CAPUT VII.

De motibus stellarum, utrum moveantur per se aut motu circulari, et hoc secundum motum diurnum tantum.

Consequenter autem de motu stellarum primo inducemus diffinitionem, et inquiremus quis est motus convenientior motibus stellarum. Dicimus igitur de motu diurno loquentes tantum, quod quando stellae videntur moveri motu diurno, tunc contingit hoc aut Ita quod utraque circulus scilicet et stella quae est In ipso, sunt quieta : aut quod utrumque eorum est motum aequaliter : aut quod unum eorum est motum, et alterum quietum : et hoc est duplex : aut enim circulus est quietus et stella mota in ipso, sicut quidam dixerunt : aut ita quod circulus est motus et stellae quietae quae sunt In ipso. Manifestum est autem, quod duo prima membra inductae divisionis non sunt vera : si enim terra supponatur esse quieta, tunc cito apparet falsitas duorum dictorum membrorum.

Ponamus igitur terram quiescere : quia nos probabimus illud in sequentibus hujus libri : nunc enim patet, quod non ambo quiescunt et circulus et stellae : quia si ambo quiescerent, tunc non videremus in stellis multa quae modo videmus, quae sunt ortus et occasus stellarum, et accessio earum ad invicem, et recessus, et plura alia : sed potius viderentur semper stare secundum unum modum : ergo non potest dici, quod ambo sunt quieta, stella videlicet, et circulus ejus.

Remanet ergo duorum residuorum membrorum alterum, quod scilicet aut sunt ambo mota, stella et circulus suus aequaliter : aut sit unum eorum motum, et alterum quietum. Si autem fuerint ambo mota, tunc loquamur primo utrum hoc sit possibile secundum motum primi motus, qui vocatur motus diurnus, qui est ab Oriente : et postea ostendamus hoc esse inconveniens et in motibus aliis. Si Igitur dicatur ambo aequaliter mota in motu diurno, tunc oportet quod utriusque sit velocitas una et similis : quia nos videmus quod quando circulus perficit circulationem unam, tunc etiam stella est in fine circuli sui : et est eorum una velocitas quae perficiunt spatium idem vel aequalia spatia In tempore uno : hoc autem est extra rationem et contra sensum: quia secundum hoc erit hoc universale in omnibus stellis, quod stella quae multo minor est quam suus orbis, haberet aequalem velocitatem cum orbe suo, eo quod cum orbe suo circumvolvitur perveniens in una et eadem hora temporis ad locum eumdem ad quem pervenit circulus in eodem tempore. Accideret enim quod locus in quo videtur stella, tunc perambulasset totum circulum In eadem hora in qua revolutus est circulus ad locum stellae : hoc autem necessario est impossibile, quod velocitas stellae quae est corpus minus, sit una cum velocitate circuli quod est corpus multo majus.

Non enim ignotum est si consideremus revolutionem totius coeli, motum diurnum, quin quilibet circulus sit tanto velocior alio in motu diurno, quanto fuit major illo : hoc est enim necessarium omnino, eo quod in tempore in quo revolvitur circulus minor per spatium minus, revolvitur circulus major per spatium multo majus : et hoc est tantum in diversis sphaeris quantum una est super aliam, quam in diversis circularibus in una sphaera sumptis inaequalibus secundum quantitatem : quia videmus ad litteram, quod stellae quae sunt in aequinoctiali juxta caput Arietis vel Librae secundum motum diurnum : non autem oportet ut universaliter sit hoc verum in stellis et orbibus, quod motus cujuslibet stellae sit adeo velox sicut est motus orbis sui.

Si enim sic esset, aut esset hoc casu, aut naturaliter : si autem hoc esset a natura, cum omnis natura det determinatam velocitatem corpori moto, et habeat velocitatem, semper habet in motu naturali durante natura illa : tunc oportet quod si stella intelligeretur transferri de orbe magno ad orbem parvum, vel e converso, quod adhuc retineret velocitatem a sua natura sibi attributam : et tunc procul dubio quarumdam stellarum sic translatarum esset velocitas major velocitate circuli in quo moveretur : sicut ejus quae intelligitur transferri ad orbem minorem de majori orbe : et esset quarumdam stellarum velocitas minor velocitate circuli, sicut earum quae intelliguntur transferri ad orbem majorem de minori orbe : sive haec translatio intelligatur fieri in eadem sphaera ad diversae quantitatis circulos, sive in diversis ad circulos se invicem continentes : et ex hoc habetur, quod etiamsi non fiat hujus translatio, tamen stella habebit velocitatem sibi a natura propria attributam, quae non est secundum modum velocis

circuli necessario. Vel si dicatur habere semper velocitatem attributam a circulo, et non a propria natura, tunc si intelligatur dicto modo transferri, tunc in circulo majori attribuetur ei velocitas major, in circulo minori attribuetur ei velocitas minor. Quod autem sic ab alio recipit motum et velocitatem ejus in quo est, non habet motum proprium et velocitatem propriam a natura sua sibi attributam. Ergo stella non habet motum proprium, sed est sibi motus attributus a suo circulo, quod est omnino inconveniens, quod dicatur scilicet aliquod corpus simplex motum, quod non habeat naturam propriam sibi proportionalem velocitatem attribuentem : hoc autem adhuc sequitur de stella etiamsi non transferri intelligatur, licet magis sit evidens quando transferri intelligitur : igitur inconveniens est positio partis, quod stella sit mota circulis, et quod stella velocitatem habeat circuli. Si vero diceretur, quod stella et orbis motu et velocitate sua non haberent causas naturales facientes motus sibi proportionales et velocitates vel proportionales sibi, sed hoc esset a casu et fortuna, tunc non esset universaliter necessarium in coelestibus, quod in orbe magno caderent stellae velociter, in parvo tardius secundum motum quantitatis circuli in quo incedunt : quia, sicut diximus in secundo Physicorum, casus est in paucis: unde si esset una stella vel duae secundum modum dictum, tunc esset hoc tolerabile falsum, cum in coelo nihil fiat per casum et fortunam : sed quod omnes stellae dicuntur modum talem motus et velocitatis habere, est absurdum simile fabulae eorum, qui dicunt de terrestribus ad coelum stellas transferri. Adhuc autem rerum natura non permittit quod aliquid in coelestibus sit per fortunam et casum, sicut in secundo Physicorum diximus. Amplius autem fortuna et casus in rebus in quibus non sunt in omnibus vel pluribus, nec ejusdem individuis, sed in paucis et raro, in quibus deviat causa natu- ralis. Istud autem ponatur esse in stellis omnibus : et ideo positio ista est inconveniens et absurda. Et similiter dici non potest, quod utrumque moveatur et circulus et stella : et haec ultima ratio probat etiam de motu qui est ab Occidente in Orientem, quod non ambo moveantur: quia non est a natura posse stellae attribui velocitas aequalis velocitati circuli : et ideo si in eodem tempore pertransirent spatium simile vel idem, oporteret necessario quod hoc esset a casu et fortuna, sicut jam ante diximus.

Redeamus igitur ad tertium membrum

superius dimissum, dicendo quod alterum illorum etiam est impossibile, quod scilicet circuli sint quieti et stellae motae : absurdum enim et extra rationem est sicut in coelo esse dicatur, propter eamdem causam quam superius induximus : quia accideret ut esset hoc a casu et fortuna et non a natura : licet quidam contrarium objicientes dicant, quod si ponamus utrumque moveri,circulum scilicet et stellam, et cum motus unus sit motus alter, et sint a diversis naturis eis attributi, tunc ei accidit casu duos motus in eadem hora terminari : quando autem ponatur circulus quiescere et stellam moveri, tunc motus naturalis stellae dicitur esse per circulum : et ideo hoc casu non accidit in hora qua perficit circulum et stellae motum, ut videtur : et hoc quidem est verum : nec nostrae est intentionis ut in hoc ponamus casum et fortunam, sed potius in conspiratione motus unius stellae ad motum stellae alterius : cum enim stellae sitae sunt in diversis circulis majoribus et minoribus, et unicuique stellarum attribuitur motus et velocitas sibi proportionalis a natura sua propria, cum non sit una natura earum, nisi idem spatium circulorum, contingeret necessario quod non habent causam naturalem propter quam in una hora omnes terminant motus suos secundum re- volutionem motus diurni : oportet igitur quod hoc fiat per casum et fortunam : et accideret quod motus stellarum esset casu secundum modum magnitudinis circulorum major et minor in velocitate : et similiter in revolutione diurna terminatus, et non potest esse eis attributus per aliquam naturam propriam. Ex his ergo manifestum est et certum, quod necessarium est ut non simul moveantur stellae et circuli sint quieti: ergo iterum necessarium est ut stellae moveantur et circuli sint quieti : igitur remanet ultimum membrum divisionis prius habitae, quod circuli moveantur tantum, et quod stellae sint quiescentes a motu proprio, sed moveantur motu circulorum suorum : sunt enim rotundae

et fixae in circulis suis ut partes in suis totis, cum quibus etiam volvuntur circuli, et deferunt stellas in partes suas : cum dicitur, nihil sequitur extra rationem, et in motu quidem diurno talis est comparatio velocitatis orbis magni ad orbem parvum sive in eadem sphaera sive in diversa acceptum, qualis est comparatio corporum motorum in spatio recto majori et minori inter orbes natura acceptos super eosdem polos et idem centrum revolvi quod est orbibus idem, major orbis est velocior quam minor in motu diurno, eo quod perambulat locum magnum in tempore eodem in quo orbis minor perambulabat locum parvum, sicut in reliquis corporibus simplicibus corpus magnum aeque cito pertransit spatium minus, eo quod majus est velocius minori : ita est in corporibus rotundis quae referuntur ad eosdem polos et idem centrum. Et ea quae dicta sunt, absque omni ambiguitate sunt secundum intellectum Aristotelis dicta, patet quod astronomia quam dicit se fecisse Alpetragius Abuysac, secundum Aristotelis intellectum falsa est : quia illa supponit in motu diurno orbes majores et minores non in una hora circulationes suas perficere, licet inferiores aliquantulum retardari et plus et minus a perfectione cir- culi, secundum quod sunt majores vel minores. De his tamen in Astrologia erit inquirendum in loco ulli de circulis habenda erit inquisitio : quia hoc nimis esset longum de illis disserere. Omnes autem rationes inductae sunt de particularibus membris perinductae divisionis, et non tenent nisi in motu diurno qui est ab Oriente in Occidentem : quia secundum illum motum tantum in una hora terminatur motus sphaerae majoris et minoris : et hoc non potest esse casu, sed natura : quae natura non potest esse attribuens talem velocitatem stellis, sicut probatum est : ergo natura attribuit talem velocitatem circulis in quibus sunt fixae stellae. De motu autem qui vocatur aplanes non tenent istae rationes : quia nos videmus quod in hoc motu est tardior sphaera major, et velocior est sphaera minor ut in omnibus vel in pluribus. In pluribus autem dico propter motus Veneris vel Mercurii, in quibus quidam contrarium sentiunt : eo quod quidam ordinant eos super solem, et quidam sub sole : et si super solem sunt, tunc aliqua major sphaera habebit motum velociorem quam alia minor ea secundum motum qui est ab Occidente in Orientem : quia compertum et Mercurium velociorem motum habere quam habeat sol. Si autem sub sole ut tradidit Ptolemaeus, tunc aliqua sphaera minor habebit tardiorem quam alia major ea : quia.compertum est Venerem habere aliquantulum tardiorem motum quam habet sol : et de istis diversitatibus loquemur inferius quantum sufficit praesenti speculationi. Sed hoc solum oportet nos intelligere in hoc loco, quod per rationes inductas non est probatum quin stellae possint movere motu proprio secundum motum qui ab Occidente in Orientem est : quia impossibilia inducta non probant, cum secundum motum illum non compleant cursus suos in hora una.