QUAESTIO XI

Utrum terminus aequivocus habeat omnia sua significata actu respectu praedicati

Intelligo quaestionem sic : Terminus univocus determinate unum significat,et illud actu ponit, respectu praedicati: terminus vero aequivocus significat actu plura, ideo erit quaestio utrum illa plura ponat actu respectu praedicati, sicut terminus univocus unum. Quod non videtur; quia si sic, haec esset incongrua , Canis currit, quia hic geminatur substantia, et non geminatur actus.

Item, si sic esset, tunc haec consequentia esset bona, Canis currit: ergo animal latrabile currit. Consequens est falsum; ergo et Antecedens. Falsitas consequentis patet, nam determinata falsitas in consequente, arguit determinatam falsitatem in anledente ; si ergo haec esset falsa, Latrabile animal currit, haec esset falsa, Canis currit, quod non est verum. Consequentia patet, quia illud quod actu significatur per terminum, sequitur ad ipsum.

Item,Commentalor Alexander dicit,quod terminus aequivocus significat unum significatum, ac si illud significaret, sed hoc non esset, nisi unum tantum significatum poneret actu respectu praedicati.

Item, de eo quod actu significatur per terminum, fatuum est quaerere prolato sermone, an de ipso fiat sermo, sed sic dicto, Canis currit, vere potest quaeri de quo cane fiat sermo, utrum de latrabili animali, vel caelesti sidere, ergo, etc.

Item, si sic esset, non posset contrahi ad aliquid istorum, per aliquod immediate adjunctum. Consequens falsum, nam aliter non contingeret conceptum mentis significare. Consequentia patet, nam nihil contrahitur ad illud, quod actu significat: homo enim ad naturam humanam contrahi non potest, cum illam actu significet.

Item,si sic esset,propositio multiplex non esset distinguenda. Consequens est falsum, ut patet per Philosophum. Consequentia etiam patet, nam distinctio est determinata acceptio termini pro uno significato, sed si omnia significata actu ponerentur respectu praedicati, tunc omnibus attribueretur praedicatum ; quare, etc.

Ad oppositum. Si vox aequivoca non haberet omnia sua significata actu respectu praedicati, oporteret quod positivum aliquid ab ipsa voce tolleretur respectu praedicati, quod ab ea per se sumpta non aufertur : sed nihil aufertur a voce posita respectu praedicati, nisi sola negatio, ergo, etc.

Item, illud determinate ponitur in quaestione, ad cujus responsionem exigitur dicere ad illud ; sic, aut non sic : sed si quaeratur, Curritne canis? haec quaestio quaerit responsionem ad omnia significata istius termini canis, ad omne enim multiplex est respondendum, sic, aut non sic ; sed non una responsione, ergo,etc.

Item, illa significantur per terminum, quae concipiuntur sermone prolato. Sed sic dicto, Canis currit, possunt plura actu concipi, quia unus potest accipere ly canis,pro animali latrabili, et alius pro caelesti sidere, ergo, etc.

Item, recta solutio est cujus oppositum dantem impossibile est solvere, ut si aliquis ad multiplex respondet una responsione, non contingit ipsum vitare redargutionem : sed si terminus aequivocus unum tantum significatum poneret, respectu praedicati, possem simpliciter concedere orationem pro illo significato, nec fieret mihi redargutio in admittendo multiplex ; quare, etc.

Circa istam quaestionem est duplex modus ponendi. Quidam ponunt, quod licet de ratione termini aequivoci sit, quod significet plura, tamen de ratione ejus non est, quod semper actu repraesentet plura, nam si ponatur in oratione, ponet unum significatum tantum respectu praedicati,indeterminate tamen, nam aliter terminus aequivocus esset signum universale. Et hoc confirmant per tres rationes prius positas per ordinem, quarum prima est de consequentia ista, Canis currit ; ergo animal latrabile currit.

Ista autem positio non potest stare propter duo,nam terminus aequivocus significat sua significata sub propriis rationibus. Sed ponere, quod terminus aequivocus repraesentet indeterminate aliquod suorum significatorum, est ponere ipsum significare sua significata sub ratione communi. Ponere, ergo, terminum aequivocum significare aliquod suorum significatorum indeterminate, est ponere ipsum non significare sua significata sub propriis rationibus : et per consequens est ponere ipsum non esse aequivocum.

Item, si terminus aequivocus unum suorum significatorum respectu praedicati poneret, posset talis oratio concedi,vel negari simpliciter pro illo significato, nec oporteret ad terminum aequivocum respondere per distinctionem, sicut ad multiplex.

Et ideo dicendum est, quod terminus aequivocus actu, quantum est de se, omnia sua significata ponit respectu praedicati. Et hujus ratio est, quia vox non proportionatur ipsi rei, nisi per rationem significandi: sed in termino aequivoco sunt actu plures rationes significandi ; ergo in termino aequivoco erunt actu plura significata. Major, et minor patent.

Ad primum argumentum dicendum, quod terminus aequivocus repraesentat, et significat unum significatum, ac si aliud non significaret,quia inter significata termini aequivoci nulla cadit habitudo media. Unde canis non significat ea per modum simultatis, neque per modum geminati, neque numerati; sed tria repraesentat sine habitudine, quorum quodlibet potest esse sufficiens subjectum respectu praedicati, et ideo non est incongrua haec, Canis currit. Ad hoc autem, quod esset incongrua, oporteret quod actus sub ratione unius attribueretur subjecto, sub ratione geminati.

Contra istam responsionem arguitur ; quia tunc non esset haec incongrua, Socrates Plato currit, quia illud non significatur sub ratione simultatis. Dicendum quod haec non est incongua. Nam Aristoteles utitur talibus interrogationibus : estne caelum, terra, mare, vel non f

Ad secundum dicendum, quod ista conquentia non valet: Canis curril: ergo animal latrabile curril. Nam ad hoc quod consequentia sit bona, oportet quod consequens virtualiter includatur in antecedente,et non sub propria ratione : nunc autem consequens sub propria ratione includitur in antecedente: et ideo consequentia non valet.

Sed forte aliquis diceret ad hoc, quod ex copulativa sequitur quaelibet pars, et tamen quaelibet pars includitur in copulativa sub propria ratione; ergo similiter consequentia ista erit bona. Dicendum, quod ex copulativa inquantum habent partes distinctas ad invicem non copulatas, non sequitur altera pars; sed inquantum habent intellectum copulatum distinctum ab intellectu utriusque partis. Sed in termino aequivoco non est aliquisconceptus communis omnibus significatis; quia nihil est eis commune, nisi sola vox, et ideo non est simile utrobique.

Ad tertium principale dicendum, quod Commentator Alexander non intelligit, nisi quod terminus aequivocus significat sua significata, sine aliqua habitudine media.

Ad aliud dicendum.quod sic dicto, Canis currit, non debet quaeri de quo fit sermo : nam hic actu plura ponuntur. Sed potest quaeri pro quo significato utens debet uti termino aequivoco.

Ad aliud, utrum terminus aequivocus possit contrahi, vel non, videbitur inferius: verumtamen ratio aequaliter concludit contra illam positionem sicut contra istam. Nam si de ratione termini aequivoci sit representare unum indeterminate respectu praedicati, salva ratione termini aequivoci, non posset contrahi per aliquid ad determinatum significatum.

Ad ultimum, cum dicitur, distinctio est determinata acceptio, etc. falsum est: quia distinctio istam determinatam acceptionem praesupponit, et est ulterius manifestatio sensus veri, et sensus falsi: quare, etc.