QUAESTIO I. Utrum praeter caritatem increatam poni debeat habilius caritatis creatus.

Circa primum, quod non sit ponere aliam caritatem a caritate increata, supposita probatione per auctoritates multas, quas adducit Magister in littera , probatur rationibus, et primo rationibus sumtis ab essentia caritatis, quae est bonitas, hoc modo.

1. Nullum accidens est melius substantia rationali; sed caritas est melior anima rationali, quia eam facit meliorem; ergo non est accidens, ergo est substantia. Sed constat, quod non irrationalis, ergo rationalis, ergo anima vel Angelus vel Deus; sed non anima vel Angelus; ergo Deus .

2. Item, nulla bonitas creata aequivalet beatitudini sed caritas aequivalet beatitudini, quia per caritatem meretur homo, ut efficiatur dignus vita aeterna sive beatitudine; ergo caritas non est bonitas creata; ergo etc.

3. Item, omne bonum creatum est bonum per participationem; sed omne bonum alio bono bonum potest intelligi non bonum , et sic caderet in ipso malum per diminutionem speciei, modi et ordinis;

ergo si caritas est bona bonitate creata, caritas potest esse mala vel saltem intelligi mala vel etiam fieri informis; quod falsum est.

Item, hoc ipsum ostenditur rationibus sumtis a virtute sic.

4. Quanto aliquid virtuosius, tanto paucioribus mediis indiget, ergo si aliquid est potentissimum, nulla alia a se virtute indiget; ergo si Spiritus sanctus est potentiae infinitae et ipse est caritas, ergo se ipso, non alio, inflammat affectum ad amorem; non est ergo ponere caritatem creatam necessario, quae sit habitus.

5. Item, plus distat virtus naturalis a Deo quam voluntas; sed Deus dirigit virtutem naturalem non alio quam sit ipse ; ergo si ibi non cadit medium, nec in voluntate cadet; ergo etc.

6. Item, ubi movet virtus motoris primi semper praesens et non potens errare, superfluit aliam virtutem superaddere, ut puta, si manus esset semper coniuncta temoni, non oporteret ibi esse aliam virtutem; sed Spiritus sanctus est dirigens et adiuvans ipsam voluntatem et est coniunctus semper et non potens errare; ergo superfluit aliam caritatem ponere; sed omne superfluum est resecandum; ergo etc.

Item, rationibus sumtis ab actu ostenditur illud idem.

7. Quia actus caritatis est animam recreare; sed non minoris virtutis est recreare, quam creare , ergo si creare solum est ab increato, quod est infinitae potentiae, ergo et recreare; sed hoc proprium est caritatis; ergo est increata.

8. Item, aliquis actus caritatis est unire; sed nulla creatura per vanitatem unitur veritati, sed omnis creatura vanitas; ergo nulla creatura est medium uniendi Deo; si ergo caritas est medium uniendi, ergo non est vanitas nec creatura.

9. Item, actus caritatis est unumquodque ordinate diligere; ergo si ordinate diligere est diligere unumquodque, secundum quod sibi convenit, cum bonum increatum sit melius creato in infinitum, ergo ipsum magis in infinitum diligibile; ergo si caritas facit Deum diligere, ut diligendus est, caritas facit Deum in infinitum diligere; sed quod exit in actum infinitum est increatum ; ergo etc.

Sed contra; 1. Caritas est principium reformandi animam quantum ad potentiam voluntatis; sed anima quantum ad alias potentias, scilicet irascibilem et rationalem, reformatur per virtutes creatas; ergo pari latione et concupiscibilis; sed eius reformatio est caritas; ergo etc.

2. Item, ubi est reformatio, ibi est conformatio et informatio, et ubi est informatio, ibi est aliquid informans, quod se habet per modum formae; sed omnis forma rei creatae est creata; Deus enim nullius est forma perficiens; ergo etc

3. Item, caritas est principium vivendi; unde Hugo de sancto Victore ; " Scio, anima mea, quod amor est vita tua"; sed omnis vita, existens per participationem in aliquo, est ab aliquo informante, ex quo et vivificabili fiat unum; sed ex Deo et anima non potest fieri unum; ergo necesse est ponere in anima aliquam caritatem creatam, quae vivificet.

4. Item, omne quod est in aliquo possibili ad mortem, est in illo per aliquod separabile; sed vita gratiae est in anima possibili ad moriendum morte culpae; ergo per aliquod separabile; hoc autem non est Deus, quia impossibile est Dei praesentiam separari ab aliquo; ergo est aliquid creatum.

3. Item, caritas est principium gratificandi; sed gratificatio est illud , in quo distinguitur bonus a malo , iustus ab impio, non tantum in actu, sed etiam in quiete, ut parvulus vel adultus dormiens; ergo cum distinctio non sit boni a malo per bonitatem increatam, quia illa omnibus est communis, caritas dicit quid creatum . Et iterum, cum distinctio quiescentium non sit per actum vel usum, sed habitum, patet quod caritas dicit habitum creatum.

6. Item, caritas est principium merendi; sed non quia bona facimus, ideo boni sumus, sed magis e converso; ergo caritas prius facit bonum, quam eliciat actum; sed cum aliquis de non bono fit bonus, necesse est aliquid poni in ipso de novo, et hoc non potest esse actus; ergo habitus.

7. Item, Deus alio modo cooperatur in operatione meritoria quam naturali, quia si non alio modo, tunc redit error Pelagii, quod ex naturalibus posset homo mereri; si ergo alio modo, cum per virtutem increatam omni naturae cooperetur, necesse est, quod in operatione creata meritoria cooperetur mediante alia virtute; sed haec non potest esse nisi creata; ergo etc.

8. Item, videtur quod Magister erraverit, quia qui dividit opera Trinitatis haereticus est; sed Magister posuit, quod caritas, qua nos diligimus Deum, sit Spiritus sanctas proprie; ergo ponit, quod nostrum diligere, quod est effectus in creatura, sit solius Spiritus sancti; et ita dividit opera Trinitatis.

9. Item, qui dicit, quid creatum esse increatum, errat; sed caritas, qua diligimus Deum et proximum, ut communiter tenetur, est quid creatum; sed Magister dixit, hanc esse Spiritum sanctum; ergo erravit

CONCLUSIO.

Praeter caritatem increatam poni debet caritas, quae est habitus creatus et animam informans.

Respondeo; Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod circa hoc est et fuit ab antiquo duplex; opinio. Quorundam enim, ut Magistri et sequacium suorum, est opinio, quod Spiritus sanctus est essentialiter caritas, qua Pater et Filius diligunt nos, et etiam qua nos diligimus Deum.

Et quidam voluerunt dicere, quod intellectus huius positionis hic est . Dicunt enim, quod, sicut lux potest tripliciter considerari, scilicet in se et in transparenti et in extremitate perspicui terminati

primo modo est lux, secundo modo lumen, tertio modo hypostasis coloris - ita Spiritus sanctus potest considerari in se, et sic est amor Patris et Filii; potest rursum considerari ut in anima humana inhabitans , et sic Spiritus sanctus dicitur gratia; potest etiam considerari ut unitus voluntati, et sic est caritas, qua nos diligimus Deum. Unde dicunt, quod Spiritus sanctus est nostra caritas, non per appropriationem, sed per unionem. Quemadmodum enim solus Filius est homo vel est incarnatus; et tamen tota Trinitas est incarnationem operata, sed tamen solus Filius unitus; sic, quamvis tota Trinitas faciat unionem Spiritus sancti cum voluntate, solus tamen Spiritus sanctus unitur voluntati, et ideo solus est caritas.

Ratio autem movens ad ponendum hoc est auctoritas Apostoli, primae ad Corinthios sexto ; Qui adhaeret Deo unus Spiritus est, et etiam similitudo. Dicunt enim, quod, sicut Filius procedit per modum naturae et ita naturae unitur , sic Spiritus sanctus per modum voluntatis, et ideo voluntati unibilis et unitus. Et quia voluntas vertibilis est, non sic natura, ideo Spiritus sanctus unitur separabiliter, sed Filius inseparabiliter, et ideo longe inferiori modo quam Filius; et quibus sic unitur, se ipso facit diligere.

Sed haec positio non potest stare, quia Spiritus sanctus non est unibilis; et praeterea, si esset unibilis, aut per naturam, aut per gratiam. Non per naturam, ergo per gratiam; ergo adhuc oporteret esse habitum gratiae disponentem animam ad susceptionem talis unionis; et ita redit contrarium. Ideo non credo, quod Magister hoc modo fuerit huius opinionis.

Et propter hoc aliter dicendum, quod illud; quo diligimus Deum, tripliciter est accipere; aut quo diligimus effective, et sic caritas sive amor est totius Trinitatis et Spiritus sancti appropriate; aut quo diligimus exemplariter, et sic Spiritus sanctus, qui est unio Patris et Filii et nexus amborum, est unitas, ad cuius imitationem caritas nos nectit, secundum quod dicit Dominus, Ioannis decimo septimo ; Ut sint unum, sicut et nos unum sumus; aut quo diligimus formaliter, et sic secundum opinionem Magistri est animi affectio.

Et in his omnibus verum dixit nec erravit, sed defecit; quia praeter hoc est ponere caritatem secundum communem opinionem, quae sit habitus creatus animam informans. Et ratio huius sumitur a parte essentiae eius, virtutis et operationis.

A parte essentiae, quia caritas est bonitas creaturae rationalis, ipsam perficiens et distinguens et ordinans et disponens ad vitam aeternam; ergo necesse est, quod sit eius formalis perfectio.

1. Ad illud ergo quod obiicitur primo, quod caritas est melior anima rationali; dicendum, quod non est ibi comparatio, quia ubi unum propter alterum, ibi tantum unum , unde habens caritatem bonus est propter caritatem. Vel non cadit ibi comparatio,; quia non uniformiter dicitur bonum. Nam substantia rationalis dicitur bona, quia ordinabilis in finem, caritas bona, quia ordinans.

2. Ad illud quod obiicitur, quod aequivalet beatitudini; dicendum, quod aequivalet secundum divinam aestimationem, quae opus caritatis aestimat dignum vita aeterna sive tanta remuneratione.

3. Ad illud quod obiicitur, quod si est bonum per participationem, tunc eius bonitas est permutabilis in informitatem; dicendum, quod aliquid dicitur bonum per participationem dupliciter; aut quia participans et ordinatum, aut quia participatio et ordinatio. Primo modo est bonum habens caritatem, secundo modo caritas; et ideo potest non esse, quia non est ipsa essentia bonitatis, sed participatio; tamen ens non potest non esse bona vel ordinata, quia est ipse ordo amoris. Unde solvendum ad illud per distinctionem; et in hoc patent rationes sumtae ab essentia.

A parte etiam virtutis necesse est ponere caritatem habitum creatum. Nam caritas, qua diligimus Deum, est virtus, non tantum quia Deus cooperatur nobis, sed etiam quia nostra voluntas cooperatur Deo; Adiutores enim Dei sumus , et quia, cum cooperamur Deo, necesse est nos sibi conformari, necesse est, quod ab illa summa caritate relinquatur in nobis aliquod exemplatum in nostro affectu, per quod moveatur illi conformiter. Voluntas enim libera est et nata moveri ad opposita; et ideo ponitur virtus caritatis creatae in nobis, non propter defectura a parte Dei nobiscum operantis, sed voluntatis nostrae sibi cooperantis.

4. Ad illud quod obiicitur, quod virtus potentissima non indiget virtute media, verum est; sed caritas non est propter illius virtutis indigentiam, sed potius voluntatis suscipientis, quae indiget aliquo habitu disponente.

3. Ad illud quod obiicitur, quod Deus cooperatur naturae sine virtute creata; dicendum, quod Deus regit naturam, sicut instituit, et natura uniformiter currit; et ideo non indiget aliquo regulante. Non sic est de voluntate, quae movetur difformiter; et ideo indiget aliquo habitu regulante et disponente ipsam. Vel dicendum, quod aliud est de natura et voluntate; quia natura non habet moveri nisi iuxta se, vel infra sed voluntas supra; et ideo indiget aliquo elevante ipsam.

6. Ad illud quod obiicitur, quod virtus primi motoris est praesens; dicendum, quod non sufficit praesentia, sed necesse est. quod recipiens influentiam habeat habilitatem et conformitatem; et hoc est per virtutem creatam.

A parte etiam operationis ponitur necessitas, quia reformatio sive recreatio, unio et dilectio non tantum sunt ab aliquo ut ab efficiente, sed etiam ut ab informante. Informans autem caritas creata est; et ex hoc patent obiecta ex parte actus sive operationis.

7. Nam quod obiicitur, quod recreatio est ab increato; verum est per modum efficientis, sicut et creatio; sed reformatio ulterius relinquit formam; et ideo necesse est ponere habitum informantem.

8. Ad illud quod obiicitur, quod vanitas non unit veritati; dicendum, quod gratia potest considerari secundum quod ex nihilo, et sic est vanitas, et sic non unit; vel secundum quod est influentia secundum divinam praesentiam, et sic habet veritatis expressam similitudinem, et tali modo unit

9. Ad illud quod obiicitur , quod caritas facit diligere Deum, quantum est diligendus etc; dicendum, quod hoc potest intelligi dupliciter; vel quantum Deus deberet diligi in se, et sic falsum est, quia cum sit bonum infinitum, deberet in infinitum diligi, et tali modo Deus solus se ipsum diligit; vel in quantum est diligendus ab hoc . et sic verum est, et tunc diligit in infinitum, non simpliciter, sed secundum aestimationem habentis caritatem. Tantum enim diligit caritas Deum plus quam bonum creatum, quod, si bonum creatum in infinitum multiplicaretur, adhuc magis diligeret Deum.

Quod autem obiicitur in contrarium, concedendum est praeter duo ultima, quae ostendunt Magistrum errasse.

8. Quod ergo obiicitur, quia dividit opera Trinitatis; dicendum, quod falsum est, quia quod Spiritus sanctus sit caritas, qua diligimus Deum, aut dictum est per appropriationem, aut per unionem, aut certe per exemplaritatem,- et sic intelliguntur omnes auctoritates, quas Magister adducit pro se;

formaliter autem loquendo non intelliguntur verae, nec credo, quod Magister sic intellexerit.

9. Et per hoc patet aliud , quod Magister non dicit, quod creatum sit increatum, sed quod sufficiat donum increatum sine creato; et in hoc non fuit error, sed defectus tantum.

QUAESTIO 11. Utrum caritas diligenda, sit ex caritate.

Secundo quaeritur, utrum caritas sit amabilis ex caritate; et quod sic, ostenditur hoc modo.

1. Augustinus octavo de Trinitate ; "Nemo dicat; non novi, quid diligam; diligat fratrem et diligit ipsam dilectionem)); ergo dilectio est diligenda; ergo etc.

2. Item, hoc ipsum videtur ratione, quia non est perfecta cognitio nisi illa, qua quis novit se nosse sive novit ipsam notitiam, ergo nec perfectus amor nisi ille, quo quis amat se amare sive amorem; sed caritas est perfectus amor; ergo etc

3. Item, aliquis diligit proximum et recte, quia videt, eum habere caritatem; sed "propter quod unumquodque et illud magis "; ergo magis debet diligere caritatem sive dilectionem.

Contra.; 1. Augustinus in libro primo de Doctrina christiana" dicit, tantum quatuor esse diligenda ex caritate, scilicet Deum, se ipsum, proximum et corpus proprium; sed caritas sive dilectio non est aliquod horum; ergo non est diligenda ex caritate.

2. Item, duplex est dilectio, scilicet concupiscentiae et amicitiae; si ergo caritas sive dilectio diligitur, aut ergo dilectione concupiscentiae, aut amicitiae. Non amicitiae; constat, quia amicitia est inter similes et amor, quo aliquis optat alii bonum; caritati autem nemo optat bonum. Item, nec concupiscentiae; quia concupiscentia est rei non habitae; ergo cum ex caritate nemo diligat nisi habens caritatem, ergo ex caritate non potest quis concupiscere caritatem. - Si tu dicas, quod concupiscit augmentum caritatis, hoc non solvit, quia ego non quaero, nisi utrum caritas habita, secundum quod habita est, possit amari.

3. Item, sicut se habet fides ad credere, et spes ad actum sperandi, ita dilectio sive caritas ad actum diligendi; sed nullus habens fidem credit fidem vel in fidem; quia, sicut dicit Augustinus ; " Credens scit,

se credere, et videt, se credere"; credulitas autem est de non visis; similiter autem nullus sperat ipsam spem; ergo a simili nec diligit caritatem; vel si non est simile, quaeritur; quare non?

4. Item, si diligens diligit dilectionem, aut eadem, aut alia. Si alia, tunc pari ratione et aliam dilectionem diligit alia; et sic erit abire in infinitum. Si ergo stare est et non contingit abire in infinitum, si diligit, diligit eadem. Sed si hoc; contra; nulla forma specialis super se ipsam reflectitur nisi de primis intentionibus, sicut unitas, veritas, bonitas; unde nullo modo dicitur albedo alba; ergo nec dilectio dilecta, et sic etc.

CONCLUSIO.

CARITAS creata non amore amicitiae diligenda est,

sed amora tum. concupiscentiae tum complacentiae. Respondeo; Dicendum,. quod . accipiendo dilectionem, secundum quod Deus dilectio est, constat utique, quod ex caritate est diligenda. Sed accipiendo dilectionem, secundum quod est habitus gratuitus, sic utique diligenda est, sed non super omnia.

Ad intelligentiam autem obiectorum notandum, quod triplex est amor, scilicet amicitiae, quo aliquis optat alicui bonum ; concupiscentiae, quo aliquis sibi desiderat aliquid; et complacentiae, quo aliquis requiescit et delectatur in re desiderata, cum praesens est .

Dico ergo, quod caritas amore amicitiae nullo modo est amabilis, quia non est beatificabilis; amore concupiscentiae est amabilis ex caritate, secundum quod diligens desiderat amplius diligere; amore vero complacentiae, scilicet quod diligens acceptat ipsam dilectionem, qua Deum diligit, hoc diligenda est caritas, secundum quod iam habetur, eo quod ipsa est bonum valde acceptabile.

I. His visis, patet responsio ad duo prima. Nam ratio illa ex auctoritate Augustini de Doctrina christiana currit solum quantum ad, dilectionem amicitiae , quia Augustinus loquitur de amabili, cui alii quis optat bonum.

2. Quod secundo obiicitur similiter patet. Quamvis enim caritatis habitae. secundum quod habita, non sit concupiscentia, nihilominus tamen est complacentia. ___ Posset tamen dici, quod spiritualis dilectio et possessio excitat ad desiderandam , dum reficit, et reficit, dum excitat; ideo simul manent concupiscentia et complacentia.

3. Ad illud quod obiicitur tertio de Me et spe, dicendum, quod non est simile; quia actus fidei de se dicit imperfectionem, similiter et spei; alter enim est rei noti visae, alter rei non habitae; et ideo si talis actus reflecteretur, diminueret de ratione habitus; unde qui credit credulitatem, non habet eam, , et spem, similiter; et ideo hae virtutes evacuantur in patria. Sed dilectio est actus completionis et perfectionis, sicut scientia,- unde sicut perfecte scit qui scit, se scire. ita perfecte diligit qui amat dilectionem.

4. Ad illud quod obiicitur, aut eadem, aut alia etc.; dicendum, quod eadem quantum ad habitum, sed alia quantum ad actum.

Et quod obiicitur, quod specialia non reflectuntur; dicendum, quod reflexio in forma aliquando venit ex natura ; et sic est in generalibus; aliquando venit ratione eius, in quo est; et sic est in formis, quae sunt in potentiis natis supra se converti, et in quantum supra se convertuntur. Et quoniam potentia cognitiva se ipsam cognoscit, ".et voluntas est instrumentum se ipsum movens ", ideo per scientiam aliquis se et scientiam novit, et per caritatem se et ipsam diligit

Et si quaeratur ratio, quare potentia intellectiva nata est supra se redire et voluntas, alibi dicetur ; sed modo tantum sufficiat, quia sunt simplices potentiae et in substantia simplici fundatae et organo non alligatae; et ideo patet. quod non est simile illud quod obiici consuevit; in sensibus alia est potentia, quae videt, et alia, quae videt, se videre; quod similiter debeat esse in intellectu.