QUAESTIO XVI

Utrum terminus Analogus, per se positus stet solum pro modo famosiori

Joan. de Magist. hic g. 2. diff. 4. Tartarei hic. q. 1. dub. 3.

Quod sic, videtur ; nam hic est fallacia secundum quid ad simpliciter, secundum Philosophum 1. Elench. c. 3. et 2. Elench. c. 8. et de Gen. et Periherm. c. 5. hoc est opinabile ; ergo hoc est. Quod non esset nisi ly esse in consequente solum staret pro esse in actu.

Item, Aristoteles concedit istam consequentiam, Hoc est in potentia, ergo hoc non est. Sed hoc non esset, nisi in consequenti negatio solum negaret esse in actu.

Item, Aristoteles 7. Ethic. dicit, quod si dicatur incontinens, jam stat ly incontinens hic pro eo, quod excedit rectam rationem in gustu, vel in tactu. Sed si dicatur incontinens irae, vel lucri, jam stat pro eo, quod excedit rectam rationem in ira, vel lucro : sed excedere certam rationem in gustu,vel tactu, est modus famosior incontinentiae ; ergo, etc.

Ad oppositum est Boetius. Quod si dicatur, Homo vivit, hic stat ly homo, pro homine picto, et vivo, sed homo vivus est modus famosior; ergo, etc.

Item, si sic dicatur, Quaecumque expediunt, bona sunt: mala expediunt ; ergo, etc. Paralogismus est aequivocationis;sed si terminus analogus per se positus, staret pro modo famosiori, non esset hic aliqua duplicitas; nam major non esset duplex, quia ponitur ly expedire per se ; nec minor, quia contrahitur ibi per ly mala. Si concedatur quod neutra illarum propositionum est per se multiplex, hoc non potest stare, quia paralogismi in dictione non solum peccant contra Syllogismum, sed contra contradictionem, sed in non multiplicibus salvatur vera contradictio ; sequitur ergo, quod hic non esset fallacia aequivocationis, si neutra praemissarum esset multiplex.

Item, Aristoteles in 1. Physic. context. 13. arguit sic. Si tantum unum ens est, aut ergo ens illud est substantia, aut accidens ; sed talis forma arguendi non valeret nisi ens, quantum est de se, posset accipi pro substantia, et accidente.

Item, dictum est, quod terminus analogus, quantum est ex parte vocis significantis, utrumque significatum repraesentat aequaliter ; cum ergo accidentale sit sibi, quod in oratione ponatur, sequitur quod quantum est de se, pro utroque significato possit accipi, cum nullum accidentale permutet essentiale.

Item, si ponatur, quod aliqua vox pluribus imponatur, scilicet rei, et ejus similitudini, ut si homo imponatur naturae humanae, et ejus similitudini, volo significare vivere inesse similitudini hominis, licet falso : sed hoc non possum facere, nisi sic dicendo, Homo vivit; ergo, etc.

Ad quaestionem dicitur, quod analogum per se positum, stat solum pro modo famosiori, nam sic utuntur Auctores, ut patet per exempla adducta, sed omnis significatio nominis debet esse nola in scientia; quia per rationem scientificam significata terminorum probare non possumus : ergo quia Auctores sic ulunlur,ideo concedere debemus terminum analogum sic debere accipi.

Sed contra hoc arguo sic : Si terminus analogiis, qui dicitur importare multitudinem, imponatur diversis, quaero utrum eis una impositione imponatur, vel diversis impositionibus. Si una, cum una impositio accipiatur ex una ratione significandi, ista diversa in illa ratione univocabuntur. Si diversis impositionibus, cum prima impositio non magis imprimat voci repraesentationem, quam secunda, sequitur quod quantum est ex parte vocis significantis, aeque pro utroque accipietur.

Item, ista responsio non facit ad quaestionem, quia hic non quaeritur de significato termini analogi, quia ejus significata debemus supponere. Sed hic quaeritur de modo significandi analogi, licet enim non possimus probare, quod homo significet naturam, quae ratiocinari potest, supposita tamen ejus significatione, modum ejus accipiendi pro suis suppositis probare possumus.

Propter hoc dicendum, quod cum terminus analogus utrumque significatum repraesentet, tanquam signum utriusque, fit tamen signum utriusque per hoc,quod sub determinata ratione, et distincte utrique imponitur. Et ideo concludere possumus, quod quantum est ex parte vocis significantis, utrumque significatum aequaliter repraesentat, et per consequens, quod pro utroque accipi possit.

Unde intelligendum,quod terminus analogus quandoque plura repraesentat, quandoque tantum unum, sed illud unum secundum diversa esse in diversis reperitur. Exemplum primi Expedire significat expeditionem, quae est in bonis, et utilitatem, quae est in malis, et ista duo in voce significante non se habent secundum prius, et posterius. Similiter ens, significat ens, quod est substantia, et ens, quod est accidens. Et licet ens quod est accidens in re habeat attributionem ad substantiam, in voce tamen significante, nullam habet habitudinem ad substantiam. Et ideo omnia talia analoga habent reduci ad primum modum aequivocationis. Exemplum secundi, nam sanum significat proportionem calidorum, et frigidorum, humidorum, et siccorum : ista proportio in animali reperitur, ut in subjecto, et in urina, ut signo, et in diaeta, ut in conservante : et similiter est de elemento respectu ignis, et materiae primae. Et talia analoga reducenda sunt ad univocationem, cum solum unum primo significent.

Ad primum argumentum dicendum, quod hic est fallacia secundum quid ad simpliciter, est opinabile, ergo est. Et cum dicitur, esse opinabile est secundum significatum hujus quod dico esse, nego, Unde dico, quod esse in opinione, esse non significat, sed hoc lotum esse in opinione illud intellectui repraesentat.

Ad secundum dico, quod esse non significat, esse in potentia, et ideo Aristoteles concedit illam consequentiam, Est in potentia, ergo non est.

Ad tertium dico, quod incontinens significat excessum rationis in gustu, et tactu, et significat excessum rationis simpliciter, et hoc aequivoce. Sed termino aequivoco uti possumus pro altero significato, ideo hoc nomine incontinens uti possumus, et pro excessu rationis in tactu, et gustu, et pro excessu rationis in communi. Et quia commune de se non accipitur pro aliquo determinato, nisi per additum determinetur, ideo incontinens, quod significat excessum rationis in communi, potest determinari ad alterum eorum, ita quod possit accipi pro excessu rationis in ira, vel in lucro, sic dicendo, incontinens irae, vel lucri, etc.

Tertius vero quando compositum plura signiflcat, separatum vero simpliciter, ut scit seculum. Cap. 2. primi hujus.