QUAESTIO LII

Utrum terminus communis, possit supponere pro tota propositione cujus est pars

Quod non ostenditur, quia in propositione universali affirmativa, praedicatum denotatur convenire omni contento sub subjecto : si ergo alicui denotetur non convenire, illud sub subjecto non continetur.Sed qui dicit,omnem propositionem esse veram, vel omnia esse vera,non dicit suum dictum esse verum,per Aristotelem 4.Metaph. cont. 29. Accidit itaque ex eo quod aliquid affirmatum est de omnibus talibus orationibus

ipsas seipsas destruere.Nam qui om nia vera dicit,orationis suae contrariam facit veram, quaresuam non veram: contraria autem non dicit ipsam esse veram; qui vero et omnia falsa, et ipse seipsum, etc. Sed si terminus supponeret pro tota propositione, cujus est pars : sequeretur, quod dicens omnia esse vera, diceret suam propositionem esse veram ; ergo, etc.

Item, 4. Metaph. cap. 10. qui negat omnem loquelam, ponit loquelam, et non nisi eam, quam profert. Sed si loquela supponeret pro illa loquela, cujus est pars : sequeretur, quod qui diceret omnem loquelam esse falsam, diceret suam loquelam esse falsam.

Item, impossibile est idem esse totam universale, et partem integralem respectu ejusdem. Sed si pars supponeret pro toto, hoc sequetur : nam sic dicto, Omnis propositio est vera, propositio est pars integralis hujus totius, et prout de ista propositione praedicatur, est idem isti propositioni: sicut homo, ut dicitur de Socrate, est idem Socrati ; ergo, etc

Praeterea sic dicto, Omnis propositio est vera : si ly propositio supponeret pro ista propositione, cujus est pars : sequitur, quod idem esset totum integrale, et pars integralis respectu ejusdem. Vel potest ratio aliter deduci sic : Intellectus resultat ex partialibus intellectibus partium ; sed sic dicto, Intellectus propositionis est intellectus : intellectus hujus quod dico propositio, est intellectus partialis totius, et si pro toto supponeret, intellectus ejus adaequaretur toti. Sed hoc est contra communem acceptionem, quae est, quod omne totum est majus sua parte ?

Item, illud extra cujus intellectum est pars integralis, non constituit intellectum totius aggregati ex illo, et alio. Sed si dicatur, propositio est vera, extra intellectum hujus termini, propositio, est hoc, esse veram : ergo hoc quod dico propositio, ut est pars hujus, huic toti non adaequatur. Sed si supponeret pro ea, toti adaequaretur.

Ad oppositum est Aristoteles in fine quarti Metaph. cont. 29. dicens, Qui dicit omnia esse falsa, dicit suum dictum esse falsum : sed hoc non staret, nisi pars, etc. Dici posset, quod Aristoteles non arguit ibi de virtute sermonis, sed solum secundum opinionem aliorum, qui dicebant omnia esse falsa. Sed illud non videtur verum, nam Aristoteles per illam propositionem arguit contra eos, et de virtute sermonis, quia si ipsi concederent dictum suum esse falsum, contra eos non argueret.

Item, hoc patet per naturam dici de omni, nam sequitur, Omnis propositio est falsa, haec propositio prolata est propositio) ergo haec propositio est falsa.

Item, istae contradicunt, Omnis propositio est vera, non omnis propositio est vera: tunc quaero, utrum in ista propositione, Omnis propositio est vera, supponat ly propositio, pro hac propositione, vel non. Si sic, habetur propositum. Si non supponit pro hac, sed pro omni alia ab hac, tunc supponit pro sua contradictoria, quae est illa, Non omnis propositio est vera. Cum ergo in contradictoriis termini supponant pro eisdem, in ista, non omnis propositio est vera, supponit terminus pro ea.

Item, terminus supponit pro eo, quod naturam ejus participat,si non contrahitur: cum ergo haec propositio cujus ly propositio, est pars, non minus participet naturam propositionis, quam quaelibet alia, sequitur, quod pro illa supponere potest,sicut pro qualibet alia; ergo, etc.

Pro solutione istius quaestionis est primum intelligendum, quod terminum pro alio supponere, nihil aliud est, quam intellectum suum pro alio ponere, in quo tamen salvatur, ut in parte subjecta.

Ulterius intelligendum est, quod quidam sunt termini, qui significant naturas determinatas, non tamen sunt de complexis dicibiles, ut homo de Socrate, et Platone, et animal de homine, et bove, et hujusmodi. Alii sunt termini, qui significant complexa, sed tamen non modo complexo, sed per modum simplicis apprehensionis, quia sunt objecta intellectus simplicis, cujusmodi sunt Enunciatio, propositio, loquela, et multa alia. Alii autem sunt termini, qui significant res dicibiles de complexis, et incomplexis, cujusmodi sunt ens, et unum et quantum, etc. De terminis autem primis non habet quaestio locum, sed solum de secundo genere, et tertio terminorum. In illis enim idem potest esse pars integralis, et totum universale : nam haec est vera, Omne totum est majus sua parte, quae est quoddam totum. Et similiter hic, Omnis oratio vera est oratio, et sic de aliis.

Tertio intelligendum est, quod licet in rebus naturae, vel in terminis significantibus res naturae,nihil unum et idem possit esse pars integralis, et totum universale, nisi aequivoce,sicut corpus est pars animalis et genus aequivoce, quia alia est ratio totius, et partis. Et etiam alia res est totum et pars ; tamen in ratione, ut in terminis propositis nihil prohibet unum et idem esse totum universale, et totum integrale, et etiam pars integralis. Intellectus enim potest apprehendere aliquod complexum, et sibi nomen imponere dicibile univoce de quolibet alio complexo. Et cum eodem termino non mutato secundum significationem, nec secundum modum significandi, potest aliquod aliud componere. Et terminus communis si non contrahatur, potest supponere indifferenter pro eo, quod ejus naturam participat, vel formam significatam per terminum. Et cum haec propositio cujus est pars, non minus participet formam significatam per terminum, quam quaelibet alia propositio, sequitur, quod pro hac potest supponere, sicut pro qualibet alia.

Unde propositio tripliciter potest considerari. Uno modo inquantum est praedicabile de hac propositione, et illa ; et sic est totum universale. Alio modo prout constituit orationem cum praedicato, et sic est pars integralis totius propositionis. Tertio modo prout verificatur de hac propositione, et hoc est totum integrale, sicut et haec propositio. Unde si dicatur propositio est,

ly propositio inquantum praedicatur de hac est totum universale respectu istius propositionis inquantum tamen cum hoc, quod dico est, constituit orationem, et est pars ejus integralis; inquantum autem pro hac eadem verificatur, est totum integrale.

Unde ad quaestionem dicendum, quod pars, inquantum pars, pro tota propositione supponere non potest. Et si hoc imaginatum esset, idem esset imaginari, ut parietem supponere pro tota domo ; sed tamen illud quod est pars, non variatum secundum significatum, nec secundum modum significandi, potest respectu ejusdem habere rationem totius universalis. Unde sic dicto, Omnis propositio est vera, si ly propositio supponit pro hac propositione prolata, cum formam propositionis participet, sicut et pro qualibet alia. Unde propositio licet varietur, quod quaedam est universalis, quaedam particularis, et hoc ab universalitate, et particularitate subjecti : quaelibet tamen propositio est singularis in genere propositionis, etc.

Ad primum argumentum dicendum, quod qui dicit omnem propositionem esse veram, dicit illam propositionem, quam profert esse veram, et non esse veram : sed alia habitudine, et alia. Nam per virtutem dici de omni, dicit suam esse veram : sicut et omnem aliam. Sed per naturam primi principii, dicit suam non esse veram : nam sequitur, Omnis propositio est vera; ergo contradictoria istius propositionis est vera ; et sequitur per naturam primi principii, Contradictoria istius propositionis est vera) ergo haec non est vera. Unde hoc sequitur per discursum rationis, et non per dici de omni, etc.

Ad secundum dicendum, quod qui interimit omnem loquelam virtute dici de omni, negat suam loquelam, sed quia non potest negare loquelam, nisi per loquelam, ideo per actum exercitum ponit loquelam, virtute tamen dici de omni negat suam, sicut et aliam.

Ad tertium dicendum, quod licet impossibile sit in rebus naturae, unum, et idem esse lotum universale, et partem integralem respectu ejusdem, in rebus tamen rationis non est hoc inconveniens. Multa enim sunt impossibilia in re, quae non sunt impossibilia in ratione. Sicut procedere in infinitum in rebus est impossibile, sed in ratione non est inconveniens.

Ad quartum dicendum, quod in rebus rationis idem potest esse totum integrale ; et pars integralis respectu ejusdem, sub alia consideratione, et alia.

Ad confirmationem dico, quod in rebus naturae, omne lotum est majus sua parte. Et illud quod est pars sub una consideratione, non potest respectu ejusdem habere rationem totius. Similiter in ratione, pars inquantum pars minor est suo toto, sed tamen illud, quod est pars sub una consideratione, potest respectu ejusdem sub alia consideratione habere rationem totius, ipso non variato, sed tota variatione cadente circa intellectum : quod autem non sit eadem vox, non mirum, quia eadem vox non praedicatur de hac, vel illa.

Ad ultimum dicendum, quod major sic habet intelligi, illud extra cujus intellectum est aliquid, ipsum sic acceptum non constituit intellectum totius aggregati ex illo, et alio. Sed ipsum consideratum sub alia ratione bene potest, sic est in proposito. Si enim dicatur, propositio est vera, ly propositio, si consideratur solummodo inquantum est pars hujus totius, propositio est vera, sic non constituit intellectum hujus totius. Si tamen consideretur inquantum praedicabile est de hac propositione, sic potest constituere intellectum totius.