QUAESTIO II. Utrum omni creato utendum sit.

Secundo, viso quid sit uti per essentiam, quaeritur de utibili. utrum scilicet omni creato sit utendum. Et quod sic, videtur hoc modo.

1. Proverbiorum decimo sexto : Universa propter semetipsum operatus est Deus: ergo omnia sunt ordinabilia in Deum: sed omne ordinabile in Deum contingit ordinare: sed ordinando ad Deum ordinabile recte utimur : ergo si omnia contingit ordinare, omnibus est utendum.

2. Item, ens et bonum convertuntur, sicut vult Dionysius ; sed omnia sunt entia: ergo omnia sunt bona. Sed omne bonum diligendum: ergo omne creatum est diligendum; sed non est diligendum propter se: ergo propter aliud: sed hoc est uti: ergo uti contingit omni creato.

3. Item, omni virtute contingit recte uti : ergo opus omnis virtutis est rectus usus; sed usus alicuius virtutis est respectu mali poenae, ut patientiae , alicuius respectu mali culpae , ut poenitentiae: ergo malis omnibus, scilicet culpae et poenae , contingit recte uti : ergo multo fortius bonis : ergo etc.

4. Item, "Opposita nata sunt fieri circa idem "; sed omnibus contingit abuti : ergo omnibus contingit recte uti : ergo utendum est omni creato.

Contra: 1. Caritas est, per quam recte utimur, . quia omnia ordinantur in finem per caritatem quaecumque recte ordinantur ; sed sicut dicit Augustinus de Doctrina christiana : " Tantum quatuor diligenda sunt ex caritate et tria tantum creata, ut nos, proximus et corpus proprium " : ergo tantum tria referuntur sive ordinantur in finem per caritatem, cum non sit uti recte nisi per caritatem: ergo tantum tribus est utendum, non ergo omni creato.

2. Item, omnia, quibus utimur, subiacent nostrae voluntati: sed quaedam sunt, quae non subiacent nostrae voluntati, ut necessaria et perpetua: ergo illis non est utendum.

3. Item, omne illud, quo recte utimur, bono fine facimus: sed quaedam sunt, quae nullo bono fine possunt fieri, ut mentiri et talia, "quae mox nominata coniuncta sunt malo ": ergo talibus non est utendum.

4. Item, virtute non contingit male uti, sicut patet ex eius definitione : ergo ab oppositis malo culpae sive vitiis non contingit recte uti: ergo non omnibus aliis a Deo est utendum.

CONCLUSIO.

Non omni re creata possumus uti ut instrumento neque ut habitu neque ut actu, omni tamen re uti possumus ut obiecto, sed quadrupliciter, vel operando, vel acceptando, vel tolerando, vel respuendo.

Respondeo : Dicendum, quod uti aliquo dicitur quatuor modis: aut sicut instrumento, quo operamur, sicut aliquis utitur instrumento vel organo: et sic non omnibus contingit uti, utpote potentiis, quae sunt pure naturales, accipiendo uti proprie, sicut accipit Augustinus ; aut sicut habitu, quo regulamur, utpote virtute: et sic non omnibus contingit recte uti, ut habitu vitii, quo potius contingit obliquari; aut sicut actu, quo movemur: et sic non omni actu contingit bene uti, sicut illis quae mox nominata coniuncta sunt malo ; aut sicut obiecto, ad quod inclinamur ; et sic omnibus contingit uti et abuti. Omnia enim possunt sumi in facultatem voluntatis ad approbandum vel respuendum ; et hoc patet per Augustinum libro octoginta trium Quaestionum : " Utimur assumendis vel respuendis ad valetudinem, tolerandis ad patientiam, ordinandis ad iustitiam".

Item, Augustinus decimo de Trinitate : " Voluntas totam intelligentiam capit, dum utor omni eo quod intelligo " ; sed mala intelliguntur: ergo contingit uti malis.

Aliter tamen utimur bonis, aliter malis. Ratio enim ordinationis in bonis non tantum est ex parte ordinantis, sed etiam ex parte ordinati , quia per se bona sunt utibilia et ordinabilia, et de sui natura: sed in malis ratio ordinationis non est ex parte ordinatorum , sed potius ex parte ordinantis; et ideo mala non dicuntur utibilia.

Unde nota, quod, cum uti sit assumere aliquid in facultatem voluntatis, hoc potest esse quadrupliciter: vel in facultatem voluntatis operantis , sicut est de his quae proprie pertinent ad usum humanum ; vel in facultatem voluntatis acceptantis, sicut est dilectio proximi et huiusmodi; vel in facultatem voluntatis tolerantis, sicut sunt mala poenae; vel in facultatem voluntatis respuentis, et sic assumuntur mala culpae et ordinantur. Primis duobus modis intelligitur illud : "Cuius usus bonus etc.".

1. Ad illud ergo quod obiicitur de caritate, quod tantum tria creata sunt diligenda; dicendum, quod diligi aliquid ex caritate hoc est ordinari in summum bonum, quod per se caritas diligit. Hoc autem contingit dupliciter: aut enim contingit ordinare quod natum est devenire in finem: et sic tantum tria creata diligenda sunt ex caritate; aut illud per quod devenire est in summum bonum: et quia hoc potest esse suo modo per omnem creaturam, omnis creatura potest diligi ex caritate, et omni creatura contingit uti.

2. Ad illud quod obiicitur, quod non omnia subiacent voluntati: dicendum, quod aliquid dicitur subesse dominio voluntatis dupliciter: aut quantum ad esse ipsius rei: et sic non omnia subiacent: aut quantum ad actum voluntatis, qui est in respuendo ipsam rem vel approbando, et hoc propter se vel propter aliud; et tali modo omnia subiacent voluntati nostrae, scilicet quantum ad actum appetitionis vel respuitionis, licet non primo modo.

3. 4. Ad illud quod obiicitur , quod quaedam nullo bono fine possunt fieri, similiter, quod semper vitiis abutimur; dicendum, quod obiicitur secundum viam, qua contingit uti aliquo ut actu medio: et sic non contingit uti peccato; vel sicut habitu regulante, similiter; contingit tamen eo uti sicut obiecto recte per motum contritionis et detestationis.