 23.

sig. Ad quoestionem tamen dico, etc. ubi dicit fidem infusam datam esse a Deo, ut perficiat animam in actu primo : Quia Dei est, inquit, perfecte perficere quando perficit, unde quando sanat aliquem secundum corpus, perfecte sanat pro statu in quo est, ita etiam secundum animam ; et quia in anima est imago Dei secundum tres potentias, quoe deformaloe erant per peccatum, ideo Christus reformando, sicut perficit voluntatem per charitatem, sic intellectum per fidem, etc. Sicut autem Deus perfecte restaurat secundum praesentem et mortalem statum, qui est per peccatum, ita instituit hominem perfecte in statu primaevo cum mediis per se requisitis ad finem.

Et si objicias hic responsione ad 2. Richardi, et in 2. dist. 31. eum constituere peccatum originale non in privatione gratiae, sed justitiae originalis; ergo censet gratiam non collatam fuisse Adamo simul cum justitia. Respondetur extra dubium esse apud omnes Theologos communiter, Adamum ante lapsum fuisse in gratia sanctificante ; si autem non fuit collata cum justitia, sed ex dispositione propria fuit personalis, et non transfunderetur in posteros, vel si teneatur etiam sententia eorum, qui dicunt gratiam potuisse amitti sine justitia originali, et sic contigisse in Eva, quae peccavit ante virum, neque amisit justitiam originalem, donec Adam peccavit, facile erit distinguere privationem justitiae originalis a privatione gratiae.

Dicendo vero justitiam originalem, ut aliqui etiam dicunt, non fuisse aliam ab ipsa gratia sanctificante, qui ex eminenti quodam modo ejus, in illo statu fuit collatus effectus, qui dicitur justitia originalis, ad quod forte alludit D. Thomas 1. part. quoest. 97. art. 1. ad 3. asserens gratiam recuperari pro hoc statu, quantum ad remissionem culpae, et meritum gloriae, non vero quantum ad effectum illum immortalitatis, quem habuit in statu innocentiae.

Tunc ergo diceretur peccatum originale esse privationem gratiae, non secundum communem rationem ejus pro hoc statu, et statu innocentiae, sed secundum rationem illam particularem.

Respondeo tamen tenendo justitiam originalem fuisse donum diversum, et cum hoc gratiam fuisse collatam Adamo concomitanter, gratiam non fuisse propriam formam illius status, sed communem omni statui ( loquendo de sanctificante ) tam innocentiae quam post lapsum, quam gloriae ; justitiam propriam illius status inquantum a caeteris distinguitur, fuisse constitutam in sola originali, de qua initum est pactum primo et per se, ut est forma distinctiva status illius ab aliis, et rectitudo propria ipsius.

Unde Augustinus de correptione et gratia, c. 11. postquam asseruit hominem et Angelum in bonis fuisse creatos, quo primum ostenderet Deus quid posset liberum eorum arbitrium, deinde quid suae gratiae beneficium, aliquos lapsos fuisse per liberum arbitrium, alios stetisse per liberum arbitrium, et bona merita eorum fuisse opera liberi arbitrii, pro eo statu, addit rectitudini ipsius status gratiam Dei et adjutorium, sine quo non possint per solum liberum arbitrium stare, unde distinguens tale adjutorium a gratia Christi :

Tale quippe, inquit, erat adjutorium, quod desereret eum vellet, et in quo permaneret si vellet, non quo fieret ut vellet. Hoec est prima gratia quoe data est est primo Adam, sed hoec potentior est in secundo Adam: prima est enim qua fit, ut habeat homo justitiam si velit; secunda ergo plus potest, quoe etiam fit

ut velit, et tantum velit, tantoque ardore diligat, ut carnis voluntatem contraria concupiscentem voluntate spiritus vincat, etc.

Haec gratia distinguitur praefatis in locis a rectitudine et potentia liberi arbitrii, quod nullam patiebatur rixam aut difficultatem in operando, quamvis sine ea liberum arbitrium non posset habere meritum, aut stare in bono, quod est mereri vitam aeternam, quamvis per eam non dabatur ipsum opus, sed posse ad opus meritorium. Distinguitur etiam a gratia Christi, id est, secundi Adam, quantum ad rationem peculiarem ejus, quia haec datur ut non solum possit,sed etiam velit, et per eam superatur voluntas carnis et tentatio, et quodcumque aliud repugnans: et haec consistit in adjutorio actuali excitante et adjuvante, quod etiam justis pro hoc statu necessarium est ad bene operandum.

Gratia ergo illa sine qua non quae fuit primi hominis cum det tantum posse, et non velle, non in aliqua actuali statuenda videtur, sed in ipsa habituali, quae praerequiritur ad meritum, quia primus homo in ea potestate liberi arbitrii et rectitudine justitiae originalis, non indigebat aliqua excitatione, quia non fuit in eo error secundum intellectum, aut ignorantia, neque aliquis fomes, aut rebellio in voluntate et appetitu, quia sunt ex peccato contra quae excitari petit voluntas, et roborari per gratiam actualem, ut patet ex Conciliis et Patribus contra Pelagianos. Recte ergo intelligitur gratia sanctificans, quae in omni statu ad justitiam de qua loquitur Augustinus, intelligitur necessaria, nempe perseverandi in bono accepto.

Accepit ergo illam primus homo creatus rectus, tanquam formam, sine qua non vellet meritorie et perseverando in bono, quod accepit in sui creatione, et quae in omni statu ad perseverantiam requiritur ad salutem in justo, non vero tanquam propriam et peculiarem illis status. Unde satis commode ex doctrina Augustini intelligitur peccatum originale opponi rectitudini peculiari illius status primo et per se ; secundo vero opponitur gratiae habituali, nam, ut Doctor hic asserit, gratia continet eminenter rectitudinem justitiae originalis, tanquam perfectius ordinans ad finem. Unde patet quomodo originale per gratiam tollatur, tanquam per formam aequivalentem, et perfectionem, sicut ipse finis supernaturalis, ad quem ordinat gratia in seipso continet eminenter perfectionem finis naturalis ; sic etiam gratia de facto remisit peccatum Adae in specie, contra alias virtutes, ut intemperantiae et hujusmodi, quamvis illud sit privatio rectitudinis temperantiae in specie.

Patet etiam quomodo gratia sanctificans in posteros transfunderetur, perseverante Adamo, ad communicationem justitiae, tanquam per se adjutorium necessario concomitans justitiam originalem. Qui autem velit oppositam sententiam secundum mentem Doctoris tenere, non repugno, et suppetit ei fundamentum ex objectione ultimo allata, quia tamen aliqui variant de mente ejus, ideo pro utraque parte proposui ea, quae magis mihi occurrunt accommoda.

Sed tenendo primam sententiam, et praefata argumenta auctoris non solum contra Richardum, sed alios, qui statuunt justitiam originalem saltem primario in gratia, esset replicandum contra eorum solutiones, quod in proprium locum differimus. Jam patet ex dictis responsio ad illud quod principaliter objiciunt, nempe si peccatum originale esset privatio justitiae originalis, sequi non. tolli de facto,

cum illa non restituatur, privatio autem solum tollitur per habitum oppositum.

Respondetur, hanc privationem esse moralem, non physicam, et fundatur in debito justitiae conservandae, quae perdita est demeritorie per peccatum Adami, quamvis illud opponebatur rectitudini virtutis in specie. Debitum autem illud morale, seu ex pacto habendae justitiae originalis, sufficienter ordinatur per gratiam sanctificantem restitutum, quae eminenter continet rectitudinem naturalem, non in sua specie, sed in perfectiori, nempe supernaturalis ordinationis ad finem supernaturalem simpliciter, ad quem remote, et ut medium ordinabat rectitudo justitiae originalis. Quod autem proxime attingit finem et efficaciter, continet in se aequivalenter, et eminentiori modo perfectionem medii remoti et subordinati, illudque supplet; privatio autem justitiae originalis naturalis et physica, semper manet, neque habet rationem peccati.

Intelligo autem cum Doctore ordinationem non physicam, et operationis, sed ordinationem moralem secundum legem, institutionem et acceptationem Dei ; ex quibus tam gratia quam justitia originalis opponuntur peccato saltem gravi, quae est offensa simpliciter, quidquid sit an justitia opponebatur hoc modo veniali.

(f) Concedo ergo, etc. Hic ponit tandem conclusionem suam, nempe de potentia absoluta posse remitti peccatum originale non infusa gratia, et maxime, quia non opponitur gratia formaliter peccato originali, sed aequivalenter, justitia autem originalis formaliter. Contra, gratia non compatitur cum peccato originali, aut cum ullo gravi, sic etiam neque justitia originalis ; ergo perinde opponitur utraque peccato originali formaliter, vel neutra. Respondetur gratiam opponi peccato originali ex communi ratione, qua illud facit filium gehennae, et excludit a uegno, gratia vero dat jus ad regnum. Justitia originalis ex sua ratione specifica opponitur peccato originali, quod est privatio ejus primo, et per se, ratione pacti, quoad posteros debitum ejus transivit, atque adeo ipsa justitia, quam in primo parente receperunt, perseverante Adamo transisset. Et hanc intelligit Doctor oppositionem formalem, quae nempe est inter immediate opposita privative.

Si autem loquamur de justitia originali quatenus fuit in Adamo personalis, qui eam sibi etiam accepit in ordine ad perfectionem proprii suppositi, et non solum ut caput reliquorum ; peccatum actuale ipsius non fuit oppositum justitiae originali solum, sed et actuali formaliter, quia fuit privatio rectitudinis debitae inesse in actu, consecutive vero et demeritorie, fuit privatio justitiae habitualis, quae non compatiebatur cum peccato.

Ex quibus patet differentia inter peccatum originale in nobis, et actuale et habituale Adami, quia Adamus non transferret in nos justitiam actualem seu rectitudinem operis, sicut neque Christus transfert, sed tantum rectitudinem habitualem et justitiam, quae vocatur originalis, quaeque cum nativitate transiret ad posteros et origine, ideoque in nobis peccatum est ejus privatio. In Adamo vero peccatum actuale fuit transgressio illius rectitudinis, quam in specie Deus per mandatum determinavit, quaecumque illa fuerit ; habituale vero peccatum fuit quidquid ex actuali manere dicitur, quod infra dist. 14. explicabitur. Unde non recte quidam moderni volunt peccatum originale esse in nobis privationem rectitudinis, quae debebat esse in actu Adami, quia, ut dixi, illa rectitudo non debebatur nobis, neque etiam transfunderetur in nos habitualiter aut actualiter, sicut neque rectitudo actualis operum Christi transfunditur in justos, sed dona habitualia, quae nobis meruit.

(g) Ad argumenta pro opinione, etc. Respondet fundamentis Richardi. Prima ratio est, quod nequeat anima de immunda fieri munda, nisi per mutationem positivam, inducendo formam absolutam, repugnantem peccato, haec autem est gratia de facto. Respondetur, quod fieret munda munditia opposita peccato, id est, per formam oppositam, si justitia originalis infunderetur, sive illa fuerit donum superadditum naturae, ut ipse censet in 2. dist. 29. sive rectitudo naturalis, scilicet praescindens omnem deformitatem peccati, ut sensit Richardus et Magister.

Secunda ratio, quod peccatum opponitur gratiae, sicut privatio habitui; sed privatio nequit tolli a subjecto, nisi ponatur habitus, etc. Respondet, negando majorem, loquendo de oppositione praecisa, propria et immediata, quia sic peccatum originale opponitur tantum justitiae originali, aequivalenter autem gratiae secundum acceptationem divinam.

Tertia ratio, non posse peccatum tolli, nisi tollatur ejus deordinatio, qua imputatur ad poenam, quia ipsa manens non potest aliter ordinari, quam per poenam ; haec autem deordinatio tollitur per gratiam tantum. Respondet, dubium esse, utrum possit non ordinari ad poenam, deordinatione ejus non ablata, scilicet reatu aut debito poenae; loquitur autem de potentia absoluta, de qua est quaestio, an posset Deus non punire actu peccatum manens quoad reatum poenae. Respondetur de potentia absoluta id posse, ut patet in peccatis damnatorum, quae novam poenam non habent, sicut neque bona opera beatorum novum praemium, Dei sapientia sic statuente: potuit ergo absolute etiam non punire actu peccatum viatoris manens, et dignum poena, et intelligitur de poena sensus. De poena autem damni videtur magis dubium, et dependet ab illa quaestione, an de potentia absoluta posset conferri beatitudo existenti in peccato habituali, quia de actuali supponitur certum esse, quod non. Non videtur autem posse, quia stante peccato habituali, stat dignitas ad poenam, quae non compatitur cum gloria, quae excludit miseriam, neque cum justitia Dei.

Dices non esse oppositionem physicam inter peccatum habituale contra aliquam rectitudinem moralem et naturalem, atque visionem et fruitionem beatificam; ergo non excedit casus potentiam infinitam, ad cujus ostensionem posset dare gloriam isti, cessante omni motivo justitiae et misericordiae.

Respondetur, Deum non posse facere contra ordinem justitiae; contra autem ordinem justitiae esset, salvare manentem in peccato, et inimicum fieri amicum manentem in offensa et inimicitia; hoc enim est contra bonitatem et rectitudinem divinae justitiae, et etiam misericordiae. Sic etiam Deus non potest mentiri, quamvis homini non repugnet mendacium, neque potest causare peccatum, quia nequit agere defectibiliter. Licet ergo posset salvare peccatorem dimisso ejus peccato, non potest eum salvare manente peccato, quia sic inordinate ageret contra attributum justitiae.

Quarta ratio, non posse remitti peccatum, nisi quis reconcilietur Deo, sed per solam gratiam fieri potest talis reconciliatio: ergo. Respondetur, hanc reconciliationem dicere remissionem peccati tantum et sublationem offensae, et totum hoc contingeret per justitiam originalem; non inde sequitur quod homo esset acceptatus ad vitam, loquendo de potentia absoluta. Potuit enim Deus ordinasse hominem solum in beatitudine naturali in via, quae esset secundum justitiam originalem, non elevando ipsum ad finem supernaturalem, ordinare etiam media, quibus illa justitia amissa reparari possit per poenitentiam aut aliud remedium. In eo casu posset reconciliari homo Deo per missionem peccati, sine eo quod acceptaretur ad gloriam. Illa verba ejus : pax et reconciliatio non dicunt aliud, quam Deum non velle vindicare peccatum illud, etc. Intellige de nolitione, quae includit remissionem et deletionem peccati ; hic enim agit de remissione peccati originalis per restitutionem justitiae originalis oppositae, et sic non remaneret peccatum. De alia autem remissione, absque collatione alicujus positivi repugnantis peccato per solam extrinsecam condonationem agit in sequenti g Crebro.

(h) Sed adhuc restat dubium, etc. Hic quaerit incidenter an possit remitti de potentia absoluta peccatum originale sine infusione alicujus formae positivae repugnantis ipsi in anima? Resolvit autem tenendo partem affirmativam, per hoc quod Deus tollat debitum justitiae originalis ab aliquo deleri peccatum originale, quia scilicet tollendo debitum, desinit negatio formae esse privatio, sine mutatione positiva.

Concedit praeterea tres mutationes fieri in justificatione; unam privativam, per condonationem culpae; aliam, qua fit dignus vita aeterna ; tertiam, qua fiat potens mereri ; has duas esse positivas, et secundum has intelligendas esse rationes, quibus impugnat opinionem, quae imponitur Magistro in 1. dist. 17. quoest. 2. art. 3. De hac quaestione fusius agetur infra de remissione peccati actualis et habitualis, ideo hic non protrahemus disputationem.

Sed quoad primum modum remissionis per ablationem debiti justitiae, petes quomodo hoc debitum posset auferre Deus ? et quomodo peccatum sic desineret? Respondetur breviter, sicut potuit de potentia absoluta eximere a lege universali et pacto, in quo posteri Adami includuntur, aliquem ex ipsis eximis.se , ita ut non includeretur, ita etiam inclusum in dicto pacto, post incursum debitum, potest a lege absolvere dispensative, comprehensum in ipsa lege, sicut potest damnatum de potentia absoluta salvare, ut dicit Doctor in 1. d. 43. quoest. unica,qua dispensatione posita, tolleretur debitum legis, quae est ejus obligatio respective ad dispensatum. Ex hoc patet ad secundam petitionem, quia originale, licet sit privatio justitiae originalis, in tantum est peccatum, inquantum fundatur in debito morali, ex obligatione pacti et legis habendi justitiam ; sublato ergo hoc debito, desineret privatio in esse peccati, et maneret tantum in esse negationis, quia desineret ejus debitum.

Dices, jam incursum est peccatum, ut supponitur, neque dispensatio illa impedit quin fuerit incursum ; ergo semper maneret, donec remitteretur ipsum peccatum directe. Respondetur peccatum non solum in fieri, sed etiam in sui permanentia dependere a lege divina, et ejus debito ; unde eo ipso quod jam desinat per dispensationem consequentem peccatum incursum persona comprehendi sub lege, desinit etiam debitum, in quo fundatur etiam peccatum, quia illa dispensatio exerit vires respective ad legem, etiam pro tempore incursi peccati, in ordine ad relaxationem ejus, quantum ad omne debitum quod inducit, et quod ex effectu legis incurritur de facto ; et sic etiam erit remissio directa peccati, quia per dispensationem illam non fit homo obnoxius deinceps legi, vel quoad se vel quoad effectum legis pro tempore consequente dispensationem. Ex quo patet ad objectionem. Intelligi etiam potest Doctor de debito, ut includitur in ipso peccato.