CAPUT IV.

De quaestione mirabili de quiete terrae in centro, quam mirabiliter solverunt Antiqui.

Dimissis autem Antiquorum opinionibus, dicamus sermone universali, quod quidem sententiae Antiquorum et rationes de quiete et motu terrae sint de multis valde : sed res una est quam Antiqui non judicaverunt veram, sed dubitaverunt in ea, quam oportet non removeri hic : eo quod illa est de his quae per se desiderat scire homo in naturalibus : omnis enim homo non bestialem habens cogitationem quae nihil confert mirabiliter, scire desiderat absque dubio quare quiescit terra secundum totum non remota a loco suo descendendo inferius : et nos videmus quod ipsa movetur secundum partes : accipientes enim unam partem terrae in quocumque loco fuerimus in circuitu terrae, et eamdem elevantes in aerem, et dimittentes, videmus illam partem descendere continue et non stare in loco aeris in quo dimissa est : et quanto fuerit pars major, tanto velocius descendit, et non stat donec descendit ad terram quae prohibet eam amplius descendere : et tunc mirabile videtur quod tota terra stat sub aere et aqua, et non descendit inferius, cum nihil videatur prohibere descensum ejus : mirabile enim videtur qualiter nullo sustentante figat hoc grave Lotum. Amplius autem si intelligamus elevare aliquas partes terrae in acrem, postea supponamus totam terram removere de centro mundi in quo est, tunc dicamus cadere partes terrae in aere prius suspensas : tunc illae partes terrae non quiescunt in aere nisi dimittuntur cadere : neque iterum quiescunt in loco nisi ubi fuit convexum totius terrae quae remota est de loco suo, ruunt continuo motu usque ad centrum mundi : et tunc mirabitur iterum homo qualiter stant quando perveniunt ad centrum, et non procedunt ulterius cum nihil videatur esse quod prohibeat eas.

Ad omnes autem hujus inquisitiones quas quaerunt Antiqui cum admiratione, dicimus nos, quod quaestio ipsa de qua quaerunt Antiqui de causa cognitionis hujus mundi est vera philosophia, cum nihil eos induxerit nisi admiratio causae de effectibus quos viderunt in primis simplicibus corporibus : verumtamen ad solutiones quaestionum quas induxerunt as-

signando causas, omnes sunt impossibiles omnino, et surgit major admiratio ex solutionibus eorum quam ex ipsa quaestione. Et hoc licet videre in singulorum causis quas induxerunt ut dicerent rationem quare terra quiescit in medio et non movetur. Fuerunt enim quidam qui dixerunt terram quiescere in medio, ideo quia infinitum est sub centro undique quod vocabant abyssum infinitum : et quia nihil potest moveri in infinitum, ideo terra non recedit a medio : quia sicut in fine sexti Physicorum probatum est, quod nunquam perficit motum, non potest incipere moveri. Isti autem luerent Philosophi quos vocant Maloconenses, quos quidam vocant de casumati corrupto nomine Arabice appellantes. Hunc autem sermonem non dixerunt esse quod ita sit, sed potius ut fugerent robusti : quia nescierunt causam et occasionem quare terra quiescit in centro. Quia vero isti non naturaliter locuti sunt supponentes infinitum esse secundum actum, ideo non propria contradictione disputandum est cum eis, sed sufficit nobis hic quod dixit Empedocles contra istos : dixit enim quod ex ipso non Philosophi secundum veritatem, sed rudes et plebeii homines processerunt, qui destructores veritatis fuerunt aperientia ora falsis et mendacibus verbis dicentes terram esse cui non est profundum finitum: et ideo motus ejus non haberet finem, eo quod spatium abyssi infinitum : hoc autem dictum eorum causabatur ex puritate sententiae eorum de consideratione universi.

Fuerunt autem alii inter Philosophos qui dixerunt terram stare in medio, non ex natura medii, sed potius quia natat super aquam : et hujus dicti fuit auctor homo antiquissimus, Belus nomine, natus de Epheso, quae civitas Arabice vocatur Humor : dicebat enim terrea quaedam, sicut lignum natare super aquam et non super aerem : omnia enim terrea latae figurae multum super aerem non natant, sed super aquam, praecipue si fue- rint concava sicut dixerunt terram concavam esse : et ideo terram super aquam

natare dixerunt, accipientes signum ab eo quod ubique terra fossa aquam admittit, cujus nos causam in libro Meteororum assignabimus.

Auctor autem hujus sermonis obliquus esse videtur, quod quaestio una est de terrae fixione et de aqua : quia aqua gravis est sicut et terra : et ideo quaerere de aqua quid contineat eam nervat sicut de terra : non enim super se, sed super aliud secundum omnes Antiquos locata esse videtur. Amplius autem constat aerem esse leviorem aqua : eo quod aqua descendit ab aere, et aer ascendit de sub aqua : aquam autem leviorem quam sit terra, quia licet aqua non ita videatur ascendere a terra, tamen videmus quod terra submergitur sub aqua : et non possumus dicere quod aqua et terra contendant pro eodem loco obtinendo, quia scimus quod sicut terra et aqua sunt diversa corpora, ita habent secundum naturam diversa loca : et ideo licet non videamus aquam ascendere de terra sicut aer ascendit ab aqua, tamen scimus aquam esse leviorem terra, et non moveri ad locum terrae nisi motu corporis : et cum hoc ita se habeat, tunc quomodo potest fingi quod id quod est levius stet sub graviori et sustentet ipsum ? Amplius autem cum terra sit homogenia in partibus, si tota terra natat super aquam, necesse erit et quamlibet partium terrae super aquam natare : hujus autem videmus contrarium : quotiescumque enim aliqua partium elevetur super aquam et dimittetur, profundatur statim in aqua et petit fundum : et quanto fuerit major, tanto profundabitur velocius et non quiescit usque dum pervenit in profundum aquae. Terra igitur est sub aqua et non aqua sub terra sustentans ipsam.

Horum autem omnium errorum causa est, quod Antiqui de causa rerum naturalium non quaerebant fidem facere secundum quod erat in natura rei quaesitae et per demonstrationem, sed potius finem quaerebant quam attingere non poterant satisfaciendo homini et non quaestioni : . et hic finis erat gloriae in disputatione : hujus enim consuetudo est omnium nostrum qui philosophiam profitemur, cum non secundum veritatem philosophi, sed sophistice scimus, quod scilicet quaerimus finem nostrae potentiae in disputando, ut videamur posse vincere, sive loquamur ad alium, sive etiam conferamus de re apud nosmetipsos : quaerimus enim et syllogizamus ad hoc ut evadamus nos vel alios, et non ut de re secundum quod oportet satisfaciamus : sed eum qui vult esse philosophus et sibi et alteri contradicere contendit ratione convenienti rei quaesitae : et hoc procul dubio facere non poterit nisi postquam inquisierunt de re, non in universali, sed etiam in propria natura cognovit eam secundum omnes differentias et accidentia propria ipsius : tunc enim sciet etiam de terra, quod ipsa residet in medio, quia est simpliciter gravis: quia grave sub omnibus simpliciter residet.

Fuerunt iterum alii nihil horum confitentes, sed videntes terram non undique operiri ab aqua neque aquam ascendere a terra, sicut diximus prius : et ideo aquam dicentes esse suffultam in aere. In qua secta auctores fuerunt Atzimes quidam et Democritus et Leucippus, et ut quidam addunt, Pythagoras. Dixerunt omnes isti latitudinem terrae esse causam natationis ejus super aerem retentum et constrictum : et hujus dicebant esse signum, quia videbant corpora lata gravia retineri super aerem constrictum, ita quod etiam a ventis validis non removerentur propter aptitudinem quietis super eum, et propter latitudinem et rectitudi- nem suarum superficierum : a simili igitur dicunt terram super aerem jacere propter multam ejus latitudinem : et quia cooperit terra aerem, qui possit erumpere sicut si esset constrictus in vesica vel in corio : tunc enim aer locum non habet ad quem possit egredi et converti ad ipsum : et ideo terra quiescit super ipsum, et figitur et stat. Et hujus simile esse dicunt in clepsydra In qua emissa aqua gravis retinetur cum aer cedere non potest : cum tamen habeat multa in fundo foramina per quae exire potest aqua undique. Hujus autem alia multa instrumenta inducunt, ex quibus probare nituntur quod aer pondus grave super se sustinet quando retinetur et stat inclusus et quiescit : si autem terra non lata esset, tunc non comprimeret et retineret undique acrem : et ideo tunc penetraret per ipsum et non quiesceret super ipsum neque staret.

Isti autem non causam pro causa inducere videntur. Coarctationis enim aeris non est causa ipsa latitudo, cum videamus parvas latitudines descendere et non coarctare aerem : sed magnitudo terrae videtur dignius assignare partem, quoniam coarctatio aeris fit ex magnitudine et non ex latitudine. Coarctatio autem aeris qua et comprimitur pars ejus super partem, ita quod procedere non valet, ex superfluitate fit magnitudinis itudinis et non ex latitudine quacumque : si ergo sic est, tunc coarctatio aeris est a magnitudine terrae etiamsi supponatur esse rotunda et orbicularis : oportet enim istos dicere tantum esse coarctatum aerem a terra, quod pars ejus separari a parte non possit, ita quod aliud corpus in locum ejus valeat subintrare : tunc enim sustinet aer quod positum fuerit super ipsum : et hoc per circuitum magis contingit a rotundo comprimente quam a loco : ex hac enim causa, ut dixerunt Antiqui, quiescit et stat terra super aquam, sicut inve-

nimus in sermonibus Antiquorum et disputationibus eorum : quia scilicet enormiter magna est comprimens aquam : et ideo mergi non potest, ut dicunt.