QUAESTIO I. Utrum praedestinatio inferat salutis necessitatem.

Quod autem inferat necessitatem, ostenditur sic.

1. Omnis causa, quae necessaria est in se et necessario ponit effectum, infert simpliciter necessitatem effectui: sed praedestinatio respectu salutis est hujusmodi: ergo etc. Minor patet. Praedestinatio enim, cum sit Deus in se, dicit quid necessarium; et iterum, necessario infert effectum, quia necessario sequitur: si est praedestinatus, salvabitur: ergo etc.

2. Item, omnis causa, quae nullo modo potest cassari, necessitatem ponit circa productionem effectus

nam causa dicitur cassari, cum nullum ponit effectum

sed praedestinatio nullo modo potest cassari; ergo praedestinatio ponit necessitatem.

3. Item, quotiescumque duae causae concurrunt ad aliquem effectum, quas impossibile est discordare, si una est immutabilis, necesse est, alteram esse immutabilem. et effectum per consequens. Haec manifesta est per se; nam si altera est mutabilis, reliqua existente immutabili, possibile est, eas discordare. Sed impossibile est, quod praedestinatio et liberum arbitrium discordent; ergo cum praedestinatio sit causa immutabilis, necesse est, quod liberum arbitrium sit immutabile; et si hoc, cum totum sit immutabile, restat ergo, quod necessitatem imponat praedestinatio libero arbitrio et saluti.

4. Item , videtur. quod praedestinatus nullo modo possit damnari, et si hoc, tunc necessario salvatur; et ostenditur hac ratione: ista duo convertuntur esse praescitum et damnari, esse praedestinatum et salvari; sed praedestinatus non potest esse praescitus: ergo non potest damnari. Probatio mediae. Quando aliqua duo sic se habent, quod impossibile est, unum alteri succedere, nec possunt simul inesse, si alterum inest, impossibile est. reliquum inesse; sed esse praedestinatum et esse praescitum sic se habent, quod impossibile est, simul inesse eidem; impossibile est etiam, alterum alteri succedere, scilicet quod homo primo sit praedestinatus et postea praescitus: ergo cum est praedestinatus, nullo modo potest esse praescitus: ergo etc.

5. Item, de omni quod aeternum est, cum non est, impossibile est esse, quia impossibile est, quod non ens sit aeternum; sed praescitus si est, aeternaliter est praescitus: ergo illum qui non est praescitus, impossibile est esse praescitum. Sed praedestinatus non est praescitus: ergo etc.

6. Item, de eo quod non est, idem est dicere, hoc posse esse, et posse incipere esse; sed praescitum est quid non ens respectu praedestinati: ergo idem est dicere, praedestinatum posse esse praescitum, quod posse incipere praesciri sive damnari. Sed non potest incipere esse praescitus, ergo etc.

Contra: 1. Praedestinatio divina nullum facit indigne salvari: ergo cum dignitas in salvando respiciat meritum, et meritum liberum arbitrium, ergo praedestinatio non tollit arbitrii libertatem, secundum quod liberum arbitrium; ergo nec imponit necessitatem.

2. Item, praedestinatio nihil aufert libero arbitrio, sed tantum ponit in eo gratiam; sed gratia nullam infert libero arbitrio necessitatem, ergo nec praedestinatio: si nullam ei imponit necessitatem , ergo cum salus pendeat ex libero arbitrio, patet etc.

3. Item, si praedestinatio imponit necessitatem, ergo cum, omni casu contingente, necesse sit, eum qui praedestinatus est, salvari, ergo frustra laborat aliquis benefacere; quia, sive faciat bonum sive malum , necesse est, eum salvari.

4. Item, nullus laudatur in eo quod necessitatis est, neque vituperatur : si ergo necesse est,

praedestinatum salvari et praescitum damnari, Deque praedestinatus laudandus est, si salvatur, neque praescitus vituperandus, si damnatur; quod est contra statum gloriae et poenae.

CONCLUSIO.

Praedestinatio nec ratione causalitatis nec ratione praescientiae infert necessitatem sive respectu salutis sive respectu liberi arbitrii.

Respondeo; Dicendum, quod praedestinatio nec infert necessitatem saluti, nec infert necessitatem libero arbitrio, quoniam praedestinatio non est causa salutis nisi includendo merita, et ita salvando liberum arbitrium.

Ad intelligentiam autem obiectorum notandum, quod praedestinatio duo importat; et rationem praescientiae et rationem causae. In quantum dicit rationem causae, non necessario ponit effectum, quia non est causa per necessitatem, sed per voluntatem; et iterum, non est tota causa, sed cum alia causa contingente, scilicet cum libero arbitrio. Et regula est, quod quotiescumque effectus pendet ex causa necessaria et variabili

a necessaria tanquam ab universali, a variabili tanquam a particulari

denominatur a variabili, quia denominatio est a causa particulari ; et effectus, qui dependet a causa contingente, est contingens.

Praeter rationem causae importat rationem praescientiae; et praescientia quidem totum includit in cognitione, quia liberum arbitrium et eius cooperationem et vertibilitatem, et totum. Et praeterea, non est nisi veri, et etiam de vero contingente est infallibilis, sicut supra monstratum est in quaestione de praescientia . Ideo praedestinatio infert salutem et non potest cassari nec discordare a libero arbitrio. Et quia praescientia nullam imponit necessitatem consequentis, sed solum consequentiae, similiter nec praedestinatio.

1. 2. 3. Ex hoc patent tria prima obiecta de necessitate inferendi, impossibilitate cassandi, impossibilitate discordandi. Haec enim omnia dicunt necessitatem consequentiae solum, quia insunt praedestinationi non per rationem causalitatis, sed praecognitionis, quae est concors, certa et infallibilis. Concors, quia praescientia sive praecognitio vera; qui enim cognoscit vere cognoscit, rem praesentem esse, sicut est, et futuram ita evenire, sicut eveniet. Est enim veritas adaequatio rei et intellectus . Est iterum certa, quia independens, quia nullo modo pendet ex praecognito. Non enim secundum eius exigentiam cognoscit, sed secundum exigentiam luminis et claritatis aeternae, in qua nulla cadit dubietas, sed certitudo summa; et ideo de omnibus aequaliter certa est. Est iterum infallibilis, quoniam est totum posse praesciti circumplectens; et ideo in nullo potest falli nec circumveniri.

Et est exemplum Boethii in libro de Consolatione quinto , quodsi aliquis aspiceret de loco eminenti circumiacentem regionem, ubi est multitudo Viarum, quas omnes simul et uno aspectu videret, ambulans per locum illum, quamvis possit per diversas vias ire, non tamen posset visum eius latere, pro eo quod per nullam viam posset ire, quam ille non videret. Si ergo intelligatur unus esse visus, qui posset omnes vias praevidere et totum posse euntis, nullo modo quis eum praevenientem circumvenire posset. Et talis est aspectus divinae praescientiae, quia ab aeterno cognovit omne quod poteramus cogitare vel velle; et simul cum hoc vidit, in quam partem nostra voluntas et operatio inclinaretur. Et quia totum posse et velle et agere complectitur, ideo non potest falli. Et quia praedestinatio claudit praescientiam, hinc est, quod concordat cum libero arbitrio, et non potest discordare, et non potest cassari; et necessario infert salutem, sed non necessario efficit .

4. Ad illud quod quaeritur, utrum praedestinatus possit damnari; dicendum, quod sic, sine distinctione, quia quamvis haec possit distingui de re, vel dicto : praedestinatum damnari est possibile, sicut haec: album possibile est esse nigrum; haec tamen non est distinguenda secundum artem; praedestinatus potest damnari, sicut nec haec: homo albus potest esse niger. Non enim potest esse de dicto, cum non sit dictum.

Propter quod intelligendum, quod ista habet tres causas veritatis: praedestinatus potest damnari, sicut haec: praedestinatus potest esse praescitus: aut quia forma praedicati potest inesse subiecto cum forma implicata, vel post formam implicatam, vel sine forma implicata. Quocumque enim modo praedicatum possit inesse, iudicanda est locutio simpliciter vera; et dico, quod in tertio sensu locutio est vera : praedestinatus potest esse praescitus. Praedestinatus enim potest non esse praedestinatus, et necesse est, omnem hominem esse praedestinatum, vel praescitum; et ideo sequitur, quod possit esse praescitus. Et hoc quidem necessarium est poni. Nam fides dicit et ratio, quod sequitur; si est praedestinatus, salvabitur. Rursus, fides dicit et ratio, quod illum salvari est contingens; et qui diceret contrarium et assereret, respuendus esset, secundum omnium iudicium certum. Et iterum, ars dicit, quod si consequens est contingens, impossibile est, antecedens esse necessarium, et hoc supra probatum est per tres regulas ; et qui diceret huius contrarium, totam artem syllogisticam destrueret, cuius virtus illationis est, ut oppositum consequentis non possit stare cum antecedente. Certum est autem, quod oppositum contingentis stat cum necessario . Istum ergo esse praedestinatum, non est necessarium. Et est necessarium, vel contingens, vel impossibile; et non est impossibile nec necessarium; ergo est contingens; et contingens potest non esse; ergo iste qui est praedestinatus, potest non esse praedestinatus.

Et hoc quidem credo quod necesse sit poni; hoc tamen difficile est intelligi. Potest tamen sic capi, si praesupponamus quatuor vera. Primum est, quod praesens divinae aeternitatis circumplectitur omne tempus, idem et uniforme; et hoc dicit Anselmus in libro de Concordia praescientiae et liberi arbitrii , quod "sicut praesens tempus circumplectitur omnem locum, et omne quod in loco est, ita praesens aeternitatis omne tempus". Et hoc necessarium est poni, quamvis non possimus hoc plene intelligere. Videmus enim, eius oppositum esse falsum et impossibile; quia si hoc non esset, tunc mutaretur praesens divinae aeternitatis.

Secundum est illud, quod Deus uno et eodem cognoscit omnia, ita quod est unica Dei cognitio, qua cognoscit hoc et qua cognoscit eius oppositum. Et hoc supra probatum est auctoritate et ratione, non solum quantum ad illud per quod cognoscitur, sed etiam quantum ad actum divinae cognitionis.

Tertium est, quod cum dicimus, divinam cognitionem vel voluntatem ordinari ad hoc cognoscibile et ad aliud, non ponitur ordo vel respectus in Deo actu, sed solum ex parte rei creatae vel cognitae ; et ille quidem, sicut praevisum est , non ponitur in actu, sed in habitu, nec de praesenti, sed de futuro.

Quartum est, quod futurum sub ratione futuri, quod ponitur semel esse verum, ponitur semper fuisse verum, et quod ponitur semel esse falsum, ponitur semper fuisse falsum ; et ideo cum ponitur posse esse, non ponitur nec mutari nec incipere .

His praesuppositis facile est intelligere, quod praedestinatus potest esse praescitus, et quod Deus quem praescivit potuit praedestinasse. Constans enim est, quod salus istius qui praescitus est, potuit ab aeterno praevideri, cum possit esse sive fieri in tempore; et si potuit ab aeterno ordinari ad divinam cognitionem et voluntatem, potest et nunc. Etenim quia praesens totum est, et nihil transiit in praeteritum, et nihil factum est, quod sit necessarium esse factum; hinc est, quod sicut potest cogitari, vere posse et non praedestinasse ab aeterno, ita etiam, quod possit nunc, in suo scilicet nunc aeternitatis, non praedestinasse. Et hoc dicit Magister in littera. Actus tamen aeternus divinae cognitionis non potest cogitari non fuisse, sed ad hoc futurum contingens ordinatum non esse ; et si hoc ponitur, non ponitur aliqua mutatio in aeterno praesenti, quia nulla ponitur successio; nec ponitur mutatio in cognitione, quia non ponitur in Deo alia cognitio nec in ordine ex parte cognoscentis, quia non ponitur in Deo alius ordo, nec in ordine ex parte cogniti, quia ex parte illa non ponitur nisi futurum : et illud, cum non est, potest intelligi esse, et potest esse futurum sine mutatione .

Et hoc totum clarius aperitur, si veniamus ad . significationem horum vocabulorum praescitus et praedestinatus. Praedestinatus enim et praescitus duo sunt vocabula, et quantum ad principale significatum important divinam essentiam, quantum ad connotatum important futura contingentia. Quantum ergo ad principale significatum idem sunt, quantum vero ad connotatum, quia sunt contingentia, quae non de necessitate insunt, potest unum esse alterum . Quia vero connotata non tantum sunt contingentia, sed etiam de futuro, quae nihil ponunt actu, possunt non inesse et inesse sine mutatione. Cum enim ponuntur inesse vera de futuro, ponuntur semper fuisse, et cum ponuntur non esse, ponuntur nunquam fuisse, sicut patet; et Anselmus dicit, si dicatur, aliquid esse futurum de contingenti, constat quod possibile est, non esse futurum ; et si futurum est, semper verum fuit, ipsum esse futurum. Et ideo haec est vera sine mutatione et sine inceptione; praedestinatus potest esse praescitus. Nulla enim repugnantia est nec ex parte significati nec ex parte connotati, et hoc patet, si resolvantur . Sensus enim est; iste est praedestinatus, id est, iste est a Deo praecognitus et salvabitur per Dei gratiam. Similiter: iste est praescitus, sensus est; iste est praecognitus et damnabitur per suam culpam. Constat enim, quod in divina cognitione non est differentia in se, sed solum in connotato. Cum ergo salvandus possit damnari, praedestinatus potest esse praescitus sine aliqua mutatione.

4. 5. 6. Ex hoc patent alia tria obiecta; nam primum et ultimum intelligitur in formis, quae aliquid ponunt actu circa subiectum: secundum vero de eo quod est ita aeternum, quod nihil temporale connotat. Talia autem non sunt esse praescitum et esse praedestinatum . Et sic patent omnia.