QUAESTIO I. Utrum voluntas Dei sit causa rerum in generali.

Et quod sit causa, ostenditur sic.

1. Hilarius in libro de Synodis : "Omnibus creaturis substantiam voluntas attulit, sed Filio natura dedit".

2. Item, Augustinus in libro contra Manichaeos : "Respondendum est eis qui voluntatem Dei nosse desiderant, quod voluntas Dei omnium quae sunt, ipsa sit causa ".

3. Item, ratione videtur; quia Deus est causa rerum; sed omnis rei, cuius est Deus causa, est per scientiam, potentiam et voluntatem; aut ergo est causa, quia potens, aut quia sciens, aut quia volens. Non quia potens, quia multa potest, quae non facit; similiter nec quia sciens; ergo quia volens, ideo facit. Sed "causa est, cuius esse sequitur aliud ": ergo etc.

4. Item, Deus est causa rerum creatarum: aut ergo per naturam, aut per voluntatem, aut per casum et fortunam . Non per casum et fortunam, quia tales sunt causae secundum imperfectam rationem ; non per naturam, quia sic simile ex simili producitur; restat ergo, quod per voluntatem; ergo etc.

Contra: 1. Si voluntas Dei est causa, aut ratione principalis significati, aut ratione connotati. Si ratione principalis significati; ergo cum idem sit sapientia, potentia, voluntas et essentia, eadem ratione debent dici causae. Si ratione connotati, quaero, quid sit illud. Non est dare nisi effectum; sed effectus consequitur rationem causae, non e converso; non ergo ratione connotati. Et iterum, si connotat effectum; ergo nullo modo potest dici; Deus vult se esse, cum circa se nihil omnino efficiat; quod est falsum.

2. Item, aut voluntas est causa per proprietatem, aut per appropriationem. Si per proprietatem, tunc ergo sapientia et potentia non sunt causae. Si per appropriationem, aut ergo quia in voluntate per prius est ratio causalitatis, aut quia immediatius. Non quia prius; nam potentia et scientia antecedunt voluntatem secundum rationem intelligendi. Nec quia immediatius, quia Hugo dicit, quod "Deus per voluntatem movet, per sapientiam disponit, et per potentiam exsequitur": ergo immediatiorem comparationem habent ad opus scientia et potentia quam voluntas; ergo etc.

3. Item, aut est causa propter virtutem agendi , aut propter modum. Non propter virtutem , quia voluntas non dicit virtutem, sed potentia dicit Si propter modum agendi; contra; modus agendi per modum naturae nobilior est: ergo natura magis est causa. Probatio: illud agens est virtuosius, quod est sufficientius et nobiliorem effectum producit; sed natura sufficientior est in agendo et paucioribus indiget et nobiliorem effectum producit quam ars sive agens voluntarium : ergo etc.

Item, quod. non quantum ad modum, videtur, quia agens, quod dat producto proprietates naturales consimiles, agit per modum naturae; sed Deus effectibus suis dat unitatem, veritatem et bonitatem ; nec potest facere sine his, et istae sunt proprietates naturales divinae substantiae: ergo Deus agit per modum naturae, non voluntatis.

4. Item, omne agens voluntarie est agens praeconcipiendo; sed Deus non agit praeconcipiendo, sicut dicit Dionysius de Divinis Nominibus , quia, sicut sol non praeconcipiendo illuminat, sic Deus non praeconcipiendo creat: ergo etc.

CONCLUSIO.

Ratio causalitatis attribuitur Deo sub ratione voluntatis, non sic sub aliis rationibus.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod quamvis divina essentia sit unum quid simplicissimum, tamen "est pelagus substantiae infinitum ". Et ideo omnia quae in nobis reperiuntur per diversitatem, omnia, inquam, in Deo nobilius per omnimodam reperiuntur identitatem, nihilominus tamen secundum omnimodam perfectionem et veritatem. Unde sicut in nobis sapientia, potentia et voluntas est vere ens et causa rerum, quae a nobis sunt; sic et in Deo sunt, sed tamen unum sunt. Et quamvis unum sint , quia intellectus noster non potest infinitatem illius substantiae comprehendere nec per unum verbum exprimere;

ideo multis modis intelligimus Deum et diversis nominibus exprimimus; et secundum quod per illos modos intelligimus, plura enuntiamus, ita quod Deo aliquid attribuimus secundum unum modum, quod non secundum alium, et vere quidem, quia omnia in Deo habent veram existentiam . Et ideo cum alio modo intelligamus Deum, cum dicimus Deum bonum, alio, cum dicimus Deum aeternum,; concedimus, eum se diffundere, quia bonus est, non quia aeternus; haec enim est proprietas bonitatis, non durationis. Hinc est, quod cum intelligimus, vere voluntatem esse in Deo, et proprietas voluntatis sit producere ea quae exeunt per modum liberalitatis, quod dicimus, Deum, in quantum voluntas est, esse causam rerum.

Ratio autem, quare voluntati attribuitur causalitas, haec est, quia ratio causandi est bonitas et in ratione effectivi et in ratione finis. Nam "bonum dicitur diffusivum)), "et bonum est propter quod omnia ". Effectivum autem non fit efficiens in effectu nisi propter finem. Illud ergo, quod dicit coniunctionem principii effectivi cum fine, est ratio causandi in effectu; sed voluntas est actus, secundum quem bonum reflectitur supra bonum sive bonitatem; ergo voluntas unit effectivum cum fine. Et hinc est, quod voluntas est ratio causare faciens in effectu; et ideo attribuimus Deo rationem causalitatis sub ratione voluntatis, non sic sub aliis rationibus.

Et hoc colligitur ex verbis Dionysii in quarto de Divinis Nominibus , ubi dicit, quod " bonitatem ut continentiam et ut principium et ut finem omnia appetunt; ut principium, a quo sunt; ut continentiam, per quam salvantur; ut finem, in quem tendunt". Unde "divinus amor est quidam cyclus aeternus, ex optimo, per optimum et in optimum". Ex quo colligitur, quod dicit coniunctionem principii cum fine, et ideo causam actu, quando vult facere; ita quod actualitas in causando referatur ad voluntatem, non pro instanti, in quo habet voluntatem, sed in quo facere vult. Sicut ego volo cras audire missam, et voluntas faciet, me cras esse in actu respectu voliti; sic suo modo est in Deo.

1. Ad illud quod quaeritur; utrum conveniat voluntati ratio causalitatis propter connotatum, vel propter rem significatam ; dico, quod nec propter rem significatam tantum, nec propter connotatum, sed propter rem sic significatam, quia significatur divina essentia ut voluntas, cui modo significandi respondet veritas. Unde sicut, quando nos dicimus, quod lapis assimilatur Deo in quantum ens, animal in quantum vivens, et homo in quantum intelligens, revera essentia, intelligentia et vita idem sunt in Deo, tamen idem ipsum alio modo datur intelligi, non propter connotationem, sed propter eiusdem substantiae infinitatem, in qua omnes nobiles proprietates sunt unum. Non tamen possunt significari nisi per diversa.

2. Ad illud quod obiicitur, utrum sit causa per proprietatem, aut per appropriationem; dico, quod simpliciter loquendo propriissime est causa. Comparando vero voluntatem ad scientiam et potentiam, dicitur causa per appropriationem; et hoc, quia ipsa voluntas significat Deum ut causam actualem. Unde in voluntate primo invenitur ratio, actualitatis, non causalitatis . Potentia enim et scientia, etsi habeant rationem causae habitualis, non tamen actualis nisi per voluntatem. Unde voluntas facit de scientia dispositionem, sive facit scientiam esse disponentem, et potentiam exsequentem; ideo enim disponit, quia vult, et ideo facit, quia vult. Et sic patet illud.

3. Ad illud quod quaeritur: quare voluntas dicitur causa, utrum propter virtutem agentem , vel propter modum agendi; dico, quod propter utrumque - Deo enim velle est posse

principalius tamen ratione modi agendi. Productio enim diversi in forma et natura ex sola liberalitate agentis spectat ad agentem per voluntatem.

Quod obiicitur, quod modus agentis naturalis est nobilior; verum est, ubi voluntas non est omnipotens; sed si ars posset facere omne quod vellet, non minus nobiliter ageret quam natura.

Potest tamen dici, quod modus producendi naturalis competit personae respectu personae, non autem essentiae divinae respectu creaturarum, quia non possunt convenire in forma.

Ad illud quod obiicitur, quod Deus producit simile secundum proprietates; dicendum, quod natura producit simile in proprietatibus specialibus. si est agens particulare; vel si est agens universale, producit necessario, non ex sua liberalitate; Deus autem neutro modo.

4. Ad illud quod obiicitur, quod Deus non est agens praeconcipiens; dicendum, quod hoc verum est de praecogitatione , quae praecedit voluntatem, sed non est verum de praeconceptione respectu operis. Et primo modo loquitur Dionysius; ipse vero opponit secundo modo.