QUAESTIO III.

Utrum Deus possit quaecumque agenti creato impossibilia sunt.

Tertio quaeritur, utrum divina potentia se extendat ad omne illud quod alii agenti est impossibile. Et quod sic, videtur.

Dicitur enim aliquid impossibile propter naturae ordinationem, ut de caeco fieri videntem; aliquid propter praeteritionem, ut te non fuisse, ex quo fuisti; tertio propter oppositionem, ut idem esse nigrum et album. Primum est impossibile secundum naturam, secundum secundum tempus sive per accidens, tertium potest dici impossibile secundum disciplinam, quia omnis scientia supponit illud principium, quod opposita non sunt simul vera de eodem .

1. Ostenditur ergo, quod Deus possit omne tale impossibile, Lucae primo : Non erit impossibile apud

Deum omne verbum; sed omnia contingit hoc verbo dicere: ergo nullum tale est impossibile apud Deum.

2. Item, ad Ephesios tertio : Ei autem, qui potest facere supra quam possumus intelligere, ergo potest Deus plura facere, quam possit intellectus noster fingere; sed potest fingere omne impossibile, quod potest enuntiare; ergo et Deus potest illud facere.

3. Item, Hilarius 6: " Perfectae potestatis est id naturam posse facientis, quod potest significare sermo dicentis ".

4. Item, Basilius : Plus potest Deus facere, quam tu potes intelligere.

Ergo per auctoritates Canonis et Sanctorum videtur, quod Deus possit omne impossibile.

5. Item, ratione videtur, quia illud est potentius, cui nihil omnino est impossibile, quam cui aliquid est impossibile; sed Deus est potentissimus in summo; ergo nihil omnino est ei impossibile.

6. Item, si aliquod impossibile non est Deo possibile, aut hoc est propter privationem, aut propter positionem. Si propter privationem ; contra: nulla maior privatio quam omnino nonentis; sed Deus de nihilo facit aliquid : non ergo propter privationem. Si propter positionem: ergo videtur, quod aliquid sit. quod non subiaceat divinae potentias et quod ei non obediat; ergo potentia Dei habet resistens.

7. Item, ostenditur specialiter, quod possit impossibile, secundum naturam, ut de trunco facere vitulum . Quia plus distat nonens ab ente, quam unum ens ab alio; sed Deus de nonente facit ens; ergo de uno ente potest facere aliud.

8. Item, quod possit impossibile secundum tempus, videtur, quia illud est impossibile per accidens et quod nullam ponit resistentiam, quia non est: ergo si Deus potest impossibile per se et quod etiam habet resistentiam, cum illud sit maius impossibile; ergo potest impossibile per accidens.

9. Item, quod possit impossibile secundum disciplinam, videtur, quia plus distat Creator a creatura quam unum ens creatum ab alio.; sed Deus potuit facere, quod creatura Creatori uniretur in eadem hypostasi simplicissima; ergo multo fortius, quod opposita simul sint in eodem, ut quod aliquid sit simul album et nigrum. Et hoc videtur factum esse in Christo, quia unus et idem erat aeternus et temporalis, passibilis et impassibilis, visibilis et invisibilis, et sic de aliis.

10. Item. Deus fecit virginem parere, quod est impossibile secundum naturam , quia potentia naturae nullo modo est ad hoc; et est impossibile secundum disciplinam, quia simul sunt opposita vera de eodem; et quod est maius impossibile quam impossibile secundum accidens, scilicet corruptam integrare sive fieri virginem ; magis enim videtur partus incompossibilis virginitati quam coitus; ergo etc.

Sed contra; 1. Quod Deus non possit impossibile secundum naturam, videtur Augustinus dicere in libro de Vera Innocentia : " Deus, inquit, ita est omnipotens, ut nunquam rationis suae instituta evellat". Ergo si aliquid est impossibile secundum institutionem naturae. simpliciter est Deo impossibile.

2. Item. ratione videtur. quia Deus non potest facere contra ordinem rationis rectae, utpote mentiri et consimilia; ergo non potest facere contra institutionem naturae ordinatae; ergo non potest impossibile secundum naturam.

3. Item, quod non possit impossibile per accidens. Hieronymus : " Cum cetera possit Deus, non potest de corrupta facere virginem "; sed constat quod hoc non dicitur, quod non possit reparare claustra, sed quia eam, quae corrupta est, impossibile est non fuisse corruptam; ergo etc.

4. Item, Augustinus in vigesimo sexto libro contra Faustum : " Hanc sententiam, qua dicimus praeteritum fuisse, Deus falsam facere non potest". Et rationem reddit; " Si enim hoc faceret, hoc esset facere, ut ea quae vera sunt, eo ipso quod vera sunt, essent falsa, et ita esset contrarius veritati ".

ii. Item, quod non possit impossibile secundum disciplinam, scilicet ut duo opposita sint simul in eodem, videtur: quia sicut se habent opposita ad unionem, ita unita ad divisionem; sed Deus non potest facere . quod duo et tria non sint quinque, quia dicit Augustinus , quod est verum veritate, quae non incipit nec desinit: ergo pari ratione non potest facere, quod opposita sint simul.

6. Item, Deus non potest facere contra veritatem iustitiae. Secundae ad Timotheum secundo : Fidelis permanet, negare se ipsum non potest, ergo non potest facere contra ordinem sapientiae; sed confundere opposita est facere contra ordinem sapientiae: ergo etc.

CONCLUSIO.

Deus potest omne illud, quod creato agenti iudicatur esse impossibile tum propter limitationem naturalis potentiae, tum propter limitationem nostrae intelligentiae; non autem potest, quod est impossibile in se, sive hoc sit secundum accidens, sive secundum disciplinam seu ordinem divinae sapientiae.

Respondeo; Ad praedictorum intelligentiam notandum , quod nos iudicamus aliquid impossibile quatuor causis .

Uno modo per limitationem naturalis potentiae, ut de trunco fieri vitulum, et virginem parere; mulier enim sine semine non potest concipere naturaliter. Item partus, clausa porta. propter corpulentiam non potest exire.; similiter natura statim non potest truncum in vitulum convertere, cum habeat potentiam limitatam.

Secundo modo dicitur impossibile non propter limitationem potentiae, sed propter limitationem nostrae intelligentias, ut duo corpora esse in eodem loco, vel idem corpus esse in diversis, vel maius corpus in minori loco, quia nullo modo possumus capere, cum nostra imaginatio semper dicat oppositum. Unde etiam, quando Deus sic facit in Sacramento altaris, necesse est, ut ratio contra se elevetur, ut credat .

Tertio modo dicitur impossibile propter privationem omnis existentiae secundum omnem comparationem scilicet principii, medii et ultimi, ut praeteritum non fuisse praeteritum. Omnis enim potentia, quae intelligitur aliquid facere, respicit ens vel in ratione principii, vel termini, vel utroque modo . Unde de ente potest facere nonens, et e converso, et de uno aliud; sed de nonente facere nonens, hoc nullius omnino potentiae est. Unde quamvis Deus de omni ente creato possit facere. quod non sit, sive de oratione sive de re? tamen de eo quod fuit et non est, facere, quod non fuerit, hoc omnino Deo est impossibile, quia hoc facere est nihil facere, sicut iam melius patebit.

Quarto modo dicitur impossibile, secundum illustrationem veritatis aeternae et ordinem divinae sapientiae, ut verbi gratia, quod duo opposita insint eidem et secundum idem, hoc, ipsa veritas aeterna, eo ipso quod veritas est, indicat et illustrat, ut iudicet impossibile , sicut et hoc; duo et tria non esse quinque.

Quando ergo argumentatur, utrum Deo sit possibile omne impossibile; dicendum de impossibili , quod est impossibile propter limitationem potentiae, vel propter limitationem intelligentiae, quod Deo est possibile, propter hoc quod eius potentia non est limitata, sed infinita; et ideo supra naturam et intelligentiam potest, quarum utraque est arctata. -Illud autem impossibile, quod est impossibile propter privationem omnis existentiae, et quod propter illustrationem veritatis aeternae, non potest omnino. Primum quidem non potest, quia illud posse est nihil posse. Secundum non potest, quia illud est posse inordinate et contra ordinem sapientiae posse. Et quoniam Deus sic est omnipotens, ut nihil possit, nisi quod decet suam potentiam et non deordinat sapientiam: ideo haec impossibilia non potest.

Sed obiiciet aliquis, quod illud est falsum, scilicet quod impossibile per accidens sit impossibile propter privationem omnis existentiae. Nam propositio de praeterito est vera, et veritas illa non fundatur super nihil nec super ens increatum, cum incipiat esse vera, ergo super ens creatum; et illud est praeteritum: ergo praeteritum dicit aliquo modo ens; sed omne creatum, quantumcumque habeat parum de ente, potest illud amittere, si Deus velit: ergo Deus potest facere, quod illud quod fuit, non fuerit.

Et iterum, cum dico, hoc esse praeteritum, aut dico aliquid, aut nihil Si aliquid; ergo responsio nulla; si autem nihil dico; ergo potest dici , quod chimaera sit praeterita, et quod non praeteritum, quod nihil est, sit praeteritum, quod manifeste falsum est; non igitur dicit privationem omnis existentiae.

Praeterea, illud non videtur subtrahere, quin subiaceat potentiae divinae. Nam futurum non dicit ens, et tamen Deus potest facere, quod futurum secundum veritatem nunquam sit futurum.

Similiter, non praesens nihil dicit entitatis; et Deus potest facere, quod illud quod nunquam est praesens, unquam sit praesens.

- Nec adhuc videtur posse evadi: quaeri enim potest, utrum Deus possit facere de praeterito praesens; et constat, quod in altero extremo ponitur ens; si ergo potest facere, quod praeteritum sit praesens

et quod est praesens non est praeteritum

potest facere de praeterito, quod non sit praeteritum.

Propter haec et his similia fuit opinio Gilberti Porretani , quod Deus potest super impossibile per accidens; potest enim facere, quod praeteritum nunquam fuerit. Et illud beati Hieronymi exponunt qui sequuntur eum, quod non potest facere de corrupta virginem, id est, non ostendit se posse, cum nunquam fecerit. Et similiter illud de Augustino, quod Deus sententiam de praeterito non potest facere falsam , hoc intelligitur, salva re .

Sed certe hujusmodi expositiones valde sunt extraneae. Si enim Hieronymus dicit, quod non potest de corrupta facere virginem, id est non ostendit, similiter non potest de trunco vitulum facere, cum non ostendat; non recte igitur dicit : " cum cetera possit Deus " etc. - Et iterum, si sermo Augustini intelligitur, quod non potest facere Deus illam sententiam falsam, supposito praeterito, similiter nec sententiam de futuro, salva futuritione. -Et propter hoc, cum auctoritates hoc dicant magnorum doctorum, quod Deus de eo quod fuit, non potest facere, quod non fuerit; et intellectus in nullo dicat contrarium; nec fides ad hoc nos moveat vel compellat; tanquam rationabilius et securius dicendum est cum Sanctis, quod Deus de eo quod fuit, non potest facere, quod non fuerit.

Et huius rationem ad praesens aliam nescio, nisi quae praedicta est ; nisi forte dicatur, hoc esse propter omnimodam indivisionem , ut, sicut opposita, manentia opposita, non potest unire, sic nec idem a se dividere; et ideo quod fuit pro tempore, quo fuit, omnimode est unitum, et similiter praesent in tempore, id quo est, sive in instanti. Unde hoc esset idem a se dividere, facere scilicet, quod praeteritum non fuerit praeteritum; et hoc repugnat ordini divinae sapientiae, sicut facere, quod sit triangulus et non sit figura; et hoc claudit in se duo contradictorie opposita.

Ratio tamen praedicta salis est conveniens, si quis recte intelligat. Cum enim dicitur. praeteritum carere existentia, non dico propter hoc, quod cum dicitur aliquid fuisse, dicatur omnino nihil, sed propter hoc, quod aliquid est verum fuisse, quod habuit aliquando esse, etiam si de eius esse nihil omnino remanserit. Unde si totus Caesar cesserit in nihil, verum est, Caesarem fuisse. Et hoc dicit Anselmus , quod si omnia creata omnino cedant in nihil, verum est, mundum fuisse.

Ob aliam etiam rationem dicitur carere existentia quia nec est nec est ordinatum ad praesens. Unde veritas propositionis de praeterito non dicit a parte rei nihil omnino nec vere ens in actu, sed illud quod fuit et non est; et hoc quidem non dicit quid creatum, quod sit, sed quod fuit. Si ergo Deus dicatur posse aliquid super hoc, quod non fuerit; aut quiescendo sive nihil operando, aut faciendo aliquid, aut destruendo. Si quiescit et nihil facit, propter hoc nihilominus hoc praeteriit nec fuisse desinit; quia, cum non sit nec actu nec potentia, nec indiget conservante nec indiget producente. Non sic est de futuro, quia futurum est ordinatum ad esse, ideo indiget producente ; et ideo, si Deus non velit facere futurum, non fit, et ita non erit futurum . -Si ergo potest aliquid, ut faciat, hoc quod fuit non fuisse; aut hoc erit faciendo, aut destruendo. Sed facere, quod non fuisset, est nihil facere, cum non fuisse non dicat ens; ergo Deus faciendo nihil facit, quod est imperfectio et contradictionis implicatio.

Similiter non est aliquid destruere, cum fuisse non dicat aliquid esse; ergo si destruendo hoc facit , destruendo nihil destrueret, quod est simile inconveniens. Non ergo potest nihil agendo, nec faciendo, nec destruendo; ergo de praeterito, quod non fuerit praeteritum, non potest facere .

Patent igitur instantiae Nam veritas propositionis de praeterito non necessario fundatur supra aliquid creatum, quod sit, sed quod fuerit; et ideo manet, omni creato interempto.

Patet etiam, quod praeteritio non dicit omnino nihil, sed dicit aliquid quod fuerit et non est, nisi forte praeteritum dicat successionem temporalem, quam utique potest Deus destruere; sed largius accipitur hic fuisse .

Patet etiam instantia in ipso futuro, quia non est simile.

Patet instantia, quod praeteritum potest fieri praesens. Esto quod hoc intelligatur , adhuc nihilominus intelligitur fuisse.

Patet etiam, quod Deus potest destruere omnem propositionem et omne dictum; sed salva propositione et eius significatione, non potest ipsam falsificare, quoniam hoc non potest esse, nisi rem significatam mutaret; alioquin faceret, orationem, eo ipso quo vera est, esse falsam, et hoc esset contra suam veritatem ; rem autem mutare non potest, et ita nec orationem falsificare.

Ex his quae dicta sunt, satis potest praehabita responsio roborari.

1. 2. 3. 4. Ad illud ergo quod obiicitur, quod potest omne dicibile et cogitabile; dicendum, quod hoc intelligitur de his solum , quae dicuntur et cogitantur secundum rationem recte intelligentem et recte pronuntiantem. Nihil enim rationabile potest dici vel cogitari. quod Deus facere non possit, et etiam plus potest.

5. Ad illud quod obiicitur, quod potentius est illud, cui omnia sunt possibilia; dicendum , quod verum est de his quae posse est potentiae nobilis; nam si posset aliquid , quod non sit de nobilitate potentiae, quanto magis illud posset, tanto magis adversitas et perversitas possent in illum . et ita tanto minus esset potens.

6. Ad illud quod obiicitur; aut propter privationem etc.; dicendum , quod propter privationem omnis existentiae in utroque extremo, et propter privationem distinctionis , et propter positionem ex parte Dei; quia potentia Dei respicit aliquid ut obiectum effectum, et sapientia respicit ordinatum.

7. Ad illud quod obiicitur, quod possit impossibile secundum naturam; dicendum, quod illud rerum est.

8. Ad illud quod obiicitur, quod possit impossibile per accidens, quia nullam dicit resistentiam; dicendum, quod hoc non est propter resistentiam, sed propter omnimodam nonexistentiam, ob quam posse illud est nihil posse.

9. Ad illud quod obiicitur de Creatore et creatura, dicendum, quod omnis creatura est materialis et possibilis respectu Dei, et Deus est in omni creatura per intimitatem substantiae; non sic oppositum respectu oppositi.

Quod ergo obiicitur, quod magis distant; verum est quantum ad naturarum differentiam, quia in nullo communicant, sed non est verum quantum ad simultatis existentiam.

10. Ad illud quod obiicitur de hoc, quod est virginem parere; dicendum, quod est impossibile secundum naturam, sed non impossibile secundum oppositionem, quia esse virginem et parere non sunt opposita , similiter nec esse virginem et concipere; sed iudicantur opposita propter naturae impotentiam. Sed ista sunt opposita coiisse et esse virginem; et ideo patet illud.

1. Ad illud quod obiicitur, quod non potest impossibile secundum naturam propter ordinem; dicendum, quod est ordo naturae specialis et generalis. Ordo naturae specialis transmutari potest et destrui, quia potest in alteram differentiam res relabi, sed generalis non. Sic dicendum, quod specialis ordo attenditur secundum potentiam naturae specialis, generalis ordo secundum potentiam obedientiae, quae est generalis ; contra hunc ordinem non facit, sed contra alium.

2. Ad illud quod obiicitur, quod non potest contra dictamen rationis rectae; dicendum, quod verum est, prout recta ratio dicit, malum non esse faciendum, quia hoc facere est deficere; non sic autem deficit faciendo contra naturam; et ratio huius patebit infra .