QUAESTIO XXIV

Utrum unitas materialis vocis complexae sit sufficiens causa distinguendi compositionem, et divisionem

Occam 3. part. Log. cap. 8. Alb. de Sax. tract. 5. cap. 4.

Quod sic videtur ; quia cum unitas materialis vocis complexae sit causa generalis apparentiae, in compositione, et divisione, nisi fuerit principium sufficiens distinguendi unum locum ab alio, oporteret super istam causam generalem aliquid addere, quod ipsam determinet ad compositionem, et divisionem : et illud additum oporteret esse aliquid pertinens ad modum pronunciandi, et sic compositio, et divisio actualem multiplicitatem operarentur, quod falsum est. Consequentia patet: quia ibi esset unitas materiae, et unitas modi pronuntiandi ; et haec duo integrant locum operantem actualem multiplicitatem ; ergo, etc. Item, illud est causa apparentiae in compositione, et divisione, sub quo multa latent : sed sub unitate materialium multa latent in compositione, et divisione ; ergo est sufficiens principium distinguendi compositionem, et divisionem. Minor patet per Aristotelem 1. Elench. in illo cap. Fallacia autem fit in his. Nam ibi vult Aristoteles quod propter unitatem materialium credimus compositionem, et divisionem esse idem.

Item, illud est causa apparentiae in compositione, et divisione, quod est principium tegendi defectum ; quia defectus latet sub apparentia : sed unitas materialium est sufficiens principium tegendi defectum, ergo etc. Minor patet per Aristotelem. Dicit enim, quod compositio, et divisio deficiunt ab Elencho : eo quod non est eadem oratio composita, et divisa; diversitas ergo orationum est causa defectus in compositione,et divisione ; sed iste defectus latet sub unitate materialium ; ergo, etc.

Ad oppositum. Quod est commune duobus, non distinguit illa specie ; sed unitas materialis est communis compositioni et divisioni ; ergo, etc.

Ut sciatur veritas primae quaestionis, primo oportet dissolvere secundam, circa quam sunt diversae opiniones. Quidam dicunt, quod unitas materialis est causa apparentiae generalis in compositione, et divisione : ipsa tamen diversificata per diversas habitudines diversos locos constituit.Et hoc ponitur sic, Proponens orationem secundum compositionem, non debet eam proferre,ut indifferenter se habet ad utrumque sensum, quia sic ita de facili perciperet respondens sensum compositum falsum, sicut sensum divisum verum. Nec debet eam profere sub sensu diviso vero determinate, nam manifestatio sensus divisi veri, est manifestatio sensus compositi falsi. Sed debet eam proferre sub sensu composito falso, cum habitudine ad sensum divisum verum. Unde unitas materialis habitudine ad sensum divisum verum,est causa apparentiae in compositione : et unitas materialis cum habitudine ad sensum compositum verum, est causa apparentiae in divisione. Ista autem habitudo est ex parte orationis : propter quod unitas materialis cum habitudine ad sensum divisum verum, est causa apparentiae in compositione.

Sed contra hoc : in causa apparentiae, cum sit principium tegendi defectum, non debet esse aliqua occasio manifestandi defectum ; sed in ista causa apparentiae, est sufficiens occasio percipiendi utrumque sensum ; quia per hoc, quod profertur sub sensu composito falso, possumus percipere sensum compositum falsum. Et per hoc quod profertur sub habitudine ad sensum divisum verum, est ibi occasio percipiendi sensum divisum verum ; in causa ergo apparentiae esset sufficiens occasio ad defectum manifestandum.

Item, inferius probatur, quod inter prolationem compositam, et divisam non cadit aliqua prolatio media : quod tamen ponit ista positio ; quaelibet ergo prolatio, vel est determinate prolatio sensus compositi, vel sensus divisi, et non unius sub assimilatione ad aliud.

Propter haec dicitur aliter, quod causa apparentiae in compositione, est unitas materialis sub actuali prolatione sensus divisi veri; quia opponens sophistice tria debet celare, scilicet pluralitatem significatorum, falsitatem propositionis, et indeterminationem ad utrumque sensum. Quae tria per causam apparentiae teguntur: quia per unitatem materialem tegitur pluralitas significatorum. Per hoc, quod profertur sub determinato sensu, tegitur indeterminatio ad utrumque sensum. Per hoc quod iste sensus divisus verus est, tegitur falsitas propositionis.

Sed contra istam viam arguo dupliciter. Primo sic, omne quod apparet, habet aliquam similitudinem illius quod apparet: sicut aurichalcum, quod apparet aurum, habet aliquam similitudinem auri ; si ergo oratio composita apparet esse vera, oportet quod in se habeat aliquam similitudinem ad divisam veram. Sed ista positio non ponit aliquam similitudinem in oratione composita ad divisam ; ergo, etc. Confirmatur ratio, nam vera natura auri, non est causa quare aurichalcum appareat aurum. Ergo veritas sensus divisi non est causa quare oratio composita falsa, appareat esse vera. Sed sic dicentes forte dicerent, quod veritas sensus divisi non est causa praecisa apparentiae in compositione, sed similitudo orationis compositae ad divisam. Et ista similitudo provenit ex unitate materialium.

Sed videtur, quod ista responsio concedat propositum : nam formale in compositione est ista similitudo, et ista similitudo provenit ex unitate materiali ; ergo unitas materialis est sufficiens principium apparentiae in compositione, et divisione.

Item, in omni loco in dictione, idem est quod tegit falsitatem propositionis, vel plurali tatem : et quod facit apparentem contradictionem : sed unitas materialis est causa apparentis contradictionis; ergo, etc. Minor probatur, nam si quaeratur, Vidistine

oculo hunc percussum Haec propositio conceditur. Si iterum quaeratur, Vidistine hunc percussum oculo, haec negabitur. Et causa istius apparentis contradictionis, est unitas materialis; ergo, etc.

Propter hoc dicitur aliter, quod causa apparentiae in compositione est unitas materialium, prolata in sensu composito falsa. Et hoc videtur haberi ab Aristotele, quia Aristoteles in 1. hujus, ubi determinat de locis Sophisticis, quantum ad eorum apparentiam, non ponit aliquam orationem in fallacia compositionis, quin in sensu composito sit falsa, nec aliquam juxtadivisionem, quin in sensu diviso sit falsa.

Sed contra hanc viam arguitur dupliciter. Primo sic, illud non potest esse causa apparentiae in loco Sophistico,sine quo convenit reperire locum illum, quia locus Sophisticus non est sine apparentia. Sed convenit reperire compositionem, et divisionem, sine falsitate alterius sensus, ut patet per exemplum: Video hominem magnum baculum tenentem, hic est compositio, et divisio,eo quod haec determinatio nominalis magnum potest determinare hominem, vel baculum, et in utroque sensu potest esse propositio vera, posito casu possibili.

Item,Sophista debet arguere ex apparenter veris, sed si causa apparentiae in compositione esset unitas materialis prolata in sensu composito falso, ex manifesto falsis argueret Sophista, quod ei non esset conveniens.Et praeterea, ut argutum est, in causa apparentiae non debet esse aliqua occasio manifestandi defectum, ex qua defectus latere debet sub apparentia. Sed prolatio compositi falsi est occasio manifestandi defectum ; ergo, etc.

Propterea potest dici ad quaestionem, quod unitas materialis est causa apparentiae generalis in compositione,et divisione: sed quia commune,inquantum hujusmodi, non distinguit, ideo ipsa divisa, vel partita per diversas differentias,diversos locos constituit. Nam similitudo orationis compositae ad divisam, est causa apparentiae in compositione. Et similitudo orationis divisae ad compositam, est causa apparentiae in divisione. Nunc autem istae similitudines differunt secundum speciem, et ideo possunt distinguere locos secundum speciem. Quod autem istae duae similitudines differant secundum speciem, probatio ; nam relationes diversificantur secundum speciem, secundum diversitatem fundamentorum secundum speciem. Nunc autem fundamenta istarum similitudinum sunt modi proferendi compositim, vel divisim.Et isti modi differunt secundum speciem, ideo istae similitudines differunt secundum speciem. Major patet, nam similitudo, quae fundatur super albedinem, differt specie a similitudine, quae fundatur super nigredinem, quia albedo, et nigredo specie distinguuntur. Secunda pars minoris patet, scilicet quod modi proferendi compositim, vel divisim differunt secundum speciem, quia major est diversitas inter modos proferendi compositim, vel divisim, quam inter materialia nunc, et iterum prolata : sed materialia nunc, et iterum prolata differunt secundum numerum ; ergo modi proferendi compositim, vel divisim differunt secundum speciem. Et praeterea modi proferendi sunt formae locorum differentium secundum speciem ; ergo, etc.

Prima pars minoris patet, quae fuit,quod istae similitudines fundantur super istos modos proferendi specie diversos. Nam similitudo orationis compositae ad divisam, vel attenditur solum penes unitatem materialium, vel penes modos proferendi compositim, vel divisim. Non penes unitatem materialium, nam talis similitudo non causat deceptionem,quae appropriatur compositioni, et divisioni, nam in materialibus compositio, et divisio non distinguuntur. Si enim aliquis credat materialia esse eadem, propter hoc non decipitur. Ista ergo similitudo attenditur secundo modo. Hoc patet, si nos inspiciamus ad modum, quo decipimur secundum compositionem, et divisionem. Si enim quaeritur, Putasne verum dicere nunc, quoniam tum factus es. Cito respondens hanc concedet. Si ergo ulterius inferatur,factus es; ergo nun c,deceptio non accidit, quia respondens credat materialia esse eadem, sed propter similem modum proferendi compositim, et divisim. Et hoc vult Aristoteles tam in primo hujus, quam in secundo. Dicit enim, quod nos decipimur secundum compositionem, et divisionem,eo quod nihil putatur differre composita, et divisa oratio.

Unde dicendum,quod unitas materialium cum similitudine orationis compositae ad divisam, est causa apparentiae in compositione, et e converso, in divisione. Et licet istae similitudines radicaliter proveniant ex unitate materialium : istae tamen similitudines super modos proferendi compositim, vel divisim fundantur, qui sunt specie differentes.

Ulterius intelligendum est,quod arguens sophistice secundum compositionem habet proferre talem orationem in sensu diviso vero. Nam si proferret eam in sensu composito falso, ibi esset occasio manifestandi defectum, et falsitatem. Sed tamen veritas sensus divisi non erit causa apparentiae in compositione,sed similitudo orationis compositae ad divisam, ut dictum est.

Sed contra hoc arguo, et ostendo, quod ista similitudo non sit causa apparentiae in compositione, quia causa apparentiae in compositione, debet esse objectum sensus. Cum ergo similitudo ista sensui non objiciatur, non erit causa apparentiae in compositione.

Dicendum est, quod ista similitudo objicitur sensui per hoc quod unitas materialium sensui objicitur, sicut similitudo Socratis ad Platonem in albedine sensui objicitur.

Ad primam rationem istius secundae quaestionis, cum dicitur, Si unitas materialis non sit sufficiens causa apparentiae,cum sit generalis, oportet super istam aliquid addere. Dicendum, quod illud additum,est similitudo orationis compositae ad divisam, et non modus proferendi.

Ad secundam patet per dicta in quaestione. Ad tertiam, quando dicitur quod unitas materialis tegit defectum, etc. Dicendum,quod unitas materialis non facit apparentiam sine similitudine: nec tegit defectum.

Ad rationes primae quaestionis,dicendum pro prima ratione, quod simile est quo ad hoc, quod utraque multiplicitas est in oratione : sed tamen ex hoc non sequitur ulterius, quod si in actuali multiplicitate orationis non est nisi unus locus,quod ideo secundum potentialem multiplicitatem non sit nisi unus locus. Nam in potentiali multiplicitate orationis, est distinguere duas causas apparentiae specie differentes, sicut dictum est ; et etiam duas causas non existentiae latentis sub illis causis. Sed in actuali multiplicitate orationis, non est distinguere nisi unam causam apparentiae, et unam causam non existentiae, ideo non est simile.

Ad aliud dicendum, quod circa hoc sunt diversae opiniones, de quibus videte inferius. Sed tamen dicendum est pro nunc, quod quantum est ex potentiali multiplicitate, Aristoteles potuit distinxisse duos locos penes Accentum : sicut penes compositionem, et divisionem. Sed forte consideravit hunc locum, prout magis conveniens est usui Sophistico. Et hoc est in scriptura, et poematibus, ut ipse testatur : et considerando accentum prout est in scriptura, et poematibus, est ibi solum una causa apparentiae, scilicet eaedem litterae et Syllabae.

Ad tertium patet per dicta in dictione.