QUAESTIO I. Utrum Deus sit immutabilis.

Quod immutabilitas sit in Deo, ostenditur hoc modo.

1. Omnis mutatio aut est secundum substantiam, aut secundum accidens ; sed Deus non mutatur secundum substantiam, quia omne tale est corruptibile, Deus autem sive divina substantia, cum non habeat principium, est incorruptibilis: ergo etc

2. Item, nec secundum accidens, quia in Deo non est accidens: ergo nulla in eo est mutatio.

3. Item, omne quod mutatur, per prius est in potentia quam in actu , et in tali differt actus a potentia ; sed Deus est purus actus: ergo nullo modo mutatur.

4. Item, fiat deductio Richardi . "Omnis mutatio aut est in statum meliorem aut deteriorem aut parem"; sed nullo istorum modorum mutatur divina natura, quia non in meliorem, quia verissime est; non in deteriorem, quia a semetipsa est: non in aequalem, quia perfecta est: ergo nullo modo convenit divino esse mutabilitas.

Contra: 1. Sapientiae septimo : Omnibus mobilibus mobilior est sapientia: ergo etc. Si dicatur, quod sapientia dicitur mobilis per causam, eo quod facit alia moveri: contra: nihil dat quod non habet: sed Deus dat omnibus motum : ergo motus vel mutatio maxime est in Deo.

2. Item, omne quod nunc est aliquid, quod non prius, est mutatum ;sed Filius Dei est homo, ab aeterno autem non fuit homo: ergo est mutatus. Si dicas, quod homo praedicatur de Filio Dei non per inhaerentiam, sed per unionem: et unio est relatio, et relatio advenit sine mutatione, ut de nummo fit pretium, ut dicit Augustinus in quinto de Trinitate ; contra: Ambrosius ita arguit contra haereticum, qui posuit Filium ex tempore genitum a Patre, quia si hoc, tunc Pater factus est de non-Patre Pater, ergo mutatur: ergo similiter in proposito.

3. Item, quicumque de non agente fit agens, mutatur mutatione, quae est ab otio in actum ; sed Deus de non creante factus est creans: ergo est mutatus. Si dicas, quod Deus de non agente fit agens non propter mutationem sui, sed propter mutationem effectus producti, sicut sol de non illuminante fit illuminans: contra: non quia creatura est, ideo Deus creat, sed quia Deus creat, creatura fit sive producitur. Per prius est ergo Deum agere, quam creaturam fieri: ergo cum posterius non sit causa prioris, non quia creatura fit de non ente ens, Deus fit de non creante creans, sed e converso: et ita mutatio est ratione agentis , non effectus.

4. Item, Deus aliquid vult, quod prius non voluit, quia ex tempore voluit creare, quod non voluit ab aeterno: sed quicumque vult aliquid,

quod non prius, mutatus est : ergo etc. Si tu dicas, quod ab aeterno voluit creare mundum in illo instanti , sicut ego volo audire missam cras: contra: voluntas Dei est causa rerum proxima et immediata: sed posita causa proxima et immediata, ponitur effectus: ergo si ab aeterno voluit, ab alterno mundus fuit

CONCLUSIO.

Deus est omnino immutabilis et secundum locum, quia immensus, et secundum tempus, quia aeternus, et secundum formam, quia simplex ; et quia immutabilis, ideo omnia movet.

Respondeo: Dicendum, quod, sicut dicit Boethius , "Deus stabilis manens dat cuncta moveri". Unde divina essentia est immutabilis. Non enim mutatur loco, quia ubique est: non tempore, quia aeternitas simul est: non forma, quia pure actus est. Unde mutationem secundum formam tollit simplicitas, secundum tempus tollit aeternitas, secundum locum tollit immensitas.

Et ideo in Deo est summa stabilitas. et inde omnis motus causalitas; quia, sicut probat Augustinus et vult Philosophus, omnis motus procedit ab immobili: ut cum movetur manus, stat cubitus, et movetur cubitus, stante humero. Quia ergo Dei sapientia est stabilis , ideo omnia movet.

Quod ergo obiicitur de sapientia, quod dicitur mobilis: dicendum, quod mobile dicitur active de ea, quia facit moveri , non passive, sicut sensibile de animali.

Et ad illud quod obiicitur, nihil dat alteri quod non habet: dicendum, quod tripliciter est aliquid habere, scilicet formaliter, exemplariter, causaliter ; et quolibet istorum modorum quod habet dare potest. Primo autem modo non habet Deus motum. sed secundo et tertio sic.

2. Ad illud quod obiicitur de relatione, dicendum, quod relatio, cum dicitur de novo , de necessitate ponit mutationem in altero extremorum, nec oportet quod in utroque. Ideo ista relatio, quae est personae ad personam, ponit mutationem in altera personarum: et una mutata, mutatur et reliqua, quia eadem sunt essentia: ideo de necessitate, si de non-Patre fieret Pater, mutaretur. Relatio autem essentiae ad essentiam non de necessitate ponit mutationem, nisi in altero extremorum, quia cum diversae sint essentiae, potest unum mutari, altero non permutato : et ideo in relatione ad creaturam semper intelligitur in creatura facta mutatio, non in Deo. Tamen proprie loquendo, sicut alibi patebit , Deus non refertur ad creaturam, nisi secundam dici et modum loquendi.

Posset tamen aliter dici, sicut supra tactum est , quod non est simile: quia relatio personalis dat personae existere, non sic autem relatio ad creaturam: et ideo sequitur: si incipit esse Pater, incipit esse: non autem sequitur: si Deus incipit esse homo, incipit esse. Et ideo bene valet argumentum Ambrosii, quodsi Pater incepisset gignere, quod esset mutatus, quia incepisset esse, non quia ab uno statu in alterum mutatus esset.

3. Ad illud quod obiicitur, quando de non agente etc.; dicendum, quod est agens, quod est sua actio, et est agens, quod non est sua actio, sed actio est ab ipso . Agens, quod non est sua actio, sic agit, quod inter ipsum et effectum cadit medium, quod disponit ipsum: et tale agens nunquam fit agens de non agente, quin mutetur, quia novum sibi advenit. Sed agens, quod est sua actio, agit se ipso: et ideo inter ipsum et effectum non cadit aliquod medium ipsum disponens: et ideo cum de non agente fit agens, quia nihil novum sibi accidit, ideo non mutatur. Tale agens Deus est.

4. Ad illud quod obiicitur de voluntate, dicendum, quod causa proxima et immediata dicitur tripliciter: aut respectu substantiae, aut dispositionis, aut actus; respectu substantiae, inter quam et effectum non cadit alia substantia media causans: respectu dispositionis, cui non additur nova dispositio ad effectum producendum: respectu actus, quando actui coniungitur. Dico ergo, quod Dei voluntas fuit causa proxima et immediata ab aeterno respectu substantias et dispositionis, sed non respectu actus; quia actui non coniungitur voluntas nisi pro tempore, in quo vult agere, ut patet, cum dicitur: volo cras legere, voluntas non copulatur actui nisi pro tempore crastino.