CAPUT VI .

De improbatione opinionum dicentium terram esse in medio propter aequalitatem distantiae undique ad horizontem.

Ut autem non sigillatim, sed communiter tangamus Antiquorum opiniones, dico capitulariter quod pars major antiquorum Philosophorum laboravit majorem partem vitae suae videndo causas locorum et quietis elementorum in locis suis, et sufficientior oppositio Antiquorum fuit oppositio Anaximandri, quem Balsamidum quidam Arabes corrupte nominant : dixit enim quod terra in medio fixa est quieta : eo quod est involuta in centro propter aequalitatem distantiae ab horizonte per circuitum : opinabatur enim quod omne quod in medio stat, aequaliter differt a circumferentia horizontis, non magis habet moveri ad unam partem quam ad aliam : et ideo ad nullam partem declinat . nec sursum, nec deorsum, neque ad latera : quandocumque enim secundum hunc modum est, tunc non potest declinare simul ad latera contraria. Et ideo quiescit per aequidistantiam in medio : et ista est opinio

quae verbo tenus scripta legitur in Timaeo Platonis : et secundum hanc opinionem terra habet motum naturalem et quietem violentam, quod secundum Anaximandrum terra a medio naturaliter movetur, scilicet stat in ipso propter distantiae aequalitatem, ita quod ipsa distantiae aequalitas causa sit quietis terrae et non natura aliqua quae sit in terra : magis igitur naturaliter et magis sufficiens est ista opinio quam quae habita est in priori capitulo de expulsione : quoniam haec dat motum naturalem terrae, licet falso et quietem violentam : anterior autem tam motum quam quietem terrae dicit esse per accidens et violenter.

Sermo autem hujus oppositionis et sophisticus est, et non verus. Sophisticus quidem : quia hoc quod accidit terrae, ponit pro causa essentiali : accidit enim terrae aequaliter distare ab horizonte per circuitum per quem hoc quod est in medio, non causatur ab aequaliter distare ab horizonte : et ideo etiam aequalis distantia non est causa quietis ejus in centro, et etiam locus sophisticus secundum quid et simpliciter, ut dicit Themistius.

Paralogismus autem sic formatur : terra

quiescit in medio : secundum esse illud in medio habet aequalitatem distantiae ab horizonte per circuitum : ergo terra quiescere habet in medio ab aequalitate distantiae per circuitum. Et arguebat ac si idem causa ejus quod est quiescere in medio et esse in medio ejus quod est esse in medio. Falsus est sermo iste : quoniam si vera est causa quam induxit, quod scilicet per hoc quod est aliquod vere in medio, non magis inclinatur ad partem unam quam ad aliam, et ideo quiescit, cum non possit ad omnem partem moveri : tunc si ignis poneretur in medio , staret et quiesceret in medio.

Causam igitur quam induxit Anaximander sive Balsamidus, non est proprie terrae, sed omnis cujuscumque corporis positi in medio.

Amplius sermo iste nullam facit necessitatem, quare terra quiescit in medio : videmus enim terram non solum quiescere in medio, sed etiam moveri ad ipsum : et hoc manifestum est in partibus terrae : cum enim sit terra de numero homogeniorum , . ad quemcumque locum pars terrae movetur, necesse est totam terram moveri ad eumdem : movetur autem quaelibet pars ad medium : ergo et tota terra movetur ad eumdem, et una est causa utriusque, licet non uno modo se habens : gravitas terrae extra locum proprium causa est motus, et haec eadem in loco suo causa est quietis : licet enim motus et quies animalis operantur, tamen secundum quod res in qua quiescitur , fit per motum et non est finis ejus, ab eadem causa diversimode se habente fiunt ejus motus et quies : sic ergo se habet, ut dictum est, patet quod nullius necessitatis est sermo qui. dictus est de aequalitate distantiae ab horizontibus : quia licet secundum istos potest esse causa quietis terrae in medio, tamen nullo modo potest esse causa motus ad medium, quia grave extra locum suum non aequaliter distat ab horizonte : et tunc secundum istos deberet declinare ad horizontem viciniorem, et non ad medium, cujus contrarium videmus oculis. Jam igitur ex isto sermone qui valde sufficiens est, manifestum est et certum quod terra est fixa et quieta, non propter hoc quod locata sit per distantiam aequalem ab horizontibus, et quod haec causa, ut diximus, communis est omnibus corporibus et non est terrae propria : sed ideo quiescit in medio, quia a natura propria movetur ad medium quando extra ipsum, per quam quiescit cum est in ipso medio.

Amplius autem turpe est omni Philosopho quaerenti quare terra locata quiescit in medio, et non declaretur ex sermone suo quare ignis quiescit in horizonte : quia sicut in dialecticis traditur, scito diffinite uno contrariorum, scitur diffinito et alterum : et scita propria et essentiali causa unius contrariorum, scitur diffinite et alterius : per motus autem simplices terrae et ignis, scimus quoniam ista corpora sunt contraria penes formas dantes eis motus locales : si ergo conceditur ignis habere locum naturalem , tunc oportet quod concedatur terram habere locum naturalem oppositum illi, et ex opposita causa : et ille locus est medium. Nam si dicat adversarius quod iste locus non est naturalis terrae, tunc sequitur quod locus oppositus non sit naturalis oppositi elementi : et hoc quidem sequitur ex dictis eorum qui dicunt, quod terra locatur in medio, non propter naturam qua opponitur igni, sed per necessitatem immobilitatis : quia per aequidistantiam non potest plus moveri ad unam partem quam ad aliam, cum tamen mobilis sit ad locum extra medium. Et dicunt hujus simile in frusto ferri, quod in centrum ponitur spherae de magnete factae, quod propter aequalitatem attractionis undique factae stat in medio immobile : sic si imaginaremur tensa, quam quidem sophocram vocant, hoc est pellere aequaliter undique per circuitum tensam aliquibus aequaliter attrahentibus, cujus vis non invitat potentiam attracti magis in parte una quam in parte alia : tensa enim illa stat aequaliter attracta et non scinditur ut propter proportionem quae est inter virtutem trahentis horizontis et virtutem terrae attractae, ita quod neuter nec vincit nec vincitur. Et hoc est derisibile, sicut si dicamus quod famelicus et sitiens distet aequaliter undique a cibo et potu per circuitum, et non moveatur ad cibum et potum, eo quod non invenit victum sic sibi magis in uno loco quam in alio, cum ex desiderio cibi et potus aequaliter moveatur ad omnem locum in quo est cibus et potus. Sicut autem diximus cum istos sermones dicunt in causa quietis terrae in medio, tunc partim ejus quod ex opposito illius causae determinarent, quare ignis quiescit in horizonte : et hoc non faciunt quando dicunt terram attrahi ad horizontem sicut et ignem. Mirum est ergo de talibus viris, quod per tales causas quaerunt conservare stationes et quietem corporum, per quas non possunt investigare rationes motuum eorum. Dico autem sicut quod dicerent propter quam causam quaedam eorum moventur sursum, et quaedam eorum moventur deorsum, quando nihil est ea prohibens : sicut quando sunt extra aequidistantiam quae secundum istos sint causa quietis : tunc enim nihil prohibet ea a motu : et videmus quod tunc quaedam sursum ascendunt, et quaedam deorsum descendunt .

Adhuc autem si interius consideretur dictum eorum, non est verum quod dicunt, quod scilicet distantia aequalis ab horizonte non dividat terram, sed conferat ei immobilitatem in medio : scimus enim terram non aequaliter distare ab horizonte secundum totum : quaelibet enim pars terrae vicinior est alicui parti horizontis quam alii : et sic ulterius patet, quod non est aequalitas virtutis orbis attrahentis et illius partis attractae : sed pars vicinior orbis venit super illam partem terrae in attrahendo : sermo ergo istorum non est verus, nisi loquatur de omni re simul secundum suam totalitatem, ita quod dicunt, quod res omnis, hoc est, tota in totalitate sua accepta non secundum partes, non potest moveri huc vel illuc, sed figi, et stat in medio necessario propter aequalem suae totalitatis ab horizonte per circuitus distantiam.

Contra quod nos dicimus, quod propter hunc sermonem non oportet ut sic

res quieta in medio existens agitetur et moveatur ad omnes partes horizontis per circuitum, eo quod quaelibet pars horizontis attrahit sibi partem viciniorem ex partibus terrae. Hoc autem manifestum est si removeri imaginetur terram ex medio, et locum ejus imaginemur ignem in medio iocari, est eadem causa immobilitatis ignis et terrae secundum istos, ut praediximus : licet in igne melius quae diximus de terrae partibus, videmus propter hoc quod ignis movetur a medio et non terra : positus igitur ignis in medio stat propter eamdem causam qua fit statio terrae in medio secundum istos : quia scilicet aequaliter distant ab horizontibus secundum totum : et tamen videmus, quod secundum partes recedit a medio et movetur ab horizonte. Similiter ergo videtur, quod secundum istos debeat moveri terra secundum omnes suas partes : verumtamen cum movetur ignis sic seundum partes a partibus horizontis, non accidit ei non scindi, sicut falsum exemplum induxerunt de cerufra extensa : et ideo videmus quod non incidit totaliter simul ad punctum unum horizontis, sed quaelibet pars movetur ad partem horizontis sibi viciniorem et per aequalitatem distantiae quae ponitur causa quietis corporum in medio, non deberet scindi ignis, sed cum totalitate sua deberet stare in puncto quod aequaliter recedit a circumferentia. Nunc autem videmus quod omnis pars ex partibus ignis movetur ad sibi magis similem et vicinam ex partibus horizontis : et hoc est quod sicut si imaginemur duos circulos super punctum unum quod sit centrum utriusque, quorum unus distet ab alio per quantitatem ambitus circumferentiae ita quod unus sit multo major alio, et intelligamus eos secari per duos diamelros angulos rectos secantes : tunc enim duorum circulorum inaequalium qualitate fiunt similes, licet sint inaequales, et intelligamus circulorum exteriorem esse horizontem et interiorem esse circulum ignis qui sit in centro : et quia tunc partes ignis non aequaliter distant a circumferentia per circuitum, tunc quarta inferioris spherae attrahetur ad sibi similem in sphaera superiori, et non totaliter in omnibus partibus quiesceret in uno puncto centri : et omnino simile accidit de terra si circuitis sphaerae interioris detur terrae, et dicatur quod non naturaliter est in medio, sed quiescit propter aequalem attractum horizontis undique aequaliter distantis : et si forte aliqui velint dicere, quod terra non scinditur propter continuitatem, quia una pars tenet aliam sibi continuam, hoc nihil est omnino : quia corpora per suas quantitates sibi quaerunt punctum notum in quo stet quantitas ipsorum per omnes partes. Videmus enim quod ignis aliquando congregatur et inspissatur ex majori magnitudine ad minorem, et tunc inspissatur et venit ad locum minorem : aliquando e converso spargitur ex parvitate ad magnitudinem, et cum sic rarificatur, magnificatur, et tunc provenit ad locum majorem : et hoc praecipue accidit in corporibus quando sunt extra loca sua, quod etiam tunc mutantur a suis quantitatibus quas habent formae suis debitis secundum spissitudinis vel raritatis ipsorum proportionem. Signa haec ita se habent, et supponatur cum illis quod medium est et non locus naturalis terrae, sed continuetur in medio propter aequalitatem distantiae horizontis, tunc oporteret quod terra haberet modum istius alterationis et motus quem variamus : et hoc contingit ei, propter elongationem aequalem ab horizontibus : quia tunc quaelibet quarta horizontis descendit fortiter ad quartam terrae sibi viciniorem,et verificabit eam separando ab aliis partibus, et a sphaera terrae, et scindendo eam , sicut diximus : et si hoc esset verum sacculis antiquis, jam tota terra spissa et mutata in aliam speciem esse debuerat, quod falsum esse videmus. Istae igitur sunt sententiae ad diversitates opinionum quae fuerunt per inquisitionem esse rerum quas induximus, hoc est, de figura terrae et loco ejusdem, et ipsius motu et quiete.