CAPUT VI.

Utrum elementa generantur ex se invicem secundum latitudinem, sicut exit apertum ex occulto.

Habito autem in praecedenti capitulo, quod elementa generantur ex invicem, consequens est quaerere secundum quem modum ex invicem generentur. Et ideo inducamus modos quos dixerunt Antiqui, ut videamus si aliquis sit conveniens inter eos. Dicamus ergo, quod si elementa generantur ex invicem ; aut generantur sino alteratione et transmutatione, sicut dixerunt Empedocles et Democritus fieri generatione, aut generarentur ex invicem sine alteratione et transmutatione per modum quem dixit Plato, qui dicit corpora resolvi ad superficies : aut est alius modus quo generantur ad invicem praeter dictos, ita quod fiat ipsorum alteratio et transmutatio ad invicem, Investigemus ergo primum modum : licet enim Democritus non posuerit elementa esse ista quatuor quae elementa vocamus, et Empedocles posuit ista quatuor elementa esse : tamen convenerunt in hoc quod uterque negavit alterationem veram esse et veram generationem : eo quod Empedocles non in toto alterari dixit elementa, sed potius per parva congregari ad invicem. Et primo quidem dicendum est contra istos, quod isti ignoraverunt proprios sermones suos : quia ignorantia major esse non potest, quam aliquis intendat affirmare aliquod esse, et affirmet per talem sermonem ex quo sequitur ipsum non esse : ita etiam isti intenderunt probare esse veram generationem, quae exitus est de non esse in esse, et induxerunt talem sermonem ex quo sequitur elementa non generari ab invicem secundum veram generationem, sed secundum fallacem, quae videtur esse et non esse : eo quod secundum istos res generata non erit de non esse ad esse, sed potius de esse occulto ad esse manifestum, sicut fit in ortu filiorum et in partu mulierum: quia filius qui clausus fuit in occulto, erit ad apertum, et non erit de non esse ad esse. In vera enim generatione non egrediundiuntur res ante existentes in occulto et apparent, sicut dicunt ignem occultum in lapide egredi ad apertum, propter scissuram lapidis : vel sicut effundi liquorem clausum in vase : quia res quae, vere generatur, generatur ex materia sua quae est potentia generatum et non actu, et generatur per alterationem qualitatum activarum et passivarum etper substantiae transmutationem. Quicumque ergo ponunt non fieri rem ex potentia, nec per alterationem et transmutationem, et confitentur quod ex nihilo nihil fit secundum naturam, necesse est quod dicant aut formam generati actu esse intus, aut esse a datore extra. Et siquidem dicunt eam actu esse intus, tunc ponunt latentiam formarum, et generationem nihil esse, nisi exitum occulti actu existentis ad apertum, sicut Democritus et Empedocles et Anaxagoras dixerunt. Qui autem ponunt a datore formarum esse formas, sicut Plato, dicunt formas omnes dari a causis separatis et extrinsecis. Duae autem opiniones mediae sunt inter istas, scilicet formam generati fieri ex nihilo vel ex potentia. Conveniunt autem Philosophi in hoc quod non fit ex nihilo secundum naturam. Relinquitur ergo illa quae est, quod educantur omnes ex materia in qua sunt potentia per alterationem et transmutationem substantialem.

Ex sermone autem corum qui ponunt latentiam formarum, accidunt multae res irrationabiles quibus per dispositionem contradici non potest : secundum dicen-

tes enim latitationem, et quod generatio est exitus entis in actu de occulto in apertum, sequitur quod quando res latens est in aliquam quantitatem actu, et deinde manifestatur, invenitur spissa et coarctata in minori quantitate, nihil adducitur ei de extrinsecis sibi quae prius non habuit, ita quod nec nova quantitas quae sit levitas vel gravitas, quae prius non habuit : et hoc inevitabiliter sequitur contra omnes illos qui ponunt generationem esse per modum exeuntis de occulto ad apertum : dicunt enim hi quod aqua actu ens occultata est in aere : eo quod non dicunt aquam ex aere generari nisi quia egreditur : per apertum etiam prius occultata erat in ipso. Nos autem videmus et cognoscimus per motum aquae, quod major est gravitas quando egressa est ex aere, quam quando latet in ipso : quia si tantae gravitatis esset quando est in aere, sicut quando egreditur, ipsa rueret deorsum. Cum igitur nullam omnino sustineat alterationem et transmutationem., oportet quod illam gravitatem det ei sola translatio de loco occulto ad locum apertum : et sic omnis res occultata levior debet esse quam manifesta : quod est omnino absurdum.

Amplius autem corpora occulta in aliis quae illi dicunt esse eis permixta., eo quod occultationem mixturam esse dicebant, non accipiunt majorem locum quam sit locus suus sibi debitus per naturam. Sed nos videmus, quod quando aer fit ex aqua in qua latet, ut dicunt adversarii, locum majorem accipit quam fuit ille in quo latuit : omne enim subtilius vult habere locum majorem quam grossius. Et hoc quidem manifestum et planum in alteratione et transmutatione liquorum in aere : humiditas enim si claudatur fortiter in vase ut vaporet intus, tunc inflatur, et quaerit locum majorem : et ideo scinditur vas si non haberet respiraculum, sicut patet in utribus,

in quibus absque respiraculo clauditur mustum, qui franguntur propter musti evaporationem. Si autem sic se habet res ut dictum est, et concedatur nobis quod res non augetur per vacuum quod ingrediatur in ipsum, et facit distare partes suas ad invicem : ita quod in ipso vacuo expandantur corpora: hoc enim vacuum non esse concedunt auctores latitationis : tunc manifestum est quia non est possibile, quod corpus occultum vel manifestum accipiat locum majorem, quam qui primo debetur sibi : ergo aer in aqua habet locum tantum, quantum habet extra aquam : et aqua non sufficit eum retinere, sicut ostensum est per vas quod scinditur quando vaporat humor in ipso : quia nihil aere potentius est, qui etiam scindit ferrea vasa, nedum aqua in qua constringi dicitur. Nos autem non videmus ita scindi aquam. Ergo aer actu non latet in aqua : nec aliud corpus in alio corpore.

Amplius autem sequitur adhuc istos, quod tandem aliquid remaneat ex omni corpore, ex quo nullum aliud corpus valeat generari. Cum enim unum corpus latet in alio, non potest dici quod corpus intus latens sit infinitum secundum ultima : quia infinitum secundum ultima in nullo corpore includi potest : oportet ergo quod abscindatur generatio unius ex alio, aut in uno corpore finito inclusa sint elementa infinita numero, licet sint finita per ultima. Constat enim quod cum exit inclusum ab includente, quod aliqua quantitas sui egreditur : sicut si dicatur ex terra exire aqua, tunc oportet aliquantam aquam ex terra extrahi, et secunda generatio extraheret iterum aliquantam, et sic deinceps : ergo si finita fuit aqua in terra, tandem tota extraheretur : et tunc ex terra manente non potest amplius fieri aqua, quod est absurdum : aut oportet dicere quod infinita aqua infuit terrae, quod est adhuc absur- dius : quia ex infinitis per numerum quorum quodlibet est finitum secundum ultima , constituitur unum infinitum secundum ultima, sicut probatum est in libro Physicorum : et tunc sequeretur quod infinitum secundum ultima et esset actu, et cum hoc esset inclusum in corpore finito secundum ultima, quod omnino non est intelligibile. Sic enim manifestum est et certum, quod elementa non fiunt ex elementis alia per separationem et egressionem latentis ad manifestum.