ARTICULUS II.

Quid sit frui.

Habito de uti et utibili, consequenter quaeritur de frui et fruibili, et primo, quid sit frui per essentiam, utrum scilicet sit actus voluntatis, an aliarum virium.

QUAESTIO UNICA. Utrum frui sit actus voluntatis, an aliarum virium.

1. Quod sit actus voluntatis, videtur per primam definitionem, quae est: Frui est amore inhaerere etc : sed amor est voluntatis : ergo et frui similiter. Si dicas, quod amor sumitur ibi communiter, secundum quod est in qualibet vi respectu sui actus: contra: in omnibus aliis definitionibus idem dicitur. Unde dicitur in sequenti : "Fruimur cognitis, in quibus voluntas delectata conquiescit ". Quietatio autem voluntatis est Et in alia similiter: " Frui est uti cum gaudio". Gaudium autem ad voluntatem proprie pertinet

2. Item, ostenditur ratione, quia fruitione delectamur , secundum quod delectabile est differentia boni, cum sit bonum honestum, conferens et delectabile ; bonum autem obiectum est voluntatis : ergo frui est solius voluntatis.

3. Item, eo fruimur, quo quietamur; sed quietatio respicit rationem finis, "et finis rationem boni ", et "bonum est obiectum voluntatis": ergo fruitio, quae ordinat ad illud, similiter.

Sed contra: 1. Omnis virtus appetit uniri suo obiecto, quo habito delectatur, si cognoscit, et quiescit: ergo motus cum quietatione et delectatione est omnium virium: ergo cum talis sit fruitio, fruitio erit in omnibus, non tantum in voluntate.

2. Item, absentia rei amatae potius contristat amantem, quam delectat ; quod enim delectat ipsum, hoc est, quia videt ipsam et habet. Si ergo motus fruitionis est cum delectatione vel est ipsa delectatio: ergo hoc est, quia videt illud in quo est ipsa delectatio; sed visio respicit cognitivam: ergo etc.

3. Item, Augustinus in libro de Doctrina christiana : "Haec est summa merces, ut ipso perfruamur". Sed super illud Psalmi: Ostendam illi salutare etc., dicit Glossa , quod "visio est tota merces ": ergo si fruitio est merces, fruitio est visio per essentiam ; sed visio est in cognitiva sive in ratione: ergo etc.

4. Item, fide et spe tendimus in Deum: aut ergo fruendo, aut utendo; sed non utendo, cum Deo non sit utendum: ergo fruendo: ergo fide et spe fruimur ; sed fides est habitus rationis cognitivae ; sed cuius est habitus, eius est actus: ergo actus fruitionis est actus rationis; similiter videtur de irascibili: ergo etc.

CONCLUSIO.

Frui sumtum essentialiter est actus voluntatis,

sumtum dispositive est actus etiam aliarum potentiarum.

Respondeo: Secundum aliquos frui pertinet ad omnes vires; et hoc dicunt, quia omnes vires remunerabuntur ; qui dicunt etiam, quod in gloria erit magis proprie rationis, quia immediatius se habet ad delectationem.

Sed aliter videtur dicendum secundum Augustinum, scilicet quod sit actus ipsius voluntatis. Cum enim tres dentur definitiones de frui, omnes dantur penes actum voluntatis, quem tripliciter est considerare. Primo modo communiter, prout dicit motum cum delectatione; et sic definit Augustinus : "Frui est uti cum gaudio". Secundo modo, prout dicit motum cum quietatione: et hoc modo definitur ab Augustino de Doctrina christiana: "Frui est amore inhaerere alicui rei propter se ipsam"; et hoc modo accipitur proprie. Tertio modo accipitur, prout complectitur utrumque, scilicet quietationem et delectationem: et hoc modo definitur ab Augustino decimo de Trinitate: " Frui est quiescere in cognitis, voluntate propter se delectata", et sic accipitur propriissime.

Quia ergo frui secundum omnem acceptionem dicit delectationem vel quietem vel utrumque, et omne tale habet rationem boni, et hoc est obiectum voluntatis: ideo loquendo essentialiter, frui est actus voluntatis. Sed quia voluntas nec delectatur nec quietatur nisi in eo, quod cognoscit vel per fidem vel per speciem , et in eo, quod habet per spem vel in re, ideo actus aliarum virium ad hunc disponunt, non tamen sunt ipsum frui, essentialiter loquendo.

Ex hoc patet solutio ad illud quod communiter solet quaeri, quare frui non definitur per actum cognitionis, sicut delectationis. Tamen haec quaestio fundata est super falsum. Augustinus enim ponit in notificatione una, quod est cognitionis, cum dicit : "Frui est quiescere in cognitis"; cadit tamen ibi sicut dispositio.

Ex hoc etiam patet, quare non definitur per fidem et spem, sicut per caritatem, quia caritas informat concupiscibilem, cuius est frui. Tamen ista quaestio similiter fundata est super falsum, quia amor, quo definitur frui, est communis ad amorem castum et libidinosum quo avarus fruitur auro, non proprius ipsius caritatis.

1. Ad illud ergo quod obiicitur, quod omnis virtus habet delectari et quietari , cum unitur suo obiecto: dicendum, quod ipsa voluntas, ut vult Augustinus , amat sibi et aliis. Et sicut etiam dicit Anselmus : "Voluntas inclinat alias vires et aliis meretur", ideo eius quietatio et delectatio redundat in alias vires. Unde sicut voluntas non sibi cognoscit, sed ratio cognoscit sibi et voluntati, ita voluntas sibi et rationi delectatur et ipsam quiescere facit

2. Ad illud quod obiicitur, quod amans non fruitur, nisi videat vel habeat: dicendum, quod videre et habere requiruntur ad frui, similiter et amare. Nam si quis videt aliquid et habet, nunquam delectatur, nisi amet: aliter tamen requiritur visio quam amor. Nam visio disponit, similiter et tentio, sed amor delicias suggerit. Unde est quasi acumen penetrans , et ideo ei maxime convenit unire et per consequens delectare et quietare: ideo essentialiter, non dispositive, est fruitio. Propter quod est intelligendum, quod actus voluntatis potest dupliciter considerari, scilicet per modum appetitus et complacentiae. Primo modo antecedere potest ipsam visionem: secundo vero consequitur, et in hoc est perfecta ratio ipsius fruitionis, scilicet in complacentia rei visae et habitae.

3. Ad illud: Visio est tota merces: dicendum, quod illud non dicitur proprie, sed per concomitantiam , quia visio et complacentia, in qua est perfecta ratio fruitionis, inseparabiliter se habent

4. Ad illud quod obiicitur, quod fide et spe fruimur: dicendum, quod illud non est verum per se, quia quaelibet harum accipit rationem tendentiae a caritate: unde fruitio non est ex istis nisi per caritatem. Sola enim caritas considerat finem in ratione finis et obiecti. Unde non dicitur aliquis sperare Deum, sicut amare.

SCHOLION.

I. In solutione principali huius quaestionis, scil. quod fruitio sit actus voluntatis, omnes antiqui doctores cum Seraphico conveniunt ; attamen iam istis temporibus circa quasdam subtiles de hac re quaestiones erant contraversiae.

Primo quoad ipsum conceptum fruitionis S. Bonaventura docet, fruitionem praesupponere quidem cognitionem sive visionem tanquam dispositionem, tamen, essentialiter loquendo, ipsam esse actum voluntatis, qui importet tum dilectionem tum delectationem, sive esse formaliter actionem voluntati, nempe amorosam eius inhaesionem, ad quam sequitur inseparabiliter passio delectationis; cfr. hic ad 2. et dub. 12; III. Sent. d. 29. a. 1. q. 2, et ibid. d. 35. a. 1. q. 1. in corp.; II. Sent. d. 38. a. 1. q. 2. ad 4. Hexaem. Serm. 12. in fine. Idem docet Scotus cum suis, Richard. a Med., B. Albert M., Petr. a Tar., Henr. Gand.

Alii vero doctores volunt, fruitionem esse formaliter ipsam delectationem , non quidem qualemcumque, sed ultimatam, seu quae coniuncta est cum quietatione; ipsam vero non esse amorem nisi connotative et causaliter ; ita discipuli S. Thomae, teste Gaietano (ad S. I. II. q. 1. a. 1.), Dionys. Carth. aliique.

Secundo, quoad actum, in quo fruitio formaliter consistit, docet S. Bonav., hic ad 4. et 2; II. Sent d. 24. p. I. a. 2. q. 1 : omnem delectationem spiritualem ortum habere ex amore voluntatis, praesupposita perceptione convenientis. Consentiunt Alex. Hal:, Henr. Gand., Richard. a Med. qui inter alia dicit : " Actum cognitivae non sequitur delectatio nisi mediante actu appetitivas. " Hoc negatur ab auctoribus secundae sententiae.

Tertio, hinc orta est celebris controversia, praecipue inter asseclas S. Thomae et Scoti agitata, utrum scil. beatitudo in patria formaliter consistat in actu intellectus sive in visione, qui tum amorem tum delectationem inseparabiliter habet annexa , immo c virtualiter continet et causaliter exerit " (Caietanus), an potius, ut vult Scotus cum aliis multis, in actu voluntatis, qui visionem supponit et delectatione completur. Hanc quaestionem tangit S. Bonav., hic ad 3.; plura vide IV. Sent d. 49. p. 1. q. 5. Haec controversia cohaeret cum doctrinis psychologicis praecipue de relatione inter intellectum et voluntatem.

II. De quaestione hic proposita : Alex. Hal., S. p. IV. q. 26. m. 4. Scot, hic q. 3. in Oxon. et Report. S. Thom., hic q. 4. a. 1 : S. I. 11. q. 11. a. 1. et 2. - B. Albert. M., hic a. 12. et 17. Petr. a Tar., hic q. 2. a. 1. Richard. a Med., hic a. 2. q. 1. Aegid. R., hic 1. princ q. 1. Henr. Gand., S. a. 49. q. 6. : 26. : de delectatione etiam agit S. a. 50. q. 2. Durand., hic q. 1. Dionys. Carth., hic q. 3. -Biel, hic q. 2.