CAPUT VII.

De objectionibus sophisticis ex quibus probari videtur quod mundi sunt multi.

Cum autem in praecedentibus multae adductae sunt demonstrationes et probationes ad ostendendum mundum esse unicum, nulla earum fuit per causam dicentem propter quid mundus est unus. Sed omnes quidem fuerunt ducentes ad impossibile, vel per causam non essentialem : et illae demonstrationes parum plus habent virtutis quam probationes dialecticae quae fiunt per signa : non abundant enim ab ipsis, nisi quia sunt per signa profundata et magis propria. Volumus autem nunc per demonstrationem dicentem propter quid determinare et ostendere quod mundus est unicus, et quod non est possibile ut mundi sint plures : et ex eadem postea volumus ostendere, quod mundus secundum naturam suam est quoad hoc sempiternus, quia non est factus ex re aliqua habente contrarium : et quod eadem est causa quod non cadit sub corruptione. Sed ut nullum nobis circa mundi doctrinam generetur impedimentum ex objectis sophistarum, volumus antequam ostendamus propter quid mundus est unicus, inquisitionem et investigationem disputativam ex objectis aliquorum facere de unitate mundi.

Potest enim aliquis quaerendo et disputando dicere, quod non est possibile quod mundus sit unicus : quia videmus in omni re quae est per artem vel naturam, quod intentio suae formae est praeter intentionem ejusdem formae cum materia sua conceptae : cum enim nihil sit sensatum et particulatum nisi per materiam, oportet necessario quod omne sensibile sit compositum ex materia et forma. Si igitur nos formam ejus per quam est intelligibile abstrahamus universale a particulari : alia erit intentio suae formae universalis, quam sit ejusdem formae secundum esse quod habet in hac materia in qua et per quam particulariter etiam sentitur. Et hujus exemplum est in orbe sive in circulo. Forma enim orbis per se sumpta et abstracta, est alia quam sit quando est concepta secundum esse cum aere vel auro. Forma enim rotunditatis in esse formali tantum accepta est secundum rationem praeter rotundum aereum, vel aureum, aut ligneum. Nam quando dicimus rotunditatem absolutam et diffinimus eam secundum aliud nomen, non recipitur in diffinitione illa aurum, aut aes, a ut lignum. Si autem in rotunditate denominemus aliquam materiam ligneam, aggregamus tunc formam cum materia, et consideramus ipsam secundum esse particulare et sensibile quod habet in materia, et hoc non consideratur quando dicitur orbiculatio secundum se : quia ista potest esse in materiis multis non aequivoce : quod non esset si aliqua natura concepta esset cum ipsa. Ex his omnibus constat quod orbiculatio et rotunditas non significant nisi formam : sed rotundum denominative dictum significat formam in materia. Et tamen in his diversitas est quantum ad mathematica et divina et naturalia,sicut diximus in secundo Physicorum : sed in omnibus est abstractio quae est universalis a particulari: et tunc universale de particulari denominative non praedicatur. Hoc quod dicimus de formis abstractive et concretive significatis, propter similitudinem dictum est, ut sciamus qualiter res secundum formam solam et secundum esse quod habet in materia, diversimode consideratur. Nos enim loquimur hic de forma praedicabili de suis inferioribus : hoc enim abstractum quod est forma,etiam non praedica-. tur de suis inferioribus, nisi in quantum est aliquo modo totum ad ipsa inferiora : et scimus quod forma quae est, abstractive significatur, licet sit forma, tamen non est totum : et ideo non praedicatur : quia non possem dicere quod albedo sit album, vel quod humanitas sit homo. His igitur habitis in universali, quod est forma simplex secundum intellectum accepta per hoc quod est in multis et de multis, invenimus quod ipsa est apta dici de multis, ut in partibus suis : et est ipsa principium communitatis multorum : particulare autem per materiam est proprium et solum : et per multas similes materias efficiuntur multa particularia supposita uni naturae communi: sic ergo videtur, quod omne quod habet formam cum materia secundum rationem suae formae multis posset convenire, et per divisionem suae materiae actu multiplicetur in plura individua. Similiter igitur videtur quod sit de mundo, quod ratione formae sit multiplicabilis, et ratione materiae sit plurificatus : cum constet mundum illum esse compositum ex materia et forma. Si ergo illud est secundum hoc, tunc coelum videtur similiter sensibile, et ideo compositum ex forma et materia : et sic videtur pars una esse partium mundi compositarum. Omne enim sensibile, ut diximus, proprium incommunicabile et sensibile est per materiam suam quae est primum principium individuationis in ipso. Si ergo hoc est, secundum hoc tunc invenimus in toto coelo et principium communitatis, et principium particularitatis : et quando dicimus coelum sermone absoluto et abstracto, signantes coelum prout abstrahimus ipsum ab hoc coelo, intentio ejus est alia quam quando dicimus hoc coelum particulatum, signantes ipsum per materiam sensibilem. Coelum

ergo sermone absoluto et abstracto est forma sola universalis, sed per sermonem nostrum cum dicimus hoc coelum, demonstrantes ipsum in materia sensibili, significamus formam cum materia particulatam et conceptam secundum esse. Omne autem quod habet formam communicabilem et figuram quae terminatio est materiae sensibilis, aut est multa secundum actum, aut potest esse multa secundum potentiam quae procedet aliquando in actum per modum quem diximus. Ergo multi coeli esse possunt, et multi mundi.

Et ista deceptio sequitur necessario Platonem, qui ponit exemplaria apud creatorem mundi, ad quae direxit opus suum opifex, cujus exemplum composuit cum opere in condito mundo : dicunt enim quidam homines Platonis musam imitantes, quod exemplar perpetuum mundi est apud creatorem, quod vocat mundum archetypum, eo quod est hujus mundi sensibilis principalis typus, et quod est exemplar non recedens ab ipso, quod quidem Plato non dixit esse ideam in mente divina conceptam : quoniam hoc etiam dicimus nos, propter hoc dicimus domum ex domo, et mundum a mundo : sed posuit ipsum habere veram rationem rerum creatarum, et dixit ipsum esse rerum formas separatas, ad quas formantur illae quae produnt in corporalem materiam : propter quod nominavit illa exemplaria formas : et illas quae sunt in materia, vocavit imagines, eo quod factae sunt ad Imaginationem istarum quae manent extra materiam, ita quod dixit hominem esse separatum, et asinum separatum, et sic de aliis. Constat igitur quod cum ad unum perpetuo manens apud opificem exemplare infinita formari possunt, quod mundus aut est multus, aut potest esse multus. Si quis autem nobis dixerit quod non pertinet ista objectio ad nos, eo quod nos sumus defendentes opinionem de exemplaribus, dico quod adhuc ex priori ratione videtur sequi., quod possibile est mundos esse mul- tos, vel etiam sint multi : eo quod in perpetuis, id est in actu quod potuit esse in potentia, sicut diximus in quarto Physicorum. Unde etiam si dicamus mundum non habere exemplaria, videtur recte sequi mundos esse multos. Videmus enim quod omne cujus forma est in materia, quod est hoc piurificabile : et sunt multae partes similes in materia et infinitae per successionem. Ostensum est igitur nunc per istam rationem, ut videtur, quod aut sunt coeli aut mundi multi, aut possibile est ut sint multi. Posset igitur aliquis deceptus ex his rationibus et antecedentibus dictis Physicorum accipere opinionem, quod mundi sunt multi, vel quod possibile est ut sint multi.