QUAESTIO IV.

Utrum omnia nomina dicta de Deo secundum substantiam dicantur.

Quarto et ultimo quaeritur, utrum omnia nomina dicta de Deo dicantur secundum substantiam. Et quod non, immo aliter, ostenditur;

1. Auctoritate Augustini quinto de Trinitate : "Illud praecipue teneamus, quidquid ad se dicitur praestantissima illa et divina sublimitas, substantialiter dici; quod autem ad aliquid, non substantialiter, sed relative"; sed Pater et Filius dicitur ad aliquid; ergo etc.

2. Item, Boethius in libro de Trinitate ; "Deus est sine quantitate magnus, sine qualitate bonus, sed non est sine relatione relatus"; ergo relatio vere et proprie manet in Deo, ergo et modus dicendi relative.

3. Item, hoc ipsum videtur ratione, quia in divinitate sunt aliqua nomina incommunicabilia, ut patet in omnibus personalibus; sed substantia est communicabilis, cum sit una in tribus; ergo talia nomina non indicant substantiam; ergo in divinis est alius modus dicendi quam secundum substantiam.

4. Item, in divinis est alio et alio modo se habere, quia aliter se habet ad Patrem Filius quam Spiritus sanctus; sed non est aliud et aliud esse sive subsistere; ergo cum hoc contingat intelligere et intellectum dicere, necesse est, quod sit ibi alius modus dicendi et intelligendi quam secundum substantiam; ergo etc

Contra; 1. Omne quod dicitur, aut dicitur secundum substantiam, aut secundum accidens, quia substantia et accidens sufficienter dividunt ens ; sed in divinis nihil dicitur secundum accidens; ergo secundum substantiam.

2. Item, omne quod dicitur, aut dicitur per se, aut non per se. Si per se, tunc secundum substantiam; si non per se, tunc ergo per aliud et in alio; sed omnia quae dicuntur de Deo, dicuntur per se; ergo omnia dicuntur secundum substantiam.

3. Item, dici secundum substantiam et secundum relationem aut dicit diversitatem a parte rei, aut a parte modi intelligendi sive modi dicendi. Si a parte rei; ergo in Deo est diversitas et compositio; si a parte modi dicendi; tunc cum diversus sit modus dicendi in hoc quod est bonus et in hoc quod est magnus et in hoc quod est Deus

quia si quaeratur; quantus est Deus? respondetur magnus, non respondetur bonus; similiter si quaeratur; qualis est Deus? respondetur bonus, non magnus

ergo non tantum essent duo modi, sed etiam multo plures quam duo.

4. Item, quod respondetur ad quaestionem factam per quid dicitur secundum substantiam et quantum ad rem et quantum ad modum; sed nomina relativa respondentur ad quaestionem factam per quid de Deo; ergo dicuntur secundum substantiam. Probatio minoris; Augustinus in libro de Doctrina christiana : Si quaeratur, quid est Deus, convenienter respondetur; Pater et Filius et Spiritus sanctus.

5. Item, cum quaedam sint in divinis, quae non dicuntur secundum substantiam nec secundum relationem, ut hoc nomen incarnato, hoc nomen ingenitus, videtur quod ista divisio non complectatur omnia nomina divina.

CONCLUSIO.

Non omnia nomina dicuntur de Deo secundum substantiam, sed quaedam etiam per modum quantitatis vel qualitatis et insuper quaedam secundum relationem.

Respondeo; Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod est dici diversimode secundum triplicem differentiam.

Uno modo dici diversimode attenditur secundum diversum modum essendi, qui est per se et per accidens; et hoc quidem modo non est dici diversimode in divinis, quia ista diversitas modi ponit diversitatem essentialem in re dicta; et quantum ad hoc unus solus modus dicendi est In Deo. Nam omnia quae dicuntur de Deo, sunt ipse Deus et eius substantia.

Alio modo diei diversimode est secundum diversum modum intelligendi, qui quidem attenditur secundum aliam et aliam rationem sive medium cognoscendi ; et sic non tantum est dici diversimode in nominibus divinis, immo omnimode, quia Deus non tantum cognoscitur per diversa, immo per omnia rerum generas et sic nomina dicta de Deo, quaedam dicuntur per modum substantiae, ut Deus; quaedam per modum quantitatis, ut magnus ; quaedam per modum qualitatis, ut bonus; et sic de aliis omnibus.

Tertio modo dici diversimode est secundum diversum modum se habendi; quod quidem attenditur quantum ad absolutum et ad comparatum sive relatum; et hic quidem modus diversitatis minor est quam primus, et maior quam secundus. Minor quam primus, quia secundum primum attenditur diversitas essentialis et compositio; maior quam secundus, quia secundum illum nulla omnino attenditur in re distinctio. Secundum autem istum modum attenditur in eo unitas et pluralitas; unitas secundum absolutum, pluralitas secundum respectum. Et quantum ad hunc modum sunt solum duo modi dicendi, scilicet secundum substantiam, ut illa quae dicuntur ad se , et secundum relationem, ut illa quae dicuntur ad aliquid. Quia vero haec non dicunt alium modum essendi, ideo haec praedicantur de illis et sunt unum; et quia dicunt alium modum se habendi, ideo secundum illa unitas, secundum haec pluralitas . Ex his patent obiecta.

1. Quod enim obiicitur, quod omne quod dicitur, dicitur secundum substantiam vel secundum accidens; dicendum, quod in divinis habet instantiam, ubi relatio non est accidens, nec tamen dicitur secundum substantiam.

2. Ad illud quod obiicitur secundo, quod omne quod dicitur in divinis, est ens per se; dicendum, quod verum est, sed tamen non sequitur; dicitur ut ens per se, ergo secundum substantiam, quia non dicitur; nomen dici secundum substantiam, ut substantia dicitur per se, sed ut dicitur ad se .

3. Ad illud quod obiicitur, qualis sit haec diversitas, aut secundum rem, aut secundum modum intelligendi; dicendum, quod secundum modum se habendi, qui non tantum est in nostro intellectu, sed etiam in re.

A. Ad illud quod obiicitur quarto, quod nomina relativa respondentur ad interrogationem factam de substantia; dicendum, quod substantia dicitur dupliciter; aut ens per se, aut ad se . Si ut ens per se, sic omnia et relativa et absoluta dicunt in Deo substantiam; et quia hoc modo substantia respondetur ad quaestionem factam per quid, ideo omnia possunt responderi. Si autem dicatur substantia ut ens absolutum, non comparatum, sic dicitur secundum substantiam, quod dicitur ad se. Et sic non accipit Augustinus; et sic Pater et Filius, et nomina relativa secundum substantiam non dicuntur.

3. Ad illud quod ultimo obiicitur, quod multa dicuntur de Deo, quae non dicuntur secundum substantiam nec secundum relationem; dicendum, quod dici relative in divinis potest esse dupliciter. Quaedam enim nomina dicuntur relative ex principali nominis intellectu, quaedam ex consequenti.

Et prima differentia dividitur in tres; quia quaedam significant relationem et dicuntur relative, ut Pater; quaedam significant relationem , ut paternitas, quae non dicitur ad alterum, sed est ipsum quo alterum refertur; quaedam dicuntur relative, quia privant relationem, ut ingenitus, improcessibilis; tamen ista non est privatio pura, ut infra videbitur .

Quae autem important relationem ex consequenti intellectu, similiter sunt secundum triplicem differentiam. Quaedam enim dicuntur dici relative, quia ponuntur pro relativis, ut cum dicitur: Deus generat Deum, id est Pater Filium. Quaedam dicuntur relative, quia claudunt in suo significato interius relationem, ut cum dicitur incarnatus

sensus enim est, id est carni unitus; unio enim dicit relationem, quae singularem personam respicit

sive assumere carnem et hujusmodi. Quaedam dicuntur relative, quia claudunt relationem in suppositis, ut similis et aequalis; non enim sunt similes, nisi qui referuntur et distinguuntur.