Lectio 2

Supra monuit apostolus ad imitandum exempla et conversationem eorum, qui decesserunt, hic monet ad insistendum doctrinae eorum.

Et circa hoc duo facit.

Primo enim ponit monitionem suam; secundo assignat rationem, ibi habemus altare.

Iterum prima in duas.

Primo enim ponit monitionem suam in generali; secundo explicat ipsam, ibi optimum enim est gratia.

Dicit ergo nolite abduci variis et peregrinis doctrinis, quasi dicat: ita dixi quod debetis imitari fidem apostolorum. Ergo a doctrina ipsorum per quamcumque aliam doctrinam nolite abduci, id est removeri.

Ubi sciendum est, quod cum veritas consistat in medio, cuius est unitas, et ideo uni vero multa falsa opponi possunt, sicut uni medio multa extrema. Doctrina ergo fidei una est, quia a puncto in punctum non convenit ducere nisi unam rectam lineam. Omnes aliae doctrinae multae sunt, quia a recto multis modis contingit deviare. Et ideo dicit doctrinis variis, id est divisis. Os. X, 2: divisum est cor eorum, nunc interibunt. Hae sunt illae doctrinae, de quibus I Tim. IV, V. 1 s.: doctrinis Daemoniorum in hypocrisi loquentium mendacium. Item sunt peregrinae, scilicet a fide catholica; a nobis autem tales doctrinae non sunt sustinendae, quia non sumus hospites et advenae, sed sumus cives sanctorum et domestici dei, Eph. II, 19.

Deinde cum dicit optimum est enim gratia, explicat in speciali, quae sunt variae et peregrinae doctrinae.

Unde sciendum est, quod in primitiva ecclesia fuit unus error, quod ad salutem necessaria erat observantia legalium, quae praecipue consistebat in quibusdam cibis sumendis, puta agni paschalis, Ex. XII, 3 ss., et in abstinendo a quibusdam cibis, sicut patet Lev. XI, et in aliis multis locis. Alius error fuit, quod passim licebat uti delectationibus corporalibus. Et iste fuit error Nicolaitarum.

Et de utroque possunt haec verba exponi, sed magis proprie de primo.

Dixit ergo supra: nolite abduci a veritate fidei, per varias et peregrinas doctrinas. II Thess. II, 2: non cito moveamini a sensu Thess. II, 2: non cito moveamini a sensu vestro. Gal. I, 6: miror quod sic tam cito transferimini ab eo qui vos vocavit in gratiam christi in aliud evangelium. Deus enim a nobis requirit Cor. Prov. XXIII, 26: praebe, fili mi, cor tuum mihi. Et ideo optimum est gratia stabilire, nam debet esse firmum et stabile. Contra quod dicitur Ps. XXXIX, 13: cor meum dereliquit me. Hoc autem non stabilitur escis corporalibus, sed per gratiam iustificantem. Rom. III, 24: iustificati gratis per gratiam ipsius et per redemptionem, quae est in christo iesu. Et ideo dicit non escis, quae non profuerunt. Rom. XIV, 17: non est regnum dei esca et potus, sed iustitia et pax, etc.. Non est ergo stabilimentum cordis in moderata vel superflua sumptione cibi, sed magis in gratia dei. Ps. Cxi, 7 s.: paratum cor eius sperare in domino, confirmatum est cor eius, non commovebitur, donec, etc.. Spes autem est quasi anchora stabiliens corda. Supra VI, 18 s.: confugimus ad tenendam propositam nobis spem, quam sicut anchoram habemus animae tutam et firmam.

Et dicit, quod non profuerunt ambulantibus in eis, id est sperantibus in eis, quia illis qui eis utuntur ad necessitatem prosunt ad salutem corporis; sed qui totum studium ponunt in eis, ambulant in ipsis, et talibus nec proficiunt ad salutem animae nec corporis.

Ier. XI, 15: numquid carnes sanctae auferent a te malitias tuas, in quibus gloriata es? deinde cum dicit habemus altare, assignat rationem, et est valde subtilis.

Sicut enim legitur Lev. XVI, 29 s., decima die septimi mensis, summus sacerdos sanguinem vituli et hirci inferebat intra sancta, pro sua ignorantia, et illorum corpora cremabantur extra castra. Et quia erat oblatio sacerdotum, non comedebantur carnes eorum.

Quod enim offerebant pro peccato sacerdotum non comedebant, sed extra castra comburebant.

Ex ista ergo figura trahit apostolus mysterium.

Per sanguinem enim illum figurabatur sanguis christi, ut supra dictum est, cap. IX.

Vitulus enim et hircus christum figurabant, quia vitulus erat hostia sacerdotalis, et hircus immolabatur pro peccato. In quo figurabatur, quod christus debebat immolari pro peccato, non suo, sed populi.

Vitulus ergo et hircus immolatus, est christus sacerdos seipsum offerens pro peccatis nostris. Sanguis ergo christi illatus est intra sancta, et caro cremata est extra castra. Ubi duplex est significatum. Unum, quod christus in civitate immolatus est linguis Iudaeorum.

Unde et marcus dicit ipsum hora tertia crucifixum, licet hora sexta fuerit in cruce levatus.

Aliud quod per virtutem passionis suae christus intra caelestia sancta nos introducit ad patrem. Quod autem corpora illorum cremabantur extra castra, quantum ad caput nostrum, significat quod christus passurus erat extra portam: quantum vero ad nos, qui sumus membra, significat quod pro illis, qui sunt extra castra legalium vel exteriorum sensuum, immolatur christus. Qui enim erant in castris, de carnalibus illis non comedebant.

Haec est ergo figura, quam proponit apostolus, cuius primo ponit significatum; secundo ponit figuram, ibi quorum enim animalium; tertio inducit conclusionem exeamus igitur.

Dicit ergo: stabiliamus corda nostra non escis, sed gratia. Aliter enim non possumus, quia habemus altare. Istud altare vel est crux christi, in qua christus pro nobis immolatus est; vel ipse christus, in quo, et per quem preces nostras offerimus.

Et hoc est altare aureum, de quo dicitur Apoc. VIII. De isto ergo altari non habent potestatem edere, id est, fructum passionis christi percipere et ipsi tamquam capiti incorporari, qui tabernaculo legalium deserviunt.

Gal. V, 2: si circumcidimini, christus vobis nihil proderit.

Vel tabernaculo corporis deserviunt, qui carnales delectationes sequuntur. Rom. XIII, V. 14: carnis curam ne feceritis in desideriis.

Talibus enim nihil prodest. I Cor. XI, V. 29: qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit. Dicitur autem corpus tabernaculum, quia in ipso tamquam in bello habitamus contra hostes, et modicum manet. II Petr. I, 14: velox est depositio tabernaculi mei. Et ideo non est ei deserviendum.

Deinde cum dicit quorum enim animalium, prosequitur figuram ipsam.

Et primo figuram veteris legis; secundo figuram novi testamenti, ibi propter quod et iesus.

Quantum ad primum dicit quorum enim animalium, etc..

Et potest legi littera ista duobus modis.

Uno modo sic: horum animalium corpora cremantur extra castra, scilicet vituli et hirci, quorum sanguis infertur in sancta per pontificem pro peccato sacerdotum et multitudinis.

Aliter sic, ut per illa animalia intelligatur christus vel sancti eius. Per omnes enim hostias veteris legis figurabatur christus et per consequens membra eius: christi ergo corpus, cuius sanguis illatus est in sancta caelestia pro peccato totius mundi, igne passum in ara crucis, extra portas ierusalem, quasi extra castra crematum est. Vel etiam sancti extra castra, id est extra communem societatem hominum, igne charitatis, ieiuniis, orationibus et aliis operibus misericordiae se cremant. Quorum, id est, pro quibus efficaciter sanguis christi in sancta illatus est. Primus sensus litteralis est.

Propter quod, adaptat id quod fuit in novo testamento figurae veteris testamenti, ut sit consonantia inter ipsa. Unde dicit propter quod et iesus, etc.. Et patet totum.

Deinde cum dicit exeamus igitur ad eum, inducit duas conclusiones. Secunda, ibi per ipsum ergo.

Quantum ad primum dicit: ita dictum est quod nos habemus altare, quod est extra castra. Duo ergo debemus facere, scilicet ad ipsum accedere, et super illud sacrificare.

Modus accedendi ponit primo, dicens, quod sicut christus passus est et improperium passionis extra portam sustinuit, sic et nos exeamus ad eum extra castra, id est, extra communem societatem carnalium, vel extra observantiam legalium, vel extra sensus corporis.

Portantes improperium eius, scilicet christi, id est signa passionis christi, per quae christus factus est opprobrium hominum et abiectio plebis. Ps. Lxviii, 21: improperium expectavit cor meum et miseriam. Vel improperium portemus, id est, renuntiemus legalibus, adveniente veritate, propter quod sumus Iudaeis improperium, id est propter signa poenitentiae quae a carnalibus improperantur.

Supra XI, 26: maiores divitias aestimans thesauris Aegyptiorum, improperium christi.

Sicut enim accusatus est christus, quod subverteret legem, ita apostolo improperabatur, quod praedicaret non debere servari legalia.

Gal. V, 11: ego autem, fratres, si circumcisionem adhuc praedico, quid adhuc persecutionem patior? subdit autem rationem eius, dicens non enim habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus. Homo enim libenter manet in loco suo proprio. Finis enim noster non sunt legalia, nec temporalia, sed finis noster christus est. Rom. X, 4: finis noster christus est, ad salutem omni credenti. Non ergo habemus hic manentem civitatem, sed ubi est christus: ergo exeamus ad ipsum. Col. III, 1: si consurrexistis cum christo, quae sursum sunt quaerite, ubi christus est in dextera dei sedens, etc.. Is. XXXIII, V. 20: respice sion, civitatem solemnitatis nostrae. Supra XI, 10: expectabat fundamenta habentem civitatem, cuius artifex et conditor deus. Item meliorem civitatem appetunt, id est caelestem. Ad ipsum enim intendimus transferri, sicut ad locum et altare nostrum.

Ergo exeundum est ad illud.

Deinde cum dicit per ipsum ergo afferamus, ponit secundam conclusionem, quod scilicet super istud altare sacrificare debemus, et qualia sacrificia.

Duplex est autem sacrificium, quod super altare christi offerre debemus, scilicet devotionem ad deum, et miserationem ad proximum.

Quantum ad primum dicit quod postquam non sunt offerenda sacrificia legalia, Ps. XXXIX, 7: sacrificium et oblationem noluisti ergo per ipsum, id est per christum, offeramus semper deo hostiam laudis. Ps. XLIX, 23: sacrificium laudis honorificabit me.

Istud autem sacrificium laudis vocat fructum labiorum, id est confessionem vocis.

Melius enim laudatur deus ore, quam occisione animalium. Unde dicit fructum labiorum confitentium nomini eius. Hoc est enim necessarium. Rom. X, 10: corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem.

Os. XIV, 3: reddemus vitulos labiorum nostrorum.

Is. LVII, 19: creavi fructum labiorum, pacem.

Hoc autem sacrificium debet esse semper, id est continue: sicut in lege erat iuge sacrificium, sicut patet Num. XXVIII. Ps. XXXIII, V. 2: benedicam dominum in omni tempore, semper laus eius in ore meo.

Aliud sacrificium ponit, cum dicit beneficentiae autem et communionis nolite oblivisci, quasi dicat: olim opere exhibebatis opera misericordiae, modo autem saltem corde, si non potestis opere. Et ideo dicit nolite oblivisci beneficentiae, id est, liberalitatis, quantum ad ea quae datis. Largus enim beneficus dicitur. Gal. VI, 9: bonum autem facientes, non deficiamus. Eccli. XII, 6: benefac humili, et non dederis impio.

Et nolite oblivisci communionis, quantum ad ea quae servatis, ut tempore suo communicetis.

Act. II, 44: omnes etiam qui credebant, erant pariter et habebant omnia communia.

Rom. XII, 13: necessitatibus sanctorum communicantes. Vel communionis, scilicet charitatis, per quam sunt omnia communia.

Quare autem istud duplex beneficium offerre debeamus, ostendit dicens quia talibus hostiis promeretur, passive, deus, id est, possumus deum mereri talibus sacrificiis: ipse enim est merces nostra, quam istis operibus possumus acquirere. Gen. XV, 1: ego protector tuus sum, et merces tua magna nimis. Ps. L, 21: tunc acceptabis sacrificium iustitiae, etc.. Is. XIX, 21: colent eum in hostiis et muneribus, et vota vovebunt domino, et solvent.