QUAESTIO II. Utrum solus Deus immutabilis sit.

Secundo quaeritur, utrum immutabilitas sit divinae essentiae proprietas, ita quod nulli creaturae conveniat. Et quod sic, videtur.

1. Primae ad Timotheum ultimo dicitur de Deo , quod solus habet immortalitatem. Et Augustinus dicit contra Maximinum : "In omni natura mutabili nonnulla mors est ipsa mutatio": ergo si solus Deus habet immortalitatem, solus habet immutabilitatem.

2. Item, omne vertibile est mutabile: sed omnis creatura est vertibilis: unde Damascenus "Omne quod a versione incipit, in versionem tendit: ergo etc

3. Item, omne quod sibi relictum in nihilum cedit , quantum est de se, est mutabile; sed omnis creatura est hujusmodi: unde Gregorius : "Cuncta in nihilum tenderent, nisi manus Conditoris ea retineret ": ergo etc.

4. Item, nullum accidens de se habet stabilitatem: sed esse omni creaturae accidit, sicut dicit Hilarius et habetur in littera , quia ab alio venit: ergo omnis creatura quantum ad esse est instabilis.

5. Item, omne vanum est subiectum variabilitati: sed omnis creatura vana, cum sit ex nihilo: unde ad Romanos octavo : Vanitati subiecta est creatura etc.: ergo si omnis creatura vana, nulla immutabilis.

6. Item, omne mutatum habet in se mutabilitatem: sed omnis creatura facta est: ergo omnis creatura mutata, ergo nulla immutabilis.

Contra: Immutabilitas non dicitur nisi tripliciter. Dicitur enim immutabilitas aut invariabilitas, aut incorruptibilitas, aut inuertibilitas.

1. Ostenditur autem, quod invariabilitas conveniat creaturis, utpote principiis. Nam Augustinus ostendit in duodecimo Confessionum , quod materia informis est invariabilis: quia quod caret forma, caret ordine, et quod caret ordine, caret vicissitudine, ergo variatione. Auctor autem sex Principiorum dicit hoc de forma, "quod est in simplici et invariabili essentia consistens ".

2. Item videtur, quod invariabilitas conveniat Beatis, quia ubi perfecta beatitudo, ibi nulla deperditio , et ubi hoc , nulla variatio.

3. Item, variatio attenditur, sicut dicit Augustinus super Genesim ad litteram , aut secundum locum, aut secundum tempus: sed aliqua creatura caret determinato loco et tempore, ut universale,

quod est semper et ubique \ , et caelum empyreum, quod est extra tempus et locum: ergo etc.

4. Item, si immutabilitas dicatur incorruptibilitas , idem ostenditur. "Nam omnis corruptio naturalis venit ex contrarietate", sicut dicit Philosophus in libro de Morte et vita ;sed multae creaturae carent contrarietate: ergo et corruptibilitate.

5. Item, omnis corruptio est in aliquid prius se, quia corruptio naturalis in aliquid est ;sed principia non habent aliquid prius, utpote materia: ergo sunt incorruptibilia.

6. Item, omne perpetuum incorruptibile ; sed aliqua creatura naturaliter est perpetua: ergo etc. Minor probari potest sic: perpetuitas est de ratione imaginis: unde Augustinus : "Non esset anima imago, si mortis termino clauderetur"; cum ergo anima naturaliter sit imago, ergo naturaliter est immortalis sive perpetua.

7. Item, ostenditur, quod creatura sit invertibilis, sic: vertibilitas est in non esse: sed nihil est, quod possit creaturam aliquam vertere in non esse, quia a se non vertitur, cum nihil se corrumpat ; ab alio non, quia aetio creaturae in id terminatur, ex quo incipit: sed nullius creaturae aetio incipit a non esse: ergo etc. Praeterea, distantia infinita est inter esse creaturae et nihil; sed inter extrema in infinitum distantia non potest fieri mutatio per virtutem finitam: ergo nihil potest cedere in nihil, nisi Deo faciente.

8. Item, vertibilitas dicitur per corruptionem in non esse omnino: sed nihil, quod corrumpitur, secedit omnino in non ens : ergo nullum corruptibile vertibile. Si tu dicas, quod in vertibilitatem non habet creatura per naturam, sed solum per gratiam ; contra: quod omnibus inest, est naturale, quoniam gratia speciale est: sed naturale est quod est idem apud omnes sed fere omnis creatura est invertibilis, quia nulla redigitur in nihilum: ergo hoc est naturale.

9. Item, ostenditur, quod nec per gratiam: quia gratia est perfectio naturae: ergo quod repugnat naturae, non datur per gratiam: ergo si in vertibilitas est contra naturam creaturae, ergo non datur per gratiam.

10. Item, obiicitur de illa gratia, quia si est creatura, est vertibilis: si ergo conveniat ei invertibilitas, oportet quod per aliam gratiam: et sic erit abire in infinitum. Si ergo oportet stare, patet quod non per gratiam. Si dicas, quod gratia illa non dicitur habitus, sed Deus gratis conservans: hoc nihil est, quia sine Deo operante nulla creatura operatur: ergo sicut nulla creatura est invertibilis nisi per gratiam, sic nulla creatura operatur nisi per gratiam : ergo nulla operatio est naturalis, quod stultum est dicere.

CONCLUSIO.

Immutabilitas, accepta ut invariabilitas, est propria solius Dei, accepta ut incorruptibilitas aut inuertibilitas, a Deo communicatur aliquibus creaturis vel per naturam vel per gratiam.

Respondeo: Dicendum, quod immutabilitas dicitur per privationem mutabilitatis. Mutatio autem dicitur tripliciter: uno modo ab ente in ens: et haec est mutatio secundum accidens et dicitur variatio: alio modo ab ente simpliciter in ens potentia sive secundum quid: et haec est mutatio secundum formam et dicitur corruptio: alio modo est mutatio ab ente in simpliciter non ens: et haec est secundum totam rei substantiam et dicitur versio. Secundum hoc intelligendum, quod immutabilitas dicitur tripliciter : uno modo invariabilitas, alio modo incorruptibilitas, et tertio modo invertibilitas.

Si ergo immutabilitas dicatur invariabilitas, sic dico, quod in nulla omnino est creatura neque per naturam neque per gratiam: nam omne creatum aut est accidens, aut habet accidens, et ita variabile: et haec est proprie proprium ipsius Dei.

Si autem dicatur immutabilitas incorruptibilitas, sic dico, quod in aliquibus est creaturis: in quibusdam per naturam, ut puta in simplicibus, in quibusdam per gratiam, ut puta in glorificatis corporibus. Nec sic est proprie proprium divinae essentiae.

Si vero tertio modo dicatur immutabilitas , sic omnibus creaturis inest per gratiam, nulli autem per naturam nisi soli Deo. Invertibile enim per naturam est, quod ex se ipso habet, ut possit stare: hoc autem est, in quo nulla est vanitas et in quo omnino nulla essentiae mutatio nec ad esse , nec ad non esse: et hoc est solum aeternum. Ideo haec invertibilitas est in solo Deo et est proprie proprium eius. Invertibilitas autem per gratiam inest omnibus vel pluribus creaturis, quia Deus sua gratuita bonitate cetera continet, ne in nihil cedant; et loquor de creaturis, quae dicunt quid completum et per se existens.

Concedendum igitur, quod immutabilitas, prout privat variationem secundum accidens quantum ad actum et potentiam, solius Dei est. Similiter prout privat mutationem in non esse secundum actum et potentiam, quantum est de natura, solius Dei est, licet per gratiam conveniat multis creaturis: et sic procedunt rationes ad primam partem, unde concedendae sunt.

1. Ad illud ergo quod obiicitur in contrarium, quod principia rerum sunt invariabilia ; dicendum, quod verum est, si considerentur secundum essentiam abstractam: sed si considerentur secundum esse naturae, sic de necessitate habent accidentia coniuncta et possunt variari: variatio autem accidentalis respicit esse.

2. Ad illud quod obiicitur, quod in Beatis non potest esse variatio; dicendum, quod verum est quantum ad substantiam praemii sive quantum ad praemium substantiale: cadit tamen quantum ad conversionem ad inferius, tum quantum ad affectiones , sicut patet in Angelis, tum quantum ad actiones. Unde Beati erunt agiles et poterunt moveri.

3. Ad illud quod obiicitur de universali et de empyreo, dicendum, quod utrumque recipit variationem: sed universale ratione eius in quo est: quia , "motis nobis, moventur ea quae in nobis sunt"; empyreum vero ratione contenti. Potest enim aliquid continere, quod non continet, et aliquid non continere, quod continet.

4. b. 6. Ad illud quod obiicitur de incorruptibilitate, dicendum, sicut praetactum est, quod convenit creaturis; aliquae enim creaturae sunt ita simplices et ita bona coniunctione coniunctae, quod nulla cadit in eis contrarietas, nec est in eis maior ratio corruptionis quam in principiis. Unde sicut principia non sunt resolubilia in aliquid, tamen cederent in nihil, si sibi relinquerentur; sic intelligendum in aliquibus substantiis. Unde non est dicendum, quod sit verum, quod omne compositum sit resolubile secundum rem: sed sicut dicit Anselmus , " est resolubile re, vel intellectu ". Unde concedendae sunt rationes ad hoc inductae.

7. 8. Ad illud vero quod obiicitur de vertibilitate, dicendum, quod quaelibet creatura vertibilis est per naturam, si sibi relinquatur.

Si quaeritur causa huius, dicendum, quod huius versionis, cum sit defectus purus, non est reddenda causa efficiens vel reducens in non esse, sed solum deficiens. Propter quod notandum, quod natura dicitur naturalis origo. Origo autem creaturae et est ex nihilo et est ex suis principiis: secundum hoc dupliciter dicitur aliquid ipsi creaturae naturale, vel quia inest ei ex eo, quod est ex nihilo, vel quia inest ei ex eo, quod est ex suis principiis. Et quia nihil nullius est causa efficiens, sed deficiens, ideo proprietates, quae insunt creaturae ratione eius, quod est ex nihilo, non sunt positiones, sed defectus, nec sunt a virtute, sed a defectu virtutis, nec habent causam efficientem, sed deficientem: et tales sunt vanitas, instabilitas, vertibilitas. Si igitur quaeratur, a quo est vertibilis creatura , dico, quod non ab aliquo efficiente, sed per defectum in se ipsa. Secundum autem quod naturale dicitur quod inest rei per propria et intrinseca principia, sic non dicuntur naturaliter inesse privationes vel defectus, sed habilitates: et ideo hoc modo accipiendo naturale, nulla creatura est vertibilis in non esse: nec tamen dicitur invertibilis naturaliter, quia naturale est in quod potest natura: sed principia rei non possunt in rei conservationem nec conservationem sui; et ideo invertibilitas non est hujusmodi naturalis. Nec tamen est contra naturam, immo est ei consona: quia omnis natura appetit salvari, quamvis ex se non possit, et maxime illa creatura, quae appetit beatificari, et haec est illa quae ad Dei imaginem facta est. Et quia desiderium naturae non est frustra , ubi deficit natura, supplet Dei gratuita influentia. Et sic patet, quod vertibilitas inest per naturam, sed invertibilitas per gratiam.

9. Ad illud quod obiicitur de comparatione gratiae ad naturam, intelligendum est, quod gratia dicitur adiutorium, veniens a superiori, respectu eius quod est supra posse naturae. Hoc autem adiutorium est duplex : aut respectu esse simpliciter, aut respectu esse perfecti.

Si respectu esse simpliciter, ut puta conservationis esse, quia nulla principia, cum sint vana , de se possunt se ipsa conservare, sic non est mediante aliquo habitu infuso vel dato. Quia respicit esse, et quia esse est commune omnibus, ideo haec gratia est omnibus communis. Unde haec est gratia habens modum naturae, et haec est gratia, qua dicuntur cetera invertibilia .

Alio modo dicitur gratia adiutorium respectu perfecti esse, et quia. perfectio esse est in his quae ad beatitudinem ordinantur, respicit bene esse et quod non est omnium. Ideo haec est habitus specialis aliquorum, non omnium, et haec est gratia per modum gratiae. Ex his patet quod obiicit de gratia: obiicit enim secundum quod gratia est specialis habitus divisus contra naturam, quia sic dicit aliquid de novo creatum: sed gratia praedicto modo non.

10. Et ex hoc patet ultimo obiectum: quia gratia dicitur adiutorium respectu eius quod est supra posse naturae; et quia conservatio principiorum est supra posse naturae, non autem egressus actionum, immo infra, ideo patet etc.