QUAESTIO XXVIII

Utrum sit vera in sensu compositionis

Vide citatos quoest, proeced.

Quod sic videtur, nam ly sedentem potest comparari ad diversa tempora per notam potentiae, et per consequens potest esse sensus in propositione, Sedentem prius,possibile est ambulare.

Item, continua prolatio ejus, quod est sedentem cum ly ambulare non facit, quod sedentem, et ambulare accipiantur pro eodem tempore, nam sic dicto, Homo qui fuit est, potest ly homo accipi pro praesenti, et ly fuit pro praeterito, non obstante, quod sub continua prolatione profertur ; ergo eadem ratione in proposito. Oppositum vult Aristoteles primo hujus cap. 2.

Propter primam quaestionem, intelligendum est,quod potentia dicitur multis modis. Et in quibusdam est multiplicitas aequivocationis, et in quibusdam est multiplicitas analogiae, per Aristotelem in princ. 9. Metaph. cont. 1. Aliqua enim dicuntur potentialia, non quia habeant aliquod principium transmutationis. Et sic reperitur potentia in Geometria, et in Logica. Linea enim quae est radix alicujus quadrati, dicitur potentia ipsius, sicut in numeris dicimus, quod ternarius est potentia novenarii ; ista autem potentia non dicitur propter aliquod principium transmutationis, sed propter aliquam similitudinem. Sicut materia est potentia actus, quia transmutatur ad actum, sic numerus dicitur potentia alterius, quia ex ductu ejus in seipsum resultat alterum. Similiter est in Logica;

possibile enim, et impossibile non dicimus in Logicalibus propter aliquod principium transmutationis, sed solum propter ordinem ad verum, et ad falsum. Sicut enim ens non solum significat ens extra animam, sed verum circa compositionem intellectus. Sic potentia cum dicat ordinem, transfertur ad compositionem, et divisionem in propositionibus. Unde illa propositio dicitur possibilis, quae potest esse vera, et illa impossibilis, quae non potest esse vera. Sed hoc non est propter aliquam potentiam activam, vel passivam, sed solum propter convenientiam, et repugnantiam terminorum. Potentia autem in naturalibus accipitur, prout est principium transmutationis, quae secundum analogiam dividitur.

Hoc supposito dicendum, quod propositio potest esse vera in sensu diviso, Sedentem ambulare est possibile. Nam propositio significat quod unio praedicati ad subjectum est possibilis. Sed hoc potest esse dupliciter. Vel pro eodem tempore, et sic est composita et falsa; vel pro diversis temporibus, et sic est divisa, et vera. Unde illud, quod est subjectum sessionis in uno tempore, potest esse subjectum ambulationis in alio tempore. Et quia potentia aequivoce accipitur in Logicalibus, et naturalibus, ideo Logicus dicit multas propositiones esse veras, quas tamen diceret Naturalis esse impossibiles. Unde concedit is tam propositionem, Falsum potest esse verum , in altero sensu. Et etiam istam, Caecus potest esse videns.

Ad primum argumentum, cum dicitur, quod possibile, sub quocumque modo proferatur, etc. dico quod verum est. Sed hoc potest esse dupliciter, vel pro eodem tempore, et sic propositio falsa est, vel pro temporibus diversis, et sic vera est, et ratione subjecti.

Ad aliud, cum dicitur, quod in sedente denotatur esse potentia, etc. Dico, quod propositio non significat quod compositio extremorum est possibilis. Unde propositio non significat quod in sedente, ut in subjecto, sit potentia, ut subjecti ad praedicatum. Verumtamen hoc posito, dicendum est ad rationem ulterius, cum dicitur, ejus est actus, cujus est potentia. Dico, quod cujus est potentia ut subjecti per se, ejus erit actus. Cujus tamen est potentia ut subjecti per accidens, non oportet, quod ejus sit actus, nec per se, nec per accidens. Nam privatio, et forma, opposita sunt in potentia per accidens ad formam, quae est terminus motus, et tamen nec privatio, nec forma opposita manet sub actu. Et hoc, quia non est alia potentia earum, quam potentia ipsius materiae.

Verumtamen propter intellectum illius propositionis est sciendum, quod sicut aliquid se habet ad potentiam, sic se habet ad actum, et si per accidens se habet ad potentiam, per accidens se habet ad actum. Et intelligendum quod aliquid potest per accidens accidere illi, quod per se est in potentia ad actum, vel illi ad quod est in potentia. Exemplum primi, nam materiae accidit privatio, et forma opposita. Exemplum secundi, nam formae humanae ad quam materia hominis est in potentia, accidit esse album, vel musicum. Quod est in potentia primo modo, non oportet quod sit sub actu nec per accidens, nec per se. Sed quod est in potentia secundo modo, potest esse in actu, licet per accidens.

Ad ultimum dicendum, quod haec propositio, Sedentem ambulare est possibile, debet sic poni in esse, Sedem in A ambulat in B. Et sic homo ambulat, posito quod homo sit proprium subjectum sessionis. Si enim propositioni de possibili correspondeat aliqua de inesse ratione subjecti per accidens, tunc sic debet poni inesse, Sedens in A, etc. Si autem propositioni de possibili solum correspondeat propositio de inesse ratione subjecti per se, sic debet poni in esse, Homo ambulat.

Ad rationes in oppositum, cum dicitur, quod sunt diversae de possibili, etc. Dicendum quod istae duae propositiones, Sedentem prius possibile, etc. prout accipiuntur in sensu divisionis, non differunt.

Ad aliam eodem modo dicendum est.

Ad secundam quaestionem dicendum, quod haec est falsa in sensu compositionis, Sedentem ambulare, etc. Nam ex continua probatione ejus quod est sedentem ambulare, significatur, quod unio istorum extremorum est possibilis pro eodem tempore.

Ad primum argumentum cum dicitur, quod ly sedentem, ampliatur per notam potentiae, dicendum, quod hoc posito, propositio falsa est, nam ad quodcumque tempus ampliatur ly sedentem, ad idem tempus in sensu compositionis ampliatur ly ambulare. Unde in sensu composito propositio significat, quod compositio istorum extremorum pro eodem tempore possibilis est.

Ad aliud dico, quod sic dicto, Homo qui fuit est, et hoc sub continua prolatione. Vel homo accipitur pro praeterito, vel pro praesenti sub ratione praeteriti, unde ratio accipit falsum.