QUAESTIO XXII

Utrum haec sit distinguenda, scit seculum Occam 3. part. Logicoe, cap. 7.

Et videtur quod non, quia haec oratio est imperfecta in altero sensu. Ut constructio Ly seculum, a parte post, quia tunc deficit suppositum.

Ad oppositum est Aristoteles, Elenchorum, qui dicit, quod hic est tertius modus Amphibologiae, scit seculum.

Ad istam quaestionem dicunt quidam, quod haec est distinguenda secundum tertium modum, scit seculum. Et dicunt, quod tertius modus Amphibologiae est, quando oratio per se, solum significat anum : juncta autem alteri, plura. Sed si hoc pronomen hoc jungatur isti orationi, haec oratio primo significabit plura, ut si dicatur, Hoc scit seculum, tunc significatur quod seculum habeat scientiam alterius, vel quod alterum habeat scientiam seculi. Et quod sic debeat intelligi, et assignari tertius modus, hoc dicunt ipsi: patet per litteram Aristotelis: quia tertius modus est secundum ipsum, quando oratio per se significat unum : juncta autem alteri plura.

Ulterius assignant differentiam inter primum modum, et tertium; quia primus modus est, quando oratio significat plura primo : si ab illa oratione auferatur aliqua ejus pars, adhuc significabit plura, ut patet in ista, Pugnantes vellem me accipere. Sed tertius modus est, quando ablato aliquo, residuum non significat plura, ut patet in ista oratione, Hoc scit seculum. Auferatur ly hoc, et residuum non significat plura.

Sed contra arguo tripliciter. Primo, quod ista oratio, quam ipsi ponunt multiplicem, non sit multiplex, quia in primo, et tertio modo Amphibologiae resultat diversitas sententiae ex diversitate constructionis actualis. Sed diversitas constructionis actualis resultat ex hoc, quod modi significandi fiunt ad invicem dependentes, sed dependentia hujus verbi scit, sufficienter terminatur a parte ante, et a parte post. Videtur ergo, quod haec non sit multiplex, Hoc scit seculum.

Item dato, quod haec sit distinguenda, ostendo quod non sit distinguenda secundum tertium modum. Primo per litteram Aristotelis, quia ipse dicit, quod tertius modus Amphibologiae est, quando oratio per se significat unum, juncta tamen alteri significat plura, ut scit seculum : nam utrumque, et scire, et seculum, si contingat per se dicere, unum quidem significati, ambo autem plura. Si ergo hoc quod dico ambo, includit conjunctim, et hoc quod dico utrumque, significat divisim, videtur quod ista oratio, scil seculum, non conjuncta alteri debeat plura significare.

Item, multiplicitas Amphibologiae secundum tertium modum, provenit ex hoc, quod eadem oratio secundum materiam, et modum pronuntiandi significat plura alteri adjuncta; illa ergo oratio, quae primo significat plura principaliter,non est Amphibologica, secundum tertium modum : sed haec, Hoc scil seculum,est hujusmodi; ergo, etc. Probatio minoris,quia ista oratio non indiget aliquo, ut sit plurium significativa : ergo ista oratio primo plura significat.

Item, quod differentia assignata inter primum modum, et tertium non valeat, probatio per simile in aequivocatione ; quia ad hoc quod oratio sit multiplex secundum aequivocationem, et hoc primo modo, non requiritur, quod ibi ponantur plures termini aequivoci, haec enim est distinguenda secundum primum modum, Canis currit, sicut et haec, Canis expedit ; ergo ad hoc, quod oratio sit multiplex secundum modum Amphibologiae, non oportet, quod ablato aliquo remaneat multiplicitas in propositione residua.

Ad quaestionem ergo dicendum, quod haec est multiplex secundum tertium modum, scit seculum. Sed intelligendum, quod tertius modus Amphibologiae est, quando oratio de se solum significat unum: ipsa tamen juncta alteri significat plura, per Aristotelem in littera : non tamen sic intelligendo, quod multiplicitas sit in toto aggregato primo, sicut ponit alia positio, sed tota multiplicitas est in ista particula, scit seculum, ut tamen ad aliud refertur ; sicut est in ista propositione, B contingit esse A. Huic enim quod est B, attribuuntur duae acceptiones, et non ipsi propositioni, nec etiam ipsi B absolute considerato, sed ipsi B, ut stat sub tali praedicato : similiter in proposito. Nam haec oratio, scit seculum, seculum de se solum significat unum juncta tamen alteri plura significat, ut si dicatur, Socrates si est sapiens, scit seculum, hoc consequens, scil seculum, est distinguendum. Ex eo quod ly seculum, potest construi a parte post de ly scit. Et tunc est sensus. Si Socrates est sapiens, ipse habet

scientiam de seculo, et sic est propositio vera. Si ly seculum construatur a parte ante de ly scit, tunc est propositio falsa, sub hoc sensu, si Socrates est sapiens, seculum habet scientiam. etc.

Ulterius est intelligendum, quod differentia est inter tertium modum Amphibologiae, et primum, quia primus est quando oratio primo, et principaliter plura significat. Tertius autem modus est, quando oratio significat plura, ut ad aliud habeat relationem. Unde dicerem, quod hic est primus modus Amphibologiae, Hoc scit seculum, quia haec oratio primo, et principaliter plura significat, sed hic est tertius modus, scit seculum, quia ista oratio de se non significat, nisi unum et ista adjuncta alteri plura significat. Ita quod tota multiplicitas sit in ista particula scit seculum, prout alteri adjungitur.

Per haec ad rationem principalem, cum dicitur, quod huic orationi, scit seculum, deficiet suppositum, si ly seculum construatur a parte post. Dicendum, quod haec oratio suppositum potest habere ex illo cui adjungitur.

Sed contra haec arguo tripliciter. Primo sic : Multiplicitas actualis in oratione non resultat nisi ex conjunctione partium ipsius orationis : sed ex nulla conjunctione partium istius orationis, scil seculum resultat diversa sententia, quia utrumque de se unum solum significat ; ergo haec oratio, scit seculum, non est multiplex secundum Amphibologiam. Et confirmatur ratio, iste intellectus, Socrates scit seculum, qui debet esse alter sensus ex conjunctione istarum partium haberi non potest.

Sed forte dicetur, quod haec ratio solum concludit, quod hic non sit primus modus Amphibologiae, scit seculum, quia primus modus Amphibologiae est, quando diversitas sententiae resultat ex conjunctione partium orationis. Sed tertius modus est, quando oratio de se significat unum, et ipsa juncta alteri significat plura. Unde quod hic sit primus modus Amphibologiae concludit ratio.

Contra, haec oratio non habet significatum, nec modum significandi, nisi ex partibus; quod ergo partibus non confert significatum, nec modum significandi, non faciet orationem plura significare: sed tale adjunctum non confert partibus significatum, nec modum significandi ; ergo haec oratio scil seculum, non significat plura ex adjunctione aliqua.

Sed dicendum est ad rationem, quod in partibus orationis per se acceptae, sunt modi significandi, secundum quos ipsae ad invicem diversimode possunt construi. In hoc enim quod dico, seculum est casus rectus, ratione cujus potest supponi verbo a parte ante, et cum eo intransitive construi in ratione suppositi. Et in hoc quod dico, seculum est casus accusativi, ratione cujus potest construi cum verbo a parte post transitive. Cum igitur dicitur, quod adjunctum non confert significatum partibus, nec modum significandi, dico, quod adjunctum confert actum huic quod dico seculum, per quem in altero sensu potest construi cum ly scil a parte ante, per hoc quod suppositum praecedentis orationis potest supponere verbo. Secundo dat actum huic quod dico seculum, ut possit construi cum hoc, quod dico, scil, a parte post. Haec enim oratio non potest esse perfecta, si hoc quod dico, seculum, a parte post construeretur, nisi aliquid redderet suppositum huic quod dico scit, a parte ante. Unde quod reddit suppositum, dat actum huic quod dico seculum, ut construatur a parte post de ly scit, etc.

Item adhuc potest objici secundo sic, quod si haec oratio, scit seculum, non significaret plura, nisi ut alteri adjungitur, sequitur, quod totum aggregatum primo significet plura, quia quando aliqua operatio non potest inesse alicui, nisi ut illud junctum est cum alio, dicimus illam operationem esse utriusque, ut si trahere navem non insit Socrati, nisi per adjutorium Platonis, utrique attribuimus hunc actum, qui est trahere navim, et non alteri per se. Si ergo haec oratio, scit seculum, non significat plura, nisi ut juncta alteri ; videtur quod totum aggregatum primo significet plura.

Item tertio, hoc videtur esse de intentione Aristotelis. Dicit enim quod tertius modus Amphibologiae est quando compositum significat plura : separatum vero unum solum, ut scit seculum, nam ly scire, et ly seculum,unum significat ; ambo autem plura. Si ergo Aristoteles uniformiter accipiat utrumque divisim, et ambo conjunctim, videtur quod haec oratio, scil seculum, de se debeat significare plura, et non ex adjunctione cum alio.

Ad primum istorum duorum dicendum, quod ratio non concludit, quin tertius modus Amphibologiae sit ex conjunctione alicujus cum alio. Et ad majorem rationis, cum dicitur : quando aliqua oratio non inest uni, nisi ut junctum est alteri, etc. Dico, quod major habet sic intelligi, quod ista oratio est utriusque, vel unius partis, ut attributionem habet ad aliam.

Ad aliud dicendum, quod Aristoteles in illa littera intelligit,quod multiplicitas tertii modi non resultet ex hoc, quod aliqua dictio ibi habeat plures significationes. Unde idem est, ac si diceret, quod haec oratio, et ejus partes solum unum significant ; adjuncta autem alteri, plura.

Ultimo sciendum est circa hunc locum, quod tres sunt modi Amphibologiae, et tres aequivocationis ; tertius tamen modus assignatus a Philosopho non est communis utrique fallaciae. Duo tamen modi communes sunt utrique. Nam primus modus est, ut dicit Aristoteles quando dictio, vel oratio significat plura.Secundus,quando est translatio a propria significatione ad impropriam. Unde Aristoteles sic dicit,quod secundus modus resultat ex hoc quod soliti sumus sic dicere. Et juxta secundum modum aequivocationis sic fiunt paralogismi ; Quidquid ridet habet os ; pratum ridet; ergo, etc. Ridere enim proprie significat actum hominis : et propter aliquam similitudinem transfertur ad floritionem in pratis. Juxta secundum modum Amphibologiae sic fiunt paralogismi. Quandocumque Ultus aratur, terra scinditur : sed quandocumque indocilis docetur, littus aratur ; ergo quandocumque indocilis docetur, terra scinditur. Arare enim significat proprie scissionem terrae, sed ille qui arat littus, amittit tempus suum; ideo propter istam similitudinem transfertur ad amissionem temporis. Tertius modus aequivocationis est ex eo, quod aliqua dictio plura consignificat, ut laborans. Similiter tertius modus Amphibologiae est quando oratio de se significat unum, et ipsa eadem juncta alteri significat plura, ut scit seculum.

Secundum compositionem autem, et divisionem, etc. cap. 2. primi hujus.