QUAESTIO XXXVII Utrum figura dictionis sit locus in dictione

Videtur quod non, nam omnis locus in dictione, fit eo quod eisdem nominibus, vel orationibus non idem significamus. Sed si sic arguatur, Musa, et poeta similiter terminantur, et Musa est foeminini generis ; ergo et poeta. Hic nec dictio, nec oratio plura significat, nec consignificat. Iste igitur locus non accidit, eo quod eisdem nominibus, vel orationibus non idem significamus.

Item, ille non dicitur locus in dictione, cujus apparentiae principium sumitur a parte rei : sed principium apparentiae figurae dictionis sumitur a parte rei ; ergo, etc. Major patet, quia loci in dictione, distinguuntur a locis extra dictionem,per hoc, quod principium apparentiae locorum in dictione a parte vocis accipitur. Minor patet, nam si sic arguitur, Quidquid hen vidisti, hodie vides : album heri vidisti ;ergo album hodie vides. Hic Causa apparentiae non est similitudo vocis, nec unitas, nam albi ad quidquid, nulla est similitudo. Similiter si arguitur, Homo est species, Socrates est homo ; etc. Socratis ad hominem nulla est similitudo ex parte vocis. .

Oppositum patet per Aristotelem 1. Elench. c. 2. qui ponit sex locos in dictione, cujus numerum probat inductive, et syllogistice.

Ad quaestionem dicendum, quod fallacia figurae dictionis est locus in dictione. Et hoc patet per rationes. Una est quia iste locus magis fit considerando cum alio, quam cum seipso, sed cum alio consideratio fit per sermonem. Alia ratio, quia iste locus fit ex similitudine, et similitudo est in dictione.

Circa tamen ejus causam apparentiae, et circa ejus modos sunt diversae opiniones. Nam quidam dicunt, quod aliqui modi istius fallaciae accipiuntur realiter,el tamen locus est in dictione. Nam ad dictionem tria requiruntur, scilicet res significata, modus significandi, et modus proferendi. Penes ista tria accipiuntur tres modi figurae dictionis.

Primus modus est,quod propter unitatem rei significatae interpretamur unitatem in modis significandi, juxta quem modum sic fit paralogismus, Omnis substantia est colorata : lapis est substantia ; ergo lapis est colorata,propter unitatem rei inter substantiam, et lapidem, arguimus unitatem in modis significandi.

Secundus modus accipitur,quando propter unitatem modorum significandi arguimus unitatem rei significatae, ut Quidquid

heri vidisti, hodie vides, album heri vidisti; ergo, etc. Nam praedicamenta habent modos significandi concretive similes, propter quod unum de alio potest concretive praedicari.

Tertius modus est, quando propter unitatem modi proferendi, interpretamur unitatem rei significatae, vel modi significandi, ut secare, et videre similiter terminantur, et secare significat actionem ; ergo et videre. Et licet aliqui modi istius fallaciae accipiantur realiter, tamen locus in dictione est, nam principium apparentiae ex parte vocis est: nam ad vocem pertinent terminatio, et ipsa concretio. Sed concretio est duplex. Una qua utimur in praedicationibus essentialibus : alia qua utimur in praedicationibus accidentalibus. Penes primam concretionem accipitur primus modus figurae dictionis, penes secundam secundus : sed penes terminationem dictionis accipitur tertius modus ; quia ergo concretio est ex parte vocis, ideo figura dictionis est locus in dictione.

Sed contra istam positionem potest argui multipliciter. Nam ille locus, cujus principium motivum ex parte rei accipitur, est locus extra dictionem: si igitur principium motivum figurae dictionis ex parte rei accipitur, sequitur quod figura dictionis sit locus extra dictionem. Major patet per distinctionem locorum in dictione, et extra dictionem. Quod autem haec positio ponat, quod principium apparentiae figurae dictionis fit ex parte rei, hoc patet, nam cum sic dicitur, Omnis substantia est alba, lapis est substantia; ergo, elc.Dicitur,quod propter unitatem rei lapidis ad substantiam, interpretamur modos significandi esse eosdem.

Item, in omnibus modis unius loci, una debet esse causa apparentiae indivisa secundum speciem ; cum ergo in tertio modo similitudo vocis ad vocem sit causa apparentiae figurae dictionis, in alio modo ejusdem loci unitas rei non potest esse causa apparentiae. Quod autem convenientia in modo significandi concretive non sit causa apparentiae dictionis, probatio, nam illud quod cadit ex parte non existentiae in aliquo loco Sophistico, non potest cadere ex parte apparentiae ejusdem loci. Sed modus significandi concretive cadit ex parte non existentiae in figura dictionis ; ergo non potest esse causa apparentiae in secundo modo. Major patet inductive, et ratione. Inductive, nam in aequivocatione diversitas significati, quae est causa non existentiae, non cadit ex parte apparentiae. Similiter ratione, locus Sophisticus integratur ex causa apparentiae, et non existentiae, ut compositum ex materia, et forma. Sed illud quod est ex parte materiae, non potest cadere ex parte formae, nec e converso. Quod modus significandi cadat ex parte non existentiae, patet per Aristotelem in 2. hujus.

Item, causa apparentiae generalis debet esse ejusdem naturae cum causa apparentiae speciali, sed causa generalis omnium locorum in dictione, quae est unitas vocis, non est ejusdem naturae cum causa apparentiae, quae accipitur ex parte rei ; ergo, etc. Assumptum patet, nam causa apparentiae locorum in dictione debet esse objectum virtutis sensitivae, ut auditus, sed unitas rei non est objectum sensitivae virtutis,ut auditus, sed unitas vocis ; ergo, etc.

Item, si causa apparentiae in figura dictionis, ex parte rei acciperetur, magis deciperemur per se, quam cum alio per figuram dictionis. Si dicatur, ad figuram dictionis non exigitur quod ejus causa apparentiae accipiatur a parte vocis : unde dicitur figura dictionis, non vocis.Nunc autem ad dictionem tria requiruntur,scilicet vox, significatum,et modus significandi, ex parte cujuslibet istorum accidit deceptio figurae dictionis, est tamen res aliter, et aliter causa apparentiae in figura dictionis, et in locis extra dictionem. In locis extra dictionem accidit deceptio ex parte rei absolute consideratae. In figura dictionis, accidit deceptio ex parte rei per vocem significatae.

Ista responsio sufficienter non distinguit inter locos in dictione, et extra dictionem.

In locis extra dictionem videmus, quod ex parte rei absolute consideratae non accidit deceptio, quia haec est secundum quid, et simpliciter, Homo mortuus, ergo homo. Si tamen hoc nomen cadaver, imponatur ad significandum hoc totum,Homo mortuus ; et diceretur, Cadaver est hic intus, ergo homo est hic intus, non est secundum quid, et simpliciter, deficit enim apparentia : ergo in locis extra dictionem non cadit deceptio ex parte rei absolute consideratae. Similiter in fallacia secundum plures interrogationes, propositio plures non apparet una propter unitatem rei ; ut si diceretur, Estne coelum, terra aut mare f Inter ista interrogata non est aliqua convenientia, nisi ut cadunt sub uno modo interrogandi. Modus autem interrogandi pertinet ad ipsam vocem. Ideo dicendum est, quod si causa apparentiae accipitur a parte rei sive absolute consideratae, sive ut per vocem significatur, semper est fallacia extra dictionem.

Ideo dicendum est, quod figura dictionis est locus in dictione, quia causa suae apparentiae accipitur a simili figuratione vocis ad vocem.

Si deceptio proveniat ex simili figuratione vocis ad vocem, est primus modus,et est quando interpretamur eadem esse, sive genera, sive casus, ut hic,Secare, et videre similiter terminantur, etc. Secundus modus provenit ex simili figuratione dictionis diversimode consideratae : ut unum significat, et aliud concernit: ut Quidquid fieri, etc. Tertius modus provenit ex simili figuratione dictionis, ut unum significat, et aliud appellat: ut hic, Homo est species, etc. Similis ergo figuratio est causa apparentiae in figura dictionis.

Ad primum argumentum, concedo majorem : ad minorem dicendum, quod est falsa ; quia in figura dictionis significamus non idem eisdem nominibus.

Ad secundum dicitur, quod albedo dupliciter consideratur, scilicet, ut subjectum concernit, vel ut qualitatem significat,nunc autem ista similitudo albi, qua unum signiflcat ut qualitatem, et aliud concernit, ut subjectum, est causa apparentiae in isto paralogismo, Quidquid vidisti, etc.

Ad illud de homine eodem modo respondetur.