CAPUT I.

De recapitulatione eorum quae dicta sunt de generabilitate et corruptibilitate coeli.

Jam ostendimus sufficienter per demonstrationes veras, quod coelum totum non est generatum ex materia aliqua quae sit elementum ejus : et ideo impossibile est ut ipsum sit corruptibile. Materia enim quae per modum elementi est in compositione rei, prior est, et est in potentia ad ipsam rem, et per generationem et motum venit de potentia ad actum : et licet non sit in potentia ad formam quam habet postquam generata est, tamen est in potentia ad aliam formam, et ideo est corruptibilis : et ideo coelum est incorruptibile, quia materiam talem non habet. Et hujusmodi quidem causam nos esse diximus : quia ipsum habet materiam quae etiam per naturam ante dimensionem accipit formam, quae forma est separata : et illa largitur ei esse : et hoc esse est ejus quod est indivisibile, cui dimensio advenit per figuram et motum, et non propter formam substantialem : cujus signum est, quia ipsa forma non est divisa per partes subjecti sicut dividuntur aliae formae substantiales et accidentales, et est non finitarum operationum : quae omnia non possent ei convenire, si ipsa esset determinans et perfi-

ciens subjectum suum post adventum dimensionum , sicut adveniunt formae physicae generabilium et corruptibilium. Cum enim duo sint quae faciunt generationem, quorum unum est ex parte materiae quae est divisibilitas, et alterum ex parte agentium quae sunt qualitates primae agentes et alterantes, materia coeli suscipit formam suam ante utrumque : et ideo nec habilitatem materiae habet ad generationem, nec actionem agentis ad generationem : et ideo diximus quod sua materia aequivoce est materia ad materiam generabilium et corruptibilium : et cum materia eorum quae generantur sit quidem determinata corporeitate et non distinctis dimensionibus, erit materia corporis coelestis distinctarum dimensionum in actu quae nunquam mutantur in ipso : quae tamen non limitant operationem formae ejus quae est substantia separata : quia substantia illa separata non advenit per dimensiones, sed ante, non quidem tempore, sed natura. Haec autem omnia superius sunt expedita. Igitur impossibile est quod coelum sit corruptibile, sicut dixerunt quidam homines : sed potius secundum suam naturam semper est, cui non est principium neque finis in tota temporis immensitate, quam quidam aeternitatem vocaverunt. Et hujus quidem causae sunt tres, quarum una est quae est praecipua, quia esse suum largitur ei virtus quae non est in corpore, neque corpus : et illa est infinitae largitatis, et ideo influit ei esse tempore infinito secundum naturam : eo quod, sicut diximus, haec virtus non limitatur aliqua mensura materiae vel contrarii agentis in materiam ejus : et hanc formam quidam vocant animam, quidam autem intellectum sive intelligentiam : sed de hoc alibi erit inquirendum. Virtus autem quae non est limitata, agit tempore infinito, sicut probatum est in fine octavi Physicorum. Secunda autem causa est, quam in fine praecedentis libri adduximus : quia videlicet nec materia sua divisibilis est divisione formae, sicut fit in generatione quando in materia forma propagatur, nec susceptibilis est contrarii alterantis ipsam de potentia ad effectum. Tertia autem causa est, quae assignatur ab Averroe in ultimo capitulo sui libri de Substantia orbis : quia videlicet est privationis infinitae quae est causa quietis motus qui est ad formam. Cum enim omne quod mutatur ad. formam, non mutetur nisi ex causis motus, ubi non sunt causae talis motus, ipsum nullo modo mutabitur: privatio igitur causarum talis motus inducit immutabilitatem in natura coeli. Causa autem privationis harum causarum est ex indivisibilitate formae per subjectum, et ex hoc quod non est susceptibile contrariorum : et iterum insusceptibilitas contrariorum causatur ex hoc quod materia non est divisibilis, sicut docuimus, eo quod contraria exigunt subjectum quantumcumque ipsae sint virtutes corporales : et ideo materia quae perfecta est, non per quantitatem, neque post eam, non est susceptibilis contrariorum. Et ideo solvitur sophisma Joannis Grammatici,qui dixit quod si coelum esset perpetuum,tunc esset potentiae infinitae secundum naturam : et hoc judicatum fuit inconveniens propter dimensiones finitas quae inveniuntur in materia coeli. Hujus enim solutio est , quod non est inconveniens coelum esse potentiae infinitae secundum operationem, licet ipsa nec finita sit nec infinita secundum essentiam : eo quod est impartibilis partitione subjecti sui. Quod si daretur coelum secundum suam dimensionem non esse potentiaeinfinitae, adhuc nihil prohibet coelum habere privationem alicujus respectu temporis infiniti quae, in quantum privatio, non proprie est virtus vel po-

tentia, sed potius negatio quaedam et quorumdam in subjecto in quo est, et ab illa privatione coelum non esset susceptibile illius quod privatur ab ipso secundum tempus infinitum. Haec autem omnia dicta sunt secundum naturam coeli et secundum sententiam Peripateticorum : quia sicut diximus, de esse coeli per creationem et de statu suo pro Dei voluntate non est aliqua cognitio philosophiae, sed potius talia sunt cognita per creationem, de qua cognitione in praesenti nihil curamus investigare. Dicamus igitur quod coeli natura est semper una, cui secundum naturam suam non est principium neque finis in tota temporis aeternitate : et quod coelum est causa temporis, et continet tempus sicut causa continet suum causatum : nec tamen praecedit tempus secundum durationem, sed secundum ordinem naturae tantum, quia causa est ante causatum. Inquirens autem de natura coeli, satis potest esse contentus de permanentia coeli per sermonem istum quem diximus : etiam per ipsum satis scit, quod coelum est secundum quod diximus ingenerabile et incorruptibile : et impossibile est quod sit secundum quod dixerunt adversarii veritatis contradicentes nobis , eo quod multa impossibilia sequuntur ad dicta eorum, cum nullum penitus impossibile visum sit sequi ad dictum nostrum. Haec enim una ratio potest esse si etiam aliam non haberemus. Quare credendum est nobis quod coelum est sempiternum, non cadens sub corruptione : cum magis credendum sit ei, cujus dictum non videntur sequi inconvenientia.

Amplius autem unum est confirmans dictum nostrum, et faciens quod studiosus debet esse contentus in eo, est concordia antiquorum Chaldaeorum ad. dictum nostrum. Chaldaei enim praecipue fuerunt patres nostri in scientia de coelo: eo quod de coeli differentiis et passioni- bus plura inquisiverunt : et etiam coelum amplius aliis gentibus sacerdotes eorum venerati sunt . Omnes autem Chaldaei tradiderunt concorditer nobiscum, quod in ordine rerum naturalium necesse est esse unum corpus primum, quod sit motum velocissime , et sit incorruptibile, sine fine manens : cui motui non sit finis in tempore, quin potius sit finis ad quem refertur omne finitum et ultimum, ad quod sicut ad causam et ad mensuram refertur omne habens ultimum suum in tempore : eo quod ipsum est continens primum et salvans omne quod continetur : et est complens et quasi complectens omne id quod est diminuti esse, cujus principium et finis est intra motum et tempus primi corporis. Sicut enim refertur ad ipsum omne cujus est ultimum in tempore et finis et quies sive immobilitas : et ideo necesse est quod corpus istud non habeat initium per generationem physicam in ultimum per corruptionem naturalem : sed semper est in tempore, cui non est finis aliquis secundum naturam : quia aliter iretur in infinitum, si omne generatum referretur ad generans, quod esset etiam generatum : et omne corruptum referretur ad corrumpens, quod esset etiam corruptum. Omnium enim reliquorum motuum qui sunt motus generabilium et corruptibilium, quidam principiantur ab hujusmodi corporis motu , et quidam sunt quorum quietes causantur ab ipso : quia omnes naturales motus causantur ab hoc motu, et non violenti vel voluntarii secundum quod sunt violenti vel voluntarii : et cum generatio generabilium finita est et motus mobilium , tunc conservatur in esse accepto per generationem vel motum alium qui est a motu coeli : et hoc est quando res quiescit in forma acceptata per motum vel mutationem naturalem. Attestantur his quae dicta sunt, quod omnes primae deitatis aliquod habentes judicium tam in Chaldaea quam alibi, posuerunt quod coelum est locus Dei creatoris gloriosi, cui laus est sublimis :

eo quod esse Dei est aeternum assidue indeficiens, quod ab omni corruptione et mutabilitate est alienum : et hoc quidem optime traditum est ab antiquissimo patre Herm ete Trismegiste) in libro de Natura Dei et veneratione.