QUAESTIO III. Utrum caritas possit diminui.

Tertio quaeritur, utrum caritas possit diminui. Et quod sic, videtur:

1. Per naturam sui oppositi sic: sicut dicit Augustinus: "Venenum caritatis est cupiditas": unde et dicit, quod "ubi magna cupiditas, ibi parva caritas", et in libro Confessionum: "Minus te amat, qui tecum aliquid amat, quod non propter te amat". Si ergo contingit cupiditatem non tantum remitti, sed etiam augeri, per contrarium contingit caritatem diminui.

2. Item, veniale est malum: sed non est malum, nisi quod adimit aliquid de bono: ergo veniale adimit aliquid. Sed naturalis habilitas est multo maioris inhaerentiae quam caritas: ergo cum veniale adimat de bonitate naturali, ergo et de caritate, ergo etc.

3. Item, hoc ipsum ostenditur per naturam sui subiecti: quia sicut hominem contingit proficere, ita et retrocedere: sed per profectum liberi arbitrii contingit in nobis caritatem augeri, dum ascenditur ad perfectionem: ergo cum contingat eisdem gradibus redire ad imperfectionem, contingit caritatem diminui.

4. Item, omne illud quod sui dehabilitatione in termino est causa corruptionis, per sui dehabilitationem citra terminum est causa diminutionis; sed liberum arbitrium dehabilitatum per aversionem est causa corruptionis caritatis; ergo debilitatio eius sub Deo est causa diminutionis .

5. Item, hoc ipsum ostenditur per naturam ipsius caritatis sic: "opposita nata sunt fieri circa idem "; sed augmentum et diminutio sunt opposita: ergo si contingit caritatem augeri, contingit et diminui.

6. Item, quod potest salvari in esse sine coniunctione sui ad aliquid, potest illud ab illo post coniunctionem separari; sed caritas ante additionem habet esse sine additamento; ergo potest separari; et si hoc, ergo et diminui; ergo etc.

Contra: 1 Caritas est forma simplex et uniformis per totum; ergo quod adimit de caritate, qua ratione adimit unam partem, adimit et totum; et si hoc, ergo nunquam diminuitur.

2. Item, magnitudo caritatis est secundum magnitudinem divinae influentiae, ergo diminutio eius est per diminutionem influentiae: sed Deus non subtrahit influentiam suam nisi offensus, et non offenditur nisi per aversionem ab ipso et contemptum; ergo non diminuitur caritas nisi per peccatum mortale; sed hoc non est aliud quam caritatem tolli; ergo etc.

3. Item, omne quod diminuit alterum, est illi oppositum; sed veniale vel cupiditas sive concupiscentia citra Deum non opponitur caritati, immo est omnino illi contingens; ergo non diminuitur.

4. Item, quod diminuit alterum habet posse super illud; sed veniale non habet posse super caritatem . quia plus diligit caritas Deum, quam cupiditas centum marcas auri et argenti : ergo etc.

5. Item, hoc ipsum ostenditur per impossibile hoc modo; si veniale diminuit caritatem, ergo aliquid diminuit ab ipsa; si ergo caritas non est influitae magnitudinis, ergo veniale aliquoties iteratum totam adimit caritatem, quod falsum est.

6. Item. si diminuit caritatem secundum substantiam, ergo minuit praemium substantiale ei debitum; sed praemium. substantiale est bonum aeternum; ergo veniale aliquid aufert de bono aeterno sed ablatio boni aeterni vel simpliciter vel secundum partem est poena aeterna: ergo veniale meretur poenam aeternam, quod est contra communem opinionem. Si ergo veniale non minuit unum, nec aliud.

CONCLUSIO.

Caritas, licet tollatur per peccatum mortale, tamen per peccatum veniale non minuitur secundum substantiam, sed tantum secundum fervorem.

Respondeo; Dicendum, quod circa hoc duplex opinio est, fundata super duplicem opinionem praecedentum de modo augmentandi caritatem . Quidam enim dicunt, caritatem augeri per impermixtionem; et cum impermixtio maior sit secundum maiorem liberi arbitrii habilitationem et secundum concupiscentiae diminutionem, et e contrario permixtio per dehabilitationem liberi arbitrii et augmentationem concupiscentiae: dicunt per consequens, eam diminui, secundum quod augetur cupiditas vel concupiscentia et dehabilitatur liberum arbitrium; et hoc est per veniale peccatum. Sed quoniam veniale peccatum , manens veniale, nunquam toties iteratur, quod concupiscentiam augeat , ita quod aliquid diligat supra Deum; ideo caritas per venialia potest minui, sed non tolli; tollitur autem per mortale, quod auget concupiscentiam supra Deum.

Sed haec opinio, ut supra probatum est , non habet stabile fundamentum, quoniam substantiale augmentum caritatis non venit a libero arbitrio nec a concupiscentia ideo nec diminutio.

Et propter hoc ponitur alia opinio probabilior, quod caritas non minuitur substantialiter; et haec opinio fundatur super hoc, quod augmentum caritatis fieri habet per additionem vel incrementum maioris influentiae. Quo supposito dicendum, quod caritas secundum substantiam non minuitur, sed augetur.

Et ratio huius sumitur a parte oppositi sive agentis. Nam caritas non habet oppositum nisi mortale peccatum; per illud autem non minuitur, sed tollitur; concupiscentia autem sive cupiditas et veniale peccatum opponuntur caritati secundum fervorem solum, quia simul stant et substantialiter sunt sese incontingentia .

1. 2. Et ideo solvendum ad duo prima, quod illud Augustini de cupiditate et minori amore, similiter illud de veniali diminutione locum habet solum quantum ad fervorem caritatis; et sic patent duo prima.

Sumitur etiam ratio, quare caritas non minuitur a parte ipsius subiecti, quod est liberum arbitrium secundum conversionem ad Deum. Liberum autem arbitrium ad augmentum caritatis se disponit per habilitatem, similiter ad diminutionem per dehabilitatem citra mortale. Sed haec dispositio est de congruo, non de condigno; et quoniam Deus est pronior ad miserendum quam ad condemnandum, et ad donandum quam ad subtrahendum : hinc est, quod caritatem tribuit, cum se liberum arbitrium disponit de congruo, sed non subtrahit, nisi quando necessario se disponit ad subtractionem gratiae. Hoc autem solum est per aversionem, et tunc totum tollit. Et hinc est, quod caritas nunquam minuitur, sed augetur, quia solum de congruo potest se praeparare subiectum ad diminutionem.

3. Ad illud quod obiicitur, quod sicut homo proficit, ita descendit frequenter; dicendum, quod non sic diminuitur per descensum substantialiter caritas, sicut augetur per ascensum.

4. Quod etiam obiicit, quod liberum arbitrium potest totum privare per dehabilitationem etc.; dicendum, quod istud falsum est, quia forma substantialis omnino privatur per dispositionem ad oppositum in termino, non tamen minuitur per dispositionem citra terminum. Praeterea, illud habet locum, quando dispositio in termino et citra terminum sunt eiusdem generis; non sic autem est in proposito, quia una est mortale peccatum, alia veniale.

Sumitur etiam ratio, quare non potest minui, a parte naturae suae. Ipsa enim est influentia secundum divinam acceptationem; sed quod Deus acceptet , hoc est ab ipso et ita, quod magis et magis acceptet , et ita de sui natura potest augeri; quod autem minus acceptet, hoc non est ex se: ergo oportet quod veniat a nobis; ergo caritas de se habet augeri, minui vero non habet nisi a nobis, ut supra ostensum est . Per nos autem non potest minui, et ideo caritati solum debetur augmentum naturaliter.

5. Ad illud ergo quod obiicitur, quod opposita nata sunt etc.; dicendum, quod verum est, nisi alterum insit per naturam.

6. Ad illud quod obiicitur; potest esse sine additione, ergo separari; dicendum, quod istud verum est, si esset aliquid separans; sed nihil est quod separet.