QUAESTIO I.

Utrum Deus potuerit mundum facere meliorem quoad substantiam partium integrantium.

Quod autem potuerit facere mundum meliorem quoad substantiam partium integrantium. ostenditur sic.

1. Partes integrantes mundum sunt finitae bonitatis et intensive et extensive; sed omni finito potest aliquid maius et melius cogitari; sed Deus plus potest facere, quam homo possit intelligere : ergo etc. Si tu dicas, quod mundus non potuit amplius capere; hoc non solvit, quia Deus facit capacitatem; ergo maiorem potuit capacitatem dare. cum eius potentia sit infinita.

2. Item, suprema creatura in universo est finita, ergo distat a Deo in infinitum; sed in distantia infinita est ponere gradus infinitos; ergo ultra bonitatem creaturarum est intelligere creaturas gradus bonitatis habentes, et ex his potuit integrari mundus; ergo etc.

3. Item, constat, quod Deus potuit facere mundum ex partibus maioribus male, ut caelum amplius sive latius et terram latiorem; ergo si potuit facere maius male, eadem ratione et maius virtute: et si hoc. ergo simpliciter melius.

4. Item, materia secundum se totam capax est formae nobilissimae, ut patet: si ergo Deus dare potuit quod natura materiae potuit capere, ergo potuit dare loti materiae et omnibus partibus perfectionem formae nobilissimae , ut puta rationalis naturae; ergo potuit facere mundum, qui constaret ex solis substantiis rationalibus. Et si hoc, tunc mundus haberet omnes partes secundum substantiam meliores: ergo etc.

Contra: 1. Augustinus in tertio libro de Libero Arbitrio : "Quidquid in vera ratione melius tibi occurrerit, scias fecisse Deum tanquam bonorum omnium conditorem; non esse autem. quod vera ratione cogitas, non potest. Neque enim tu potes aliquid melius in creatura cogitare, quod creaturae artificem fugerit". Ergo non potest aliqua creatura nobilis cogitari, quae non sit de constitutione mundi.

2. Item, Augustinus duodecimo Confessionum : "Duo fecisti. Domine, unum prope te, aliud prope nihil", scilicet angelicam creaturam et materiam primam; sed non potest maior ambitus cogitari quam a propinquitate Dei ad nihil: ergo non potuit fieri mundus, qui natus esset amplecti plures naturas rerum; ergo non potuit mundus fieri melior quantum ad capacitatem. Sed constat, capacitatem illam non esse vacuam quantum ad aliquem gradum, alioquin nec mundus perfectus esset, nec universum perfectum dici posset; ergo ner iste plus capere, nec alius capacior potuit fieri.

3. Item, materia prima est creata in omnimoda possibilitate et in perfecta obedientia respectu Creatoris : ergo si capacitas ipsius materiae attenditur secundum suam possibilitatem et obedientiam, quam habuit ad Deum, et in summa possibilitate et in summa obedientia est creata, ergo mundus quantum ad capacitatem non potuit fieri melior. Si ergo dedit Deus unicuique, quantum capax erat. ergo nullo modo potuit fieri melior.

4. Item, quantumcumque creatura fiat bona, necesse est esse finitam: ergo necesse est aliquando ponere statum, ita quod creatura nullo modo possit fieri melior, in nullo derogando divinae potentiae; sed qua ratione statur in aliqua specie creaturae, statur in suprema specie creaturae spiritualis; nulla igitur creatura vel species potest illa fieri nobilior. Et "si optimum in genere est melius optimo in alio, et simpliciter hoc illo melius ", ergo, si optimum in universo est optimum omnis creaturae.

quae possit esse creatura, et simpliciter mundus iste est ita bonus, quod eo non potest fieri melior.

CONCLUSIO.

Deus potuit facere alium mundum meliorem quoad substantiam partium , sed hunc mundum tantum secundum accidentalia meliorem et maiorem.

RESPONDEO: Dicendum, quod excessus bonitatis substantialis in rebus potest attendi dupliciter; aut quantum ad essentiarum nobilitatem et gradus, et sic dicitur, quod species hominis melior est et nobilior specie asini; aut quantum ad esse, prout concernit additionem sive augmentum, sicut dicitur., quod marca auri melior est uncia, non quia nobiliorem habet formam vel essentiam, sed quia plus habet de auri substantia ac per hoc de bonitate et valore.

Quando ergo quaeritur. utrum Deus potuerit mundum facere meliorem quantum ad substantiam partium ; si tu intelligas de excessu quantum ad primum modum, quod mundus constaret ex melioribus et nobilioribus essentiis, dico, quod idem mundus, qui est nunc, non potuit fieri melior, quia non esset iste, sed alius; sicut, si iste qui factus est homo, fuisset factus asinus , non esset ille qui est. Quia tamen posse eius non est arctatum nec limitatum, non video, quare non potuisset mundum facere meliorem hoc genere melioritatis.

Si autem intelligas quantum ad secundum modum, sic dico, quod non solum alium, verum etiam hunc potuit facere meliorem, sicut et maiorem. Et si fecisset, non esset alius; sicut posset facere, quod iste puer esset ita magnus ut gigas, et plus haberet de substantia et virtute, et tamen non esset alius, quam est.

Concedo ergo rationes probantes, quod Deus simpliciter potuit alium mundum quantum ad substantiam partium fecisse meliorem, et etiam hunc quantum ad magnitudinem partium et virtutem, non tamen quantum ad essentiarum nobilitatem maiorem. Et hoc vult Augustinus dicere in praemissa auctoritate de Libero Arbitrio , quod nulla essentia nobilior potest cogitari esse in hoc mundo rationabiliter, quae non sit ibi. Nam si cogites, meliores esse partes, hoc est aut secundum totum, aut secundum partem; si secundum totum, iam non istum mundum cogitas, sed alium ; si secundum partem, tunc ergo tollis ordinem et perfectionem de hoc mundo; ut si cogites, quod Deus fecisset lunam ita lucidam, ut est sol, vel terram sitiit caelum, non rationabiliter cogitas. quia perimis universum. "Non enim essent omnia, si essent aequalia ". Et hoc est quod dicit Augustinus de Libero Arbitrio: "Non est vera ratio, sed invida infirmitas, cum aliquid melius faciendum fuisse cogitaveris, iam nihil aliud inferius fieri velle, tanquam si, perfecto caelo, nolles terram factam esse, utique omnino inique cogitares".

Et sic patet, ultimo obiectum ad primam partem esse sophisticum, pro eo quod hoc non competebat universo, ut materia secundum se totam perfecta esset forma nobilissima.

1. Ad illud ergo quod obiicitur in contrarium per auctoritatem Augustini de Libero Arbitrio, iam patet responsio, quia intelligit de hoc mundo, et de melioritate secundum essentiam, ut patet ex textu .

2. Ad illud quod obiicitur, quod summa distantia est in universo; dicendum, quod prope Deum potest dupliciter intelligi, scilicet quantum ad immediatam receptionem et conversionem in Deum, aut quantum ad summam imitationem et assimilationem. Primo modo est natura angelica prope Deum, simpliciter loquendo: sed secundo modo non nisi in comparatione, quia magis est dissimilis quam similis, et plus deficit quam exprimit, immo infinitis gradibus distat ; et ideo maior propinquitas est nobis cogitabilis et Deo possibilis, quamvis nunc non sit.

3. Ad illud quod obiicitur, quod materia est creata in omnimoda possibilitate ; dicendum , quod possibilitatem obedientiae Deus in nulla creatura complet totaliter, quia hoc est secundum omnimodum imperium Creatoris, sed complet capacitatem et possibilitatem, ut disponitur per aliquas dispositiones. Et sic Deus complet materiam, quia eius capacitatem debitis dispositionibus limitavit et illis formas completivas et perfectivas adiunxit, ita quod nihil dimisit incompletum. Quis tamen audeat dicere , quin Deus nobilius disponere et nobilioribus formis perficere posset, secundum suae sapientiae et potentiae infinitatem? Quod ergo dicitur: dedit unicuique bonitatis quantum erat capax,; hoc intelligitur de capacitate, non prout dicit longinquam possibilitatem et obedientiam respectu Creatoris, sed prout cum hoc dicit dispositionem et exigentiam; et hanc constans est Deum potuisse maiorem facere.

4. Ad illud quod obiicitur, quod in creaturis necesse est stare; dicendum, quod sicut numerus

semper habet statum in actu. tamen nunquam est dare statum aliquem, ultra quem divina potentia non possit se extendere; sic intelligendum est in magnitudine molis et bonitatis, quod quantumcumque sit in creatura, status est semper, quia finita: et bene agit Deus hucusque, ita quod non agit amplius, sed quin possit amplius, nunquam est dare, ut credo. Et ideo, si alium mundum meliorem hoc fecisset, adhuc erit ultra quaerere, quare non fecit meliorem. cum possit, et sic procedendo ulterius; et ideo talis quaestio est irrationalis , et solutio non potest dari nisi haec, quia voluit. et rationem ipse novit; Attamen si non fecit, nemo potest arguere, quia hoc totum , quod fecit, fuit gratia; nec erat aliqua exigentia. ratione cuius possit poni in eo fuisse invidia.