QUAESTIO I. Utrum in divinis ponendae sint proprietates personarum.

Quod autem in divinis sit ponere proprietates non solum vocaliter, sed etiam realiter, ostenditur sic.

1. Hieronymus dicit, et habetur in fine prae-.cedentis distinctionis : "Non tantum nomina, sed etiam nominum proprietates confitemur ": ergo etc.

2. Item, Augustinus dicit in libro de Fide ad Petrum : " Proprium est Patris, quod unum filium genuit ": ergo a coniugatis, generatio est proprietas Patris; sed constat, quod generatio realiter est in Deo, constat etiam, quod convenit soli Patri; ergo secundum rem est Patris proprietas.

3. Item, proprietatis est distinguere, ergo ubi est vera distinctio, ibi est vera proprietas; sed in divinis est vera distinctio; unde Damascenus : " Differentiam hypostaseon, id est personarum, in tribus proprietatibus, paternali, filiali et processibili recognoscimus)).

4. Item, hoc ipsum videtur ratione, quia sicut alius est modus quaerendi de essentia et persona, ita alius est modus quaerendi de essentia et proprietate. De essentia enim quaeritur per quid, de proprietate per quomodo se habet; ergo sicut ponitur in divinis et essentia et persona secundum veritatem , ita debet poni proprietas.

3. Item, supra probatum est, quod differunt generatio et processio realiter

alioquin non differrent personae

ergo generatio et spiratio differunt realiter. Sed tam generatio, quam spiratio est in una persona non multiplicata, ut in persona Patris; ergo cum persona sit realiter una, et proprietates realiter plures, ergo ponere est proprietates realiter in divinis differentes; sed non differentia essentiali nec personali, cum sint in eadem persona: ergo notionali. Quodsi non differunt generatio et spiratio, sicut haec est vera; Pater spirat Spiritum sanctum, ita et haec: Pater generat Spiritum sanctum; et tunc sequeretur, quod Spiritus sanctus esset Filius.

6. Item, Pater et Filius sunt unum principium Spiritus sancti, hoc supra probatum est, et est ratio in promptu, quia unus omnino est qui spiratur. Hoc quod est unum dicit unitatem non essentiae nec personae: ergo oportet, quod proprietatis; et si hoc, necesse est ponere proprietates in divinis realiter, non nominaliter sive tantum in voce.

7. Item, in Patre est paternitas et innascibilitas; aut ergo eadem proprietas, aut alia. Si eadem proprietas, ergo et relatio eadem; sed secundum paternitatem refertur ad Filium; ergo et secundum innascibilitatem. Sed hoc est falsum, ergo est alia : et persona est una; ergo necesse est ponere proprietates in divinis personis etiam realiter differentes.

Contra; 1. Hilarius de Trinitate : Pater et Filius et Spiritus sanctus solis differunt nominibus; ergo si differunt solis nominibus, non sunt ibi reales proprietates, sed vocales.

2. Item, Damascenus dicit primo libro ; " Oportet scire, quod aliud est differre re, aliud ratione ", et dicit, quod in creaturis est differentia re et convenientia ratione, sed in divinis e contrario. Cum ergo sit distinctio secundum proprietates, videtur ergo, quod sint ibi solum secundum modum loquendi vel intelligendi; non ergo a parte rei.

8. Item, hoc ipsum videtur ratione, quia in summe simplici non cadit differentia aliqua; sed divina persona est summe simplex; ergo aut ibi non est proprietas, aut est solo modo loquendi; ergo etc

4. Item, ita simplex est persona, sicut essentia; sed proprietates essentiae non differunt nisi solo modo loquendi, non secundum rem; ergo similiter proprietates personae.

5. Item, divina essentia propter summam simplicitatem se ipsa refertur ad creaturam, et ideo relatio essentialis solo modo loquendi differt ab essentia, ut cum dicitur Dominus ; omnino enim transit in substantiam: ergo pari ratione persona se ipsa refertur ad personam.

6. Item, creatura propter essentialem comparationem ad suum principium se ipsa refertur ad suum Creatorem

alioquin inter Creatorem et creaturam caderet medium, quod non esset nec Creator nec creatura

ergo si multo essentialior est comparatio personae ad personam, ergo se ipsa refertur. Et si hoc; ergo videtur, quod ipsa proprietas vel relatio non differat nisi solo modo loquendi a persona.

CONCLUSIO.

Proprietates personarum ponendae sunt in divinis, quae non solum secundum vocem, sed etiam realiter a se invicem, et aliquo modo etiam a personis differunt.

Respondeo: Dicendum, quod omnes catholici tractatores posuerunt proprietates personarum in divinis. Cum enim sint plures personae et distinctae, necesse est, quod sit ibi distinguens; hoc autem proprietatem appellamus. Sed diversificati sunt in modo positionis.

Quoniam ergo viderunt aliqui summam simplicitatem in persona sicut in essentia, posuerunt, quod sicut in essentia omnino est idem quo est et quod est, ita in persona omnino idem qui distinguitur et quo, et ita suppositum et proprietas, differens autem solo modo loquendi; sicut si dicatur; rogo te benignum vel benignitatem tuam.

Sed ista positio non potest stare, quoniam, sicut in opponendo probatum est, in eadem persona sunt proprietates differentes non solum modo loquendi, sed et realiter. Videmus enim, quod una persona uno modo comparatur ad unam, ut Pater ad Filium; et videmus, unam personam uno modo sive una habitudine comparari ad plures, ut Spiritus sanctus ad Patrem et Filium; et iterum, unam personam pluribus modis comparari ad plures, ut Filius ad Patrem et Spiritum sanctum. Similiter videmus, plures personas eodem modo comparari ad unam, ut Pater et Filius ad Spiritum sanctum; ergo unitas habitudinis non potest accipi a parte essentiae

certum est

nec a parte personae, quae refertur; nec ex parte personae, ad quam refertur. Restat ergo, quod sit alius modus dicendi, sumtus a parte rei.

Et ideo nunc communis opinio tenet, in divinis esse proprietates personarum realiter differentes a se invicem, et per hoc etiam differentes a personis aliquo modo. Sicut enim, quia in una essentia non plurificata plures ponimus personas, modi. dicendi essentialiter et personaliter differunt non solum differentia sumta a parte nostra, sed etiam a parte rei; sic etiam dicendum de modo dicendi personaliter et notionaliter. Et ideo distinguunt magistri tres modos dicendi in divinis, qui sumuntur a parte rei, scilicet essentialem, personalem et notionalem. Et dicitur communiter, quod tres sint modi praedicandi, scilicet in quid, in quis et in quae sive in quo modo se habet. Et incidit peccatum secundum figuram dictionis ex commutatione horum modorum, sicut in creaturis ex commutatione praedicamentorum. Sicut ergo in divinis vera est essentia, et verae sunt personae, ita verae sunt personarum proprietates.

1. Ad illud quod obiicitur in contrarium primo de Hilario, dicendum, quod Hilarius accipit nomina non pro ipsis vocibus, sed pro intellectibus sive significatis importatis per illa tria nomina. Important enim ibi proprietates. Nam solis non excludit ibi proprietatis veritatem, sed excludit diversitatem formae vel substantiae vel naturae.

2. Ad illud quod obiicitur de Damasceno, quod differunt solum ratione; dicendum, quod differre ratione est tripliciter. Uno modo a parte nostrae apprehensionis, sicut differunt in Deo bonitas et magnitudo. Alio modo differre ratione est secundum differentiam attributionis, quia aliquis modus ponitur circa unum vel attribuitur uni, qui non attribuitur alteri; et sic differunt ratione essentia et persona et notio. Tertio modo differre ratione est differre secundum pluralitatem distinctionis, quae non inducit diversitatem in essentia vel natura, tamen tantam inducit differentiam, quod unum non dicitur de altero; et sic differt ratione persona a persona et proprietas a proprietate. Et prima quidem differentia secundum rationem est minima, quia nihil ei respondet a parte rei; sed ultimae respondet. Non vult ergo Damascenus dividere rem contra rationem, nisi secundum quod res accipitur pro natura; nec etiam sic omnino dividit, sed quasi a principali denominat. Nam in creaturis non solum est communitas rationalis , immo etiam naturalis. Nam Petrus et Paulus non tantum in ratione conveniunt, sed etiam in natura communi.

3. Ad illud quod obiicitur, quod haec tollit summam simplicitatem; dicendum, quod differentia rationis quaedam fundatur super quid absolutum sive substantiale sive accidentale, quaedam super respectum sive modum se habendi. Et prima differentia omnino repugnat simplicitati, et non potest esse in Deo; secunda vero non repugnat. Nam videmus, respectum aliquem de novo esse circa aliquid, illo nullo modo mutato . Videmus etiam, aliquid habere plures respectus, ipso sine compositione existente. Dicendum ergo, quod proprietates personales sunt respectivae, non absolutae; et ideo possunt differre ratione respectuum; quia persona suppositum sive hypostasim dicit, sed proprietas dicit habitudinem ad alterum.

4. Ex hoc patet sequens. Quia enim proprietates essentiales sunt absolutae, non possunt dicere realem differentiam, nisi essentialem habeant; et ideo solo modo loquendi differunt. Non sic proprietates personales. Unde proprietates essentiales omnino transeunt in essentiam, sed personales non.

5. Ad illud quod obiicitur, quod essentia se ipsa refertur; dicendum, quod essentia divina non potest referri nisi ad aliam essentiam; ad illam autem non refertur, quoniam relatio dicit ordinem et habitudinem. Sicut autem vult Philosophus " Deus non ordinatur ad res, sed res ad ipsum "; et ideo non est ibi relatio nisi solo modo loquendi. Sed cum persona ad personam refertur, ibi vere est ordo originis, et ideo habitudo, et ideo vera relatio. Et sic patet illud.

6. Ad illud quod obiicitur, quod creatura se ipsa refertur ; dicendum, quod referri se ipso potest intelligi tripliciter; aut quia inter rei respectum et essentiam non cadit medium, quia ipsa essentia essentialiter dependet; et sic quidem reperitur in creaturis. Sic enim refertur materia ad formam et forma ad materiam; unde dicit Philosophus , quod " materia hoc ipsum quod est ad alterum est "; tamen nec materia est suus respectus, nec forma, quia non habent omnimodam simplicitatem. Alio modo est referri se ipso, quia inter id quod refertur et suum correlativum non cadit aliquod medium, quod non sit alterum eorum; et sic Pater refertur se ipso ad Filium, et e converso. Nam Pater est sua paternitas, et hoc propter summam simplicitatem. Tertio modo referri se ipso est, quia ipsum quod refertur non est nisi relatio et respectus purus; et hoc est impossibile esse neque in Deo neque in creatura, quia, sicut dicit Augustinus , "omne quod refertur est aliquid, excepto eo quod relative dicitur "; alioquin relationis esset relatio . Et ita patet, quod omnis proprietas relativa sive sit in Deo sive in creatura, necessario differt aliquo modo ab eo cuius est proprietas, et magis in creatura quam in Creatore. Et intelligantur omnia haec, sicut prius assignatum est, quoniam omne respectivum fundatur super aliquid absolutum.