QUAESTIO XL

Utrum commutare rem unius praedicamenti sub uno modo acceptam, in rem ejusdem generis, vel alterius sub alio modo acceptam, sit sufficiens causa existentiae figurae dictionis

Videtur quod non, nam posita causa, ponitur effectus; sed alicubi est commutatio, ubi non est figura dictionis ; ergo, etc. Probatio assumpti, nam sequitur, Quidquid currit, movetur, album currit; ergo, etc. Oppositum conclusionis non potest stare cum praemissis. Ista enim non stant simul, quod nullum album moveatur, et quod album sit aliquid quod currat, et quidquid currit, moveatur.

Similiter hic est bonus Syllogismus, Omnis homo currit, omnis homo albus est homo, ergo omnis homo albus currit, nam ex opposito conclusionis cum minore, infertur oppositum majoris sic : Non omnis homo albus currit, omnis homo albus est homo; ergo non omnis homo currit.

Hic dicitur, quod ex opposito conclusionis cum minore non sufficit inferre oppositum majoris, sed etiam oportet quod ex opposito conclusionis cum majore inferatur oppositum minoris: nam duae praemissae se habent in ratione Antecedentis, respectu conclusionis. Si autem accipitur oppositum conclusionis cum majore, erit idem defectus, qui fuit in priori Syllogismo, sic arguendo, Omnis homo currit ;non omnis homo albus currit : ergo non omnis homo albus est homo. Hic est idem defectus, ergo, etc.

Sed contra, quandocumque ex opposito conclusionis cum altera praemissarum, infertur oppositum alterius praemissae, necesse est utrumque syllogismum esse bonum : cum ergo ex opposito conclusionis cum majore inferatur oppositum minoris, necesse est illum syllogismum esse bonum. Probatio assumpti. Quandocumque alters yllogismourm probantium est bonus, necesse est, quod ex opposito conclusionis cum utraque praemissarum possit inferri oppositum utriusque praemissae, hoc enim conceditur, et probatur per hanc regulam: Quando ad antecedens sequitur consequens, ex opposito consequentis sequitur oppositum antecedentis; sed alter syllogismorum probantium primum syllogismum est syllogismus bonus : necesse est ergo quod uterque syllogismus sit bonus.

Ideo dicitur aliter, quod hic non est figurae dictionis fallacia, Omnis homo currit ; homo albus est homo, ergo homo albus currit. Nam hoc quod dico, omnis, vel quidquid, distribuit pro his, quae dicunt quil, sed tamen hoc signum quidquid distribuit pro his quae dicunt quid et sub ratione quid: sed hoc quod dico omnis, etsi distribuat pro his quae dicunt quid, non tamen sub ratione quid. Et ideo sub hoc quod dico, omnis homo, potest accipi homo albus.

Sed contra, hic est figura dictionis, Omnis homo, qui heri cucurrit, hodie currit ; homo albus heri cucurrit; ergo hodie currit. Praemissae enim possunt esse verae ; et conclusio falsa, posito casu possibili: ergo diversitas distribuendi cum quidquid, et omnis, non facit quod sit fallacia cum ly quidquid, et non cum ly omnis.

Hic dicitur, quod defectus causatur ex diversitate compositionis secundum tempus, nam cum utroque signo accepta duplici compositione ejusdem lemporis,argumentum erit bonum, variata autem compositione utrobique deficiet. Nam diversitas compositionum secundum tempus, variatveritatem,etfalsifitatem,ethabitudinem aliquorum terminorum inter se ex identitate eorumdem in aliquo tertio illatam.

Sed contra,conlingit reperire figuram dictionis sine diversitate compositionum, secundum tempora. Nam hic est figura dictionis, Quidquid auditur a Platone, profertur a Socrate; falsum auditur a Platone ; ergo falsum profertur a Socrate. Nam conclusio est falsa praemissis existentibus veris, posito quod Socrates proferat istam, Nullus homo est asinus, et quod Plato audiat lotum praeter signum.

Item, cum diversitate compositionum secundum tempora stat bonitas syllogismi. Nam hoc argumentum est bonum, Quidquid heri vidisti, hodie vides : Socratem heri vidisti; ergo, etc. Et, Quidquid heri vidisti, hodie vides, album heri vidisti: ergo, etc. Si dicatur, quod non est simile de istis duobus, quidquid heri vidisti, hodie vides. Socratem, etc., et, Qui lquid heri vidisti hodie vides, album heri vidisti, ergo, etc quia inter substantiam, et accidens cadit aliqua implicatio media, quae non cadit, quando sub quidquid accipitur aliquid, quod dicitur quid. Sed contra, circa ly Socratem, convenit exprimere eamdem implicationem, et tamen argumentum est necessarium: diversitas ergo compositionis per se non causat defectum in argumento.

Ad oppositum, hic est figura dictionis, Quod scriptum est scripsit aliquis; falsa oratio scripta est; ergo falsam orationem scripsit aliquis, et hic est commutatio in causa.

Ad quaestionem dicendum est, quod commutatio unius modi praedicandi, in alium modum praedicandi, est sufficiens causa non existentiae figurae dictionis: hoc tamen difficile est videre in quibusdam : nam istam commutationem concomitatur diversitas compositionum secundum tempus, et quando aliquid quod est causa per accidens conjungitur illi, quod est causa per se, difficile est videre, quod eorum sit causa. Dicit enim Aristoteles in 7. Metaph. contexi. 34 et inde, quod si natura circuli non possit reperiri nisi in aere : difficile esset videre utrum aes esset de ejus essentia, vel non; sed quia natura circuli potest reperiri in alia materia, quam in aere,ut in materia lignea,et cuprea,ideo facile est videre, quod aes non est de essentia circuli.Et similiter est de ista oratione,Quod scriptum est, scripsit quis, etc, nam hic sunt duo, quorum utrunque videtur esse causa figurae dictionis, scilicet diversitas, et commutatio : nam amota diversitate compositionis, commutatione manente, argumentum apparet : ut si sic arguatur, Quidquid currit movetur : album currit; ergo. Similiter amota commutatione, diversitate compositionis manente, argumentum apparet necessarium : ut si sic arguatur: Quidquid fieri vidisti, hodie vides : Socratem, etc. unde neutrum per se videtur esse causa defectus, sed utrumque simul.

Verumtamen dicendum, quod commutatio solum, per se est causa defectus, cui tamen quandoque annectitur diversitas compositionis, sed tamen diversitas compositionis non est causa defectus. Hoc patet exemplo, et ratione. Exemplo, nam hic est figura dictionis, Quidquid auditur a Platone, profertur a Socrate; falsum auditur a Platone ;ergo, etc. Conclusio est falsa remanente hypothesi, ut supra : hic tamen non est diversitas compositionis secundum tempus. Ratione sic, nam in quolibet syllogismo necesse est, quod una propositio se habeat ut totum, reliqua ut pars decisa ab illo toto : nam omnis syllogismus concludit virtute primae figurae : sed nec quale sub ratione qualis, nec quantum sub ratione quanti, se habent in ratione partis decisae ab eo, quod dicit quid, nec e converso. Si ergo sub eo quod dicit quid, sub ratione totius accipitur quale sub ratione partis, ibi erit figura dictionis, et tamen non erit ibi diversitas compositionis ; hoc patet per illud exemplum : Quod scriptum est, scripsit quis : falsa oratio scripta est; ergo, etc. Nam ly quod in majori accipitur sub ratione quid; et in minori comparatur ad hos quod dico: falsa oratio sub ratione qualis ; ergo mutatur quid in quale. Et hoc est quod vult Aristoteles 2. Elench. cap. 5. si quaeratur, Putasne quod quis habuit, et non habet, amisit illudi Ex hac concessa a respondente infertur, Dicem digitos habuit quis,

et non habet; ergo decem digitos amisit quis: hic est figura dictionis, nam hic mutatur quod in quantum : nam decem significant quantum. Sed quando est commutatio, et quando non, hoc potest dignosci exemplo et ratione praecedente, cum identitas extremorum inter se includatur in identitate extremorum in medio, aliter propter praemissas, non sequeretur conclusio. Si ergo medium comparetur uni extremo sub ratione quid, et alteri extremo sub ratione qualis, vel quanti: si ista diversitas lateat propter similem figurationem vocis, figura dictionis erit in argumento, ut patet in isto exemplo : Quidquid additur a Platone, profertur a Socrate, etc, res enim intellecta in hoc quod dico quidquid, comparatur ad hoc quod est proferri a Socrate sub ratione quid, quia inquantum vox est, et non ut est significativa veri, vel falsi : sed ad hoc quod est falsum comparatur sub ratione qualis, et ideo ibi commutatur quid in quale. Unde commutatio est causa non existentiae figurae dictionis, vel fallacia accidentis, saltem in secundo modo, vel in tertio modo figurae dictionis. Sicut ergo in fallacia accidentis est defectus syllogismi, et in figura dictionis est defectus syllogismi. Sed in figura dictionis occultatur non existentia per similem figurationem vocis ad vocem. Sed in fallacia accidentis occultatur non existentia per unitatem rei. Sed contra, hoc est bonum argumentum: Iste dat unum solum denarium, et non habet unum solum denarium; ergo dat denarium. Et sequitur, Bal denarium ; ergo dat quod habet, et non sequitur : Iste dat unum solum denarium, et non habet unum solum denarium ;ergo dat quod non habet. Hic tamen fit eadem commutatio, quae fit in hoc argumento, scilicet, Iste dat unum solum denarium, et non habet unum solum denarium : ergo, etc. Commutatio ergo non est causa praecisa figurae dictionis. Dicendum, quod illud argumentum est bonum, Iste dat unum solum denarium ,etc. qui est primus paralogismus, nec est ibi figura dictionis et tamen in paralogismo Aristotelis est figura dictionis. Cum enim dicitur,Iste dat unum solum denarium, duo dicuntur, scilicet dare denarium, et modus dandi. In minori autem cum dicitur, et non habet unum solum denarium, ibi solum negatur modus habendi, et non res ipsa, et ideo res potest concludi, sic dicendo ; ergo dat quod habet. Sed in paralogismo Aristotelis ex negatione modi rei, proceditur ad negationem ipsius rei, ideo ibi commutatur modus rei in rem.

Ad primum argumentum dicendum, quod hic non est figura dictionis : Quidquid currit, movetur, album currit; ergo, etc. Non enim sumptio cujuslibet denotantis quale sub aliquo denotante quid, facit fallaciam figurae dictionis, sed solum si quale accipitur, ut pars decisa ipsius quid. Unde ad formam argumenti dico, quod in ista propositione majore, Quidquid currit, movetur, attribuitur moveri ipsi currenti accepto sub ratione quid. In minori autem significatur attribui rei cui accidit album, unde est sensus, album, id est, res alba, etc.

Ad secundum dico, quod hic non est figura dictionis, Omnis homo currit, homo albus est homo ;ergo, etc, nam in minori homo albus, non accipitur sub ratione albi, sed sub ratione hominis cui accidit album, et sic patet ad quaestionem.