CAPUT I.

Quae intentio libri, et qualiter procedendum est in eo.

Tempus autem requirit ut quaeramus nunc de levi et gravi, et exponamus utrumque per diffinitionem propriam, et ostendamus quae sit natura utriusque, et qua de causa elementa sunt informata virtutibus his : quia inquisitio de motibus localibus elementorum, de quibus nos hic intendimus, propria est per congregationem harum virtutum : et si bene cognoverimus distinctionem harum virtutum in elementis, tunc sciemus numerum elementorum prout nobis competit circulariter certificari numerum verum eorum in hac scientia libri, in qua quaerimus de mobilibus secundum locum, sicut in principio primi istius libri de Caelo et Mundo tetigimus. Cum nos autem dicimus velle inquierere de causis levis et gravis, non intendimus nisi de causis formalibus : eo quod haec principia sunt perpetua, et non habent causas efficientes naturales.

Antequam autem inquiramus de his virtutibus, oportet determinare quid significatur per nomina ista : unde dicimus quod nihil in natura vocatur grave vel leve, nisi res cui inest virtus activa ut moveatur motu naturali recto : quia cum gravitas et levitas sint naturae gravium et levium, et natura est principium motus intrinsecum, oportet quod leve et grave diffiniantur ad motum quem formaliter faciunt in gravi et levi, non indigentes ad hoc motore extrinseco, sicut indigerent si essent virtutes passivae. Omnis enim virtus passiva motore eget extrinseco, per quem efficiatur in actu, sicut est videre in principio potentia gcometrizante, quia nequaquam geometrizabit sine doctore movente extrinsecus : geometer autem habens habitum, et geometrizans secundum actum non indiget extrinseco doctore movente ipsum, et educente ipsum de potentia ad actum : quia habens istum habitum agit cum voluerit : et omnino eodem modo in eo quod est grave secundum actum secundum comparationem ad motum descendendi, et de levi secundum actum secundum comparationem ad motum ascendendi. Ab Antiquis autem non invenimus nomina propria posita quae nominent has formas et suas operationes sive actiones nominibus propriis, nisi aliquis velit in communi uni et eidem nomini et dare formam et ejus actionem, sicut frequentissime Antiqui operam et virtutem nominant nomine eodem, quod aliquando quidem est frequentius nomen proprium operationis, et secundario convenit habitui : eo quod actio notior est apud imponentes nomina secundum sensum. Aliquando autem est nomen proprium habitus, sed secundario convenit actioni habitus illius : et haec impositio rarior est, quia accepta est ab eo quod est prius secundum intellectum: et hanc prioritatem vulgus non multum conside-

rat in impositione nominum. Aliquando autem invenitur proprium nomen habitui, et aliud impositum actioni ejusdem : et haec etiam impositio nominum convenientissima est quando potest haberi. Sed Antiqui non ita subtiliter distinxerunt, et unicuique nomen proprium adaptaverunt : et si. nos vellemus fingere nomina, tunc oporteret quod nomen actionis derivaretur vel demonstraretur a nomine habitus, sicut a calido trahitur calefacere, et sicut dicitur agere ab actu : eo quod sicut formaliter vel actio vel. operatio conveniunt rei in forma et essentia, ita etiam covenientia debent esse in nominibus : et differenti a m hoc quod unum dicit formam inquirere, et alterum in motu et tempore : et tunc diceremus quod levis est levi re hoc est, agere secundum levitatem : et gravis est gravi re, hoc est, agere secundum gravitatem : sed quia non habemus propria nomina operationum istarum, ideo intendentes aliis nominibus, dicimus quod levis est movere sursum, et gravis est movere deorsum, circumloquendo significantes harum virtutum operationes proprias. Omnes enim Antiqui naturales concorditer tractaverunt de gravi et levi tanquam conjuncti essent, et quasi in secundo mobilium esset tractandum de his : eo quod Auderunt hoc esse principium motus naturalis contracti ad materiam mobilis secundum rectum : et ideo tota supposita sunt ab eis tanquam fundamenta et prima de quibus tractaverunt : eo quod conveniunt simplicibus, corporibus, et per illa conveniunt omnibus aliis quae componuntur ex illis : licet autem omnes Antiqui de his fecerunt mentionem, non tamen diffinierunt sufficienter aliquod istorum nisi paucissimi inter eos : quia non sunt locuti nisi de gravi et levi dictis secundum comparationem, exceptis paucis qui tetigerunt grave et leve absolute : sed dixerunt de his diminute quod dixe- runt, vel omnino dixerunt falsum, nullatenus afferentes sermonem exquisitum et sufficientem de duobus istis. Utile autem reputo referre omnium sermonem eorum de duobus istis in primis, et deinde investigare ea quae quaerenda sunt de eis inquisitione perfeci a, et post omnia tunc demum dicere sententiam nostram de istis.

De distinctione simpliciter levis et gravis a levi et gravi per comparationem dictis.

Primum autem de his quae inquirenda sunt, utrum dicantur grave et leve absolute et secundum diffinitiones suas essentiales, an dicantur in comparatione ad aliquid aliud tantum. Comparative enim loquentes de gravi et levi, dicimus quod aliquando quod res unius naturae comparatur secundum gravitatem, ita quod una alteri est aequaliter gravis, vel gravior altera quam altera : sicut gratia exempli dicimus aes gravo gravius esse ligno, cum tamen utrumque sit unius naturae gravis. Aliquando autem dicimus esse in ligno : cum tamen utrumque sit unius naturae. Aliquando autem dicimus leve absolute et grave absolute : et tunc sunt contrariarum naturarum. Primi autem philosophantes nihil omnino dixerunt de gravi et Iovi absolute, neque diffiniunt ea prout simpliciter opponuntur, sed diffiniunt grave et leve secundum comparationem dictam. Non enim inveniuntur diffmivisse hoc prout sunt contrariarum naturarum simplicium, nec retulisse aliquid per hunc modum de ipsis : sed potius gravius et levius diffinierunt prout prius diximus.

Ut autem nos melius dicta Antiquorum et facilius comprehendamus, volumus diffinire ea secundum quod absolute dicuntur, diffinientes ea sic dicendo, quod de numero corporum simplicium sunt quae sempiterne moventur ad medium, et de numero eorumdem sunt quae sempiterne moventur ex medio sursum. Quaecumque autem moventur ex medio, moventur ad locum qui simpliciter est sursum, et non quoad nos tantum, et illa sunt levia : et quaecumque moventur ad id quod est medium mundi, moventur ad locum qui simpliciter est deorsum, et illa sunt gravia. Sunt autem quidam vulgo in nullo differentes, qui negant aliquid in mundo esse simpliciter sursum, et aliquid in mundo esse simpliciter deorsum, errantes et viam verae scientiae non invenientes : tales autem fuerunt primi philosophantes, qui parum dignitatis adhuc habere potuerunt ultra vulgi conceptiones : et ideo dixerunt nihil in mundo esse sursum vel deorsum simpliciter, sed per comparationem ad nos tantum : viderunt enim isti mundum sphaericum esse : sphaericum autem est simile per totum: et ideo dixerunt in eo non esse sursum vel deorsum secundum aliquam diversitatem sphaerae : sed si sunt in mundo istae differentiae, non sunt in eo nisi secundum comparationem factam ad nos. Si autem isti veram dicerent, tunc possibile esset quod ambulans in loco uno aliquo pedes haberet ad terram, et in alio loco ambulans pedes haberet ad aerem : in Orientem enim ambulans pedes figit super terram, et haemisphaerium inferius est subtus pedes suos per centrum usque ad inferius coeli hemisphaerium. : et tunc secundum idem esset in Occidente, cum pedes suos necesse sit inferius esse, oportet converti pedes suos contra inferius hemisphaerium: et tunc convertentur ad aerem, et caput ejus converteretur ad terram : et sic ambulans in uno loco sicut in horizonte, opposito modo ambulat quam ambulat in alio loco sicut in Occidente, ita quod non convertantur pedes ejus contra locum pedum priorem, sed opposito modo, eo quod sic est inferius ad nos : aer enim qui est sub terra, inferior est quoad nos quam Ipsa terra, et coeli hemisphaerium inferius est quoad nos quam ipse aer : et ideo cum homo ambulat convertendo pedes inferius, tunc oportet quod convertat apud antipedes pedes ad aerem et non ad terram : hoc autem inconveniens declinantes nos vocamus horizontem mundi sursum : et dicimus quod Ipse locus qui est ibi, est prior et dignior in natura, simpliciter sursum est respectu aliorum locorum : et similiter sursum vel deorsum dicta simpliciter priora secundum naturam sunt secundum comparationem dictis: ex ilio autem concludimus, quod si in mundo est horizon et medium secundum naturam, tunc oportet absque dubio in mundo sit aliquis locus simpliciter sursum deorsum : et hoc modo ostendimus simpliciter in primo superiorum librorum per hoc quod motus localis rectus non potest esse Infinitus, sed ad aliquem finem necessario.

Et hoc quidem confitentur multi Antiquorum, licet non satis firmas ad hoc inducant rationes : et illi etiam aliqualiter viderunt grave et leve dici absolute : firma autem non est ratio eorum, eo quod putaverunt coelum non esse nisi hemisphaerium, et non continere totum, sed tantum continere de terra id quod est super nos: non enim putabant coelum esse rotundum, sed factum esse per modum circuli: dixerunt tamen quod superius Illius est sursum, et centrum quod est in medio diametri ejus, est deorsum: et ex dicto eo quod sequitur, quod non ubique juxta circumferentiam est sursum, eo quod sequitur quod non ubique juxta circumferentiam est sursum, eo quod non ubique est circumferentia, neque ubique in medio est deorsum, sed secundum nostrum hemisphaerium tantum.

Et tamen si hoc concedamus, tunc sequitur quod est simpliciter leve, quod movetur ad locum simpliciter sursum : et simpliciter grave id quod movetur ad locum qui simpliciter est deorsum : id autem quod est secundum comparationem ad aliquod est grave vel leve, quando duae res sunt aequaliter unius naturae secundum causas magnitudinis et spissitudinis suae : et tamen earum una movetur velocius altera, sive inferius, sive superius : illae autem non possunt esse simplices, quoniam in simplicibus non potest esse quod illae quae sunt magnitudinis et spissitudinis aequaliter, differant in velocitate majori et minori : omnia enim simplicia aequalia et aequaliter spissa sunt aequalis velocitatis. Quando autem fuerint diversarum specierum, sicut aes, et lignum, et hujusmodi, et fuerint composita : tunc potest esse quod sint inaequalia secundum velocitatem et tarditatem. Magnitudinem autem voco dimensiones aequalis quantitatis, et spissitudinem aequalem dico quae sunt aequalis grossitiei vel subtilitatis secundum spissitudinem et raritatem : hoc est secundum aequaliter habere partes propinque secundum finitum vel remote.

Sic ergo distinctis gravi et levi absolute secundum comparationem dictis, dico quod plures eorum qui tractaverunt de his duabus naturis, non tractaverunt de Ipsis nisi secundum quod dicuntur comparative : dixerunt enim quaerentes de duobus quorum motus est aequalis in hoc quod est ad eumdem locum, et inquirunt causam quare unum movetur velocius alio descendendo : hoc autem est quaerere de gravi et levi secundum comparationem dictis tantum, et non absolute : et quando dixerunt grave et leve secundum comparationem dicta, tunc opinati sunt rationem distinctionis dedisse inter grave et leve absolute dicta : cum tamen sermo distinctionis

coram in his secundum comparationem dictis non sit conveniens diffinitionibus eorum secundum quod absolute dicuntur.