QUAESTIO CXCIX.

Utrum convenienter dicatur : Et cogitabat?

Post haec quaeritur de hoc quod dicit : cogitabat .''

Et objicitur in hunc modum :

1. Cogitatio est decursus rationis de .uno oppositorum super reliquum : unde dicitur cogitatio quasi coagitatio : sed ubi fluctuatio est de uno oppositorum super reliquum, ibi est dubitatio : ergo videtur, quod hic fuerit dubitatio.

2. Item, Bernardus : " Sciebat prudens virgo, quod saepe Angelus satanae transfigurat se in Angelum lucis : et quia nimirum humilis et simplex erat, nihil tale penitus a sancto Angelo sperabat, et ideo cogitabat qualis esset ista salutatio. Tunc Angelus intuitus Virginem, et varias eum secum volvere cogitationes facillime deprehendens, pavidam consolatur, confirmat dubiam . " Ergo vi- detur, quod haec cogitatio fuit per modum dubitationis.

3. Item, Ibidem, Bernardus : " Solent virgines quae vere virgines sunt, semper pavidae et numquam esse securae, et ut caveant timenda, etiam tuta pertimescere, scientes se in vasis fictilibus thesaurum portare pretiosum, et nimis arduum esse vivere angelice inter homines, et in terris more coelestium conversari, et in carne coelibem agere vitam. Ac proinde quidquid novum, quidquid subitum fuerit ortum, suspectas habent insidias, totum contra se existimant machinaturn. Idcirco et Maria turbata est. " Ex hac auctoritate igitur iterum v ieieiur" quod turbatio et cogitatio fuit causa timoris et dubitationis .''

QUAESTIO CC.

Cum hic dicitur : Ne timeas, cur hujusmodi timor hic removeatur?

Deinde sequitur : Ne timeas . ''Et quaeritur, Cur hujusmodi timor hic removeatur?

Et videtur, quod nullus hic vere possi removeri : quia i. Ut Damascenus dicit , timor divi

ditur In sex, in cunctationem, verecundiam, erubescentiam, in stuporem, terrorem et agoniam. Cunctatio est timor futurae operationis. Ille non fuit hic : quia ei nihil nuntiatur operandum. Verecundia est timor ex exspectatione convicii. Et ille quoque non est hic. Erubescentia est timor ex re turpi perpetrata. Et de hoc nihil hic. Stupor est timor ex magna imaginatione. Contra illam non est necessaria consolatio, ut dictum est. Terror est timor ex imaginatione inconsueti mali. Hic autem nihil de imaginationibus agebatur. Agonia autem est timor casus et infortunii : timentes enim in operatione infortunari, agonizamur. Hic quoque de infortunio vel casu nihil. Ergo non fuit agonia : et sic nullus timor : et sic frusta removetur timor, ubi nullus est timor.

2. Item, Si stuporis timor, ille non prohibetur.

3. Item, Non est timor nisi contra malum : quia nihil timetur timore removibili nisi culpa vel poena.

4. Item, Perfectis nulla timenda est poena : ergo frustra : unde, Act. v, 41 : Ibant Apostoli sig. audentes, etc.

5. Item, Laus plus excitat ad amorem quam ad timorem : ergo cum nihil praecessit nisi quod fuit de laude, nullus debuit timor ei removeri.

Sed contra. Glossa : " Ex verecundia pavEt " Item, alia Glossa: ". Trepidare virginum est, et ad omnes viri ingressus pavere, omnes viri affectus vereri : ergo videtur, quod ex verecundia timuit , ''"

QUAESTIO CCI.

Utrum B. Virgo habuerit verecundiam ?

Post haec quaeritur de verecundia, Utrum beatissima Virgo habuit verecundiam ?

Et videtur, quod sic.

1. Glossa : " Ex verecundia pavEt " Item, alia Glossa : " Elisabeth ex culpa erubuit, Maria de verecundia : in muliere enim modus adhibetur, in virgine gratia pudoris augetur. "

2. Item, Eccli. XXVI, 19 : Gratia super gratiam mulier sancta et pudorata .

3. Item, Pudore bono repletus Dei famulus stupri nefas prohibuit.

4. Item, Jerem. iii, : Frons mulieris meretricis facta est tibi, noluisti erubescere. Et hoc est malum. Ergo veruncundia est bonum.

5. Item, Eccli. XXIII , 6 : Animae irreverenti et infrunitae ne tradas me,

6. Item, Eccli. IV, 25 : Est confusio adducens gloriam.

7. Item, Damascenus de verecundia dicit : " Optima est haec passio . "Item,

De erubescentia dicit, quia non est sine spe salutis. Item, Erubescentia res salutifera est. Ex his omnibus patet, quod erubescentia est bonum et verecundia. Ergo ipsam habuit beata Virgo, cui nullum defuit bonum cujus pura creatura capax fuit.

Sed contra :

1. Damascenus dicit : " Erubescentia est timor ex re turpi perpetrata. " Sed nihil fuit turpe in beatissima Virgine. Ergo nec erubescentia.

2. Item, Adam non habuit verecundiam ante peccatum : sed post viderunt, quia nudi erant, et fecerunt sibi perizomata.

3. Item, Qui non quaerit sibi gloriam, non sentit contumeliam, ut dicit Hieronymus : sed humillima Virgo nullam quaesivit gloriam : ergo non sensit con- tumetiam : ergo non habuit verecundiam : sed summe fuit humilis : ergo voluit vilis reputari .''

QUAESTIO CCII.

Utrum Deus ipse habuerit verecundiam?

Juxta hoc quaeritur de Deo, Utrum iose habuit verecundiam ?

Et videtur, quod non : quia

1. Dicit Damascenus , quod ea assumpsit quae in natura nostra plantavit : sed verecundiam non plantavit : ergo non habuit verecundiam.

2. Item, Verecundia est sequela peccati : ergo non habuit eam.

Sed contra :

1. Passio haec est meritoria : ergo est bona : ergo habuit eam.

2. Item, Ipsa est naturalis : ergo, etc.

3. Item, Omnia assumpsit praeter peccatum et ignorantiam : sed verecundia neutrum horum est : ergo habuit verecundiam.

4. Item, Psal. xliii, 16 : Verecundia mea contra me est. Item, Psal. lxviii, 8 : Quoniam propter te sustinui opprobrium. Item, Psal. lxviii, 20 : Tu scis improperium meum, et confusionem meam, etc. Has auctoritates exponit Glossa de Deo : ergo habuit verecundiam .

QUAESTIO CCIII.

Cum dicitur : Invenisti gratiam, quid sit g ratiam invenire?

Post haec quaeritur de hoc quod dicitur : Invenisti enim gratiam .

Et quaeritur, Quid sit gratiam invenire ? Si hoc est gratiam recuperare : hoc autem est multis commune. Item, si hoc

est perditam primo recuperare, tunc beata Virgo gratiam non invenit : sed Adam et Heva eam primo recuperaverunt. Item, si invenire est prius in ratione invenire, secundum hoc primus homo gratiam invenit.

Quaeritur igitur, Utrum beatissima Virgo meruit fieri mater Dei ?

Et videtur, quod sic : quia

1. Dicit Augustinus : " Tuo singulari merito mundo succurristi perdito. "

2. Item, Propter virtutes gratuitas est proprie meritum : Sed dicit Augustinus, quia sola humilitas genuit Deum nobis.

3. Item., Bernardus dicit, quod corpus Christi et anima et divinitas tria sunt sata, quae miscuit mulier Evangelica , et quod fermentum est fides Virginis : ergo mediante fide tacta est mater Dei : sed a fide est meritum : ergo meruit fieri mater Dei.

4. item, Elisabeth ad ipsam, Luc. I, 45 : Beata quae credidisti, quoniam perficientur in te, etc.

5. Item, Propter credere est beata : ergo merito fidei est beatificata.

6. Item, Majus est habere gloriam aeternam, quam esse matrem Dei : sed illud potest homo mereri : ergo et istud. Si dicatur, quod de congruo, sed non de condigno, hoc nihil dictum est : quia vitam aeternam non meretur quis de condigno : quia non sunt condignae passiones hujus temporis ,etc : ''nullum enim temporale digne valet aeternum.

7. Item, Augustinus : " In Isaac facta est repromissio, et precibus sanctorum juvanda est Dei praefinitio. " Ergo si precibus potest obtineri gratia sig. ratum faciens, multo fortius gratia sig. ratis data.

8. Item, Augustinus dicit, quod beatior est concipiens fide quam carne . Ergo si per virtutes gratuitas est alicui mereri gratiam fidei, etiam per virtutes potest mereri fieri mater Dei.

9, Item, Luc. I, 13 : Ne timeas, Zacharia, quoniam exaudita est deprecatio tua. Ergo oratione meruit, quod Elisabeth fuit mater. Sed dicit Glossa, quod Elisabeth quae est Dei mei saturitas, signat Mariam, quae plena fuit. Obtentum igitur et significatum potuit merito obtineri vel potest merito obtineri .

QUAESTIO CCIV.

Utrum bene addantur haec verba : Apud Deum ?

Deinde quaeritur de hoc quod dicit : Apud Deum . Solet enim praepositio apud in tribus significationibus reperiri : quandoque enim signat aequalitatem essentiae, ut illud Joannis, I, 1 : Verbumerat apud Deum, Quandoque situs aequalitatem, secundum quod opponitur ad supra vel infra : unde dicitur, III Regum, ii, 19 .: Positas est thronus matri regis, quae sedit ad dexteram ejus. Juxta hunc

modum dicitur mater Jesus et discipulus quem diligebat Jesus stare juxta crucem . Quandoque apud vel juxta dicitur respective, secundum quem modum dicuntur aliae mulieres stare juxta crucem, non juxta crucem absolute, sed respectu turbae quae longius stabat : unde et dicuntur a longe stare respectu matris et discipuli, qui prope stabant sive juxta. Medium enim in comparatione est inter duo extrema.

Quaeritur igitur,.quo istorum modorum hic sumatur ?

Et videtur, quod ultimo : ipsa enim invenit gratiam propinquiorem quam aliqua alia creatura, non tamen simpliciter aequalis situs potuit esse cum Deo : impossibile enim est in situ vel in aliquo creaturam aequari Deo : oportet ergo si dicitur quoad aliquid esse apud Deum, quod hoc sit respectu aliarum creaturarum.

Quod autem secundo modo sumatur, videtur : quia proprium est reginae apud regem esse, juxta illud Psalmi xliv, 10 : Adstitit regina a dextris tuis. Unde etiam mulier facta fuit de latere viri . Similiter etiam matris proprium est esse apud filium, juxta illud, Positus est thronus matri regis, quae sedit ad dexteram ejus .

Item, Quod etiam primo modo hoc sumi possit, videtur. Una est majestas regia a qua rex est rex et regina regina : ergo coaequantur illa : ergo apud potest dicere aequalitatem in illa. Vel, sicut dicitur filius esse apud patrem propter identitatem naturae, sic etiam dici potest esse apud filium propter identitatem naturae in qua unum est cum matre, sicut et alia natura unum est cum patre. Et sic potest ibi sumi primo modo apud.

Item, Quaeritur quae sit differentia inter apud et coram, secundum quod in aliis reperitur, quod invenerunt gratiam coram Domino, vel in oculis ejus : ''et,

Utrum gratiam habere apud Deum proprium possit esse Virginis gloriosae ?

Responsio ad Quaestiones CC, CCI, etc.

Ad praedicta solvendo dicimus, quod beata Virgo commemorans praeteritam humilitatem, et admirans praesentis salutationis sublimitatem, speransque futurae impletionis veritatem, quae cum audisset humiliter, diligenter, prudenter, reverenter, laetanter, credendo, sperando, turbatur, admirans Dei potentiam, sapientiam, misericordiam, charitatem, veritatem, humilitatem, nuntii dignitatem, salutationis novitatem, rerum immensitatem, sui parvitatem, propter cautelae timorem, propter verecundiam virginalem, cogitabat lecta dictis comparando, Hevae deceptionem recordando, locutionis praecipitium fugiendo, consuetudinem meditationis exhibendo, usum prudentiae exercendo, modum responsionis ordinando, se fallibilem recognoscendo, nos ad prudentiam invitando. Cogitabat, inquam, qualis, quam admirabilis, quam venerabilis, quam salubris, quam sublimis, quam subtilis, quam familiaris, quam generalis, quam specialis esset ista salutatio. Ista dico, a Deo Patre dictata, a Filio scripta, a Spiritu sancto nuntiata, ab Angelo portata. Ista, inquam, salutatio, quae fuit salutis operatio, inchoatio, portatio, perfectio, augmentatio, confirmatio, perpetuatio. Cui Angelus : Ne timeas regis magnitudinem, tui parvitatem, sermonis falsitatem, rerum incomprehensibilitatem, sententiae ambiguitatem, promissi protractionem, salutis amissionem, retenti diminutionem. Ne timeas, inquam : quia invenisti, non creasti ut Deus, non semper habuisti ut Filius tuus, non rapuisti ut primus Ange-

Ius, non perdidisti ut primus pareris, non emisti ut Simon magus : sed invenisti, quia quaesivisti ubi fuit ut virgo prudentissima, non abscondisti ut doctrix fidelissima, sed reddidisti ut mater mundissima. Invenisti enim, inquam, Dei miserantis charitate, promittentis veritate, hominis necessitate, tui ad hoc idoneitate. Invenisti, inquam, gratiam increatam, et in illa et cum illa omnem creatam. Venerunt enim tibi omnia bona pariter cum illa . Creatam autem spiritualem et corporalem : spiritualem generalem., specialem, singularem : generalem summitatem omnium quae singulariter fuerunt in aliis, specialem summitatem charitatis, singularem summitatem quae comprehensa est duodecim privilegiis. Corporalem simiIitergeneralem, specialem, singularem : generalem corporis resurrectionem, specialem virginitatis integritatem, singularem virginalis uteri foecunditatem. Haec autem omnia invenisti apud Deum. Apud dico propinquissima similitudine, dignitate, familiaritate, naturae unitate : et hoc apud Deum creatorem, recreatorem, justificatorem, glorificatorum.

His visis et intellectis, patet solutio ad objecta.

Concedimus enim, quod beata Virgo in sermone salutatorio, laudabilissimo, consolatorio, instructorio, credibili, delectabili, utili, honorabili, admirabili : sermone, inquam, quem veritas misit, qui a veritate numquam recessit, qui falli non potuit, nec fallere voluit : in isto, inquam, sermone fuit beata Virgo omnifariam mirata, in sensu per verecundiam virginalem de Angelica visione in specie viri, in ratione per timorem cautelae de deceptione,in intellectu per laudes annuntiationis de promissorum et nuntiatorum magnitudine in sermone.

Patet etiam, quod non est turbatio tantum de malo, sed etiam de magno. Item, non est timor tantum mali, sed etiam magni. Unde, Damascenus: " Stupor est timor ex magna imaginatione : terror vero, timor ex imaginatione inconsueti mali. "

Patet igitur qualis fuerit turbatio, qualis cogitatio, qualis timor, qualis salutatio, qualis et quae gratia quam invenit. Invenit autem : quia humano generi perditam primo recuperavit. Hoc Abraham non fecit nec Adam. Ideo per ipsam omnes gratiam rehabuerunt, ut patet in privilegio, mater omnium, et privilegio, porta caeli.

Concedimus etiam, quod apud ibi potest sumi quolibet illorum trium modorum, sicut dictum est in opponendo.

QUAESTIO CCV.

Cum dicitur : Ecce concipies, de quo facta sit conceptio tamquam de causa efficiente per appropriationem ?

Sequitur : Ecce concipies .

De conceptione primo quaeritur, de quo facta sit conceptio tamquam de causa

efficiente per appropriationem ?

Et videtur, quod de Patre :

1. Conceptio enim fuit de generante: Patris autem solius proprium est generare : ergo si alicui debet appropriari, debet appropriari personae Patris.

2. Item, Generatio temporalis imago est generationis aeternae : sed illa est de Patre : ergo et ista.

3. Item, Idem est nobis filium dare quod generatio temporalis : sed ista datio est a Patre : ergo et conceptio.

Quod autem Filio debet appropriari, sic probatur :

1. Triplex est opus, creatio, recreatio, et glorificatio : sed creatio appropriatur Patri, glorificatio Spiritui sancto : ergo et recreatio Filio.

2. Item, Ab illo dicitur fieri conceptio qui agit et remanet in generato : sed hoc fuit tantum in persona Filii : ergo ei tantum convenit conceptio.

3. Item, Exinanivit seipsum : sed hoc fuit in conceptione : ergo conceptio fuit ab ipso.

Quod autem de Spiritu sancto debeat fieri ista conceptio, patet

1. Per Evangelium ubi sic dicitur : Inventa est in utero habens de Spiritu sancto .''

. 2. item, Ista conceptio est summae benignitatis : ergo debet appropriari Spiritui sancto.

3. Item, In Evangelio Nazaraeorum dicitur, quod descendit super eum fons omnis spiritus, et dixit: Hic est filius meus dilectus .

Juxta hoc quaeritur, Utrum Spiritus sanctus sit pater illius concepti ?

Et videtur, quod sic: quidquid enim est ab alio operante ut causa efficiente, illud est mater, et illud est pater : sed beata Virgo est mater Dei, et concepit filium de Spiritu sancto : ergo sicut ipsa est mater, ita Spiritus sanctus est pater .

QUAESTIO CCVI.

De quo tamquam de materia facta sit ista conceptio ?

Post haec quaeritur, de quo tamquam de materia facta sit ista conceptio ?

Et videtur, quod de carne : quia

1. Dicit Augustinus, quod de carne beatissimae Virginis carnem sibi assumpsit.

2. Item, In momento facta est ista formatio et unio corporis cum anima : ergo cum vicinior sit caro ad corpus quam sit sanguis, videtur quod de carne conceptus sit.

3. Item, De illo assumpsit corpus quod descendit de Adam : sed sanguis non descendit de Adam : ergo non assumpsit de sanguine. Probatio mediae. Dicit Philosophus : " Sanguis est ultimum nutrimentum in habentibus sanguinem: " ergo sanguis est de cibo : ergo non de-

scendlt de Adam : ergo non assumpsit de sanguine.

Contra:

1. Damascenus : " Ex castis semper Virginis sanguinibus carnem animatam anima rationali et intellectuali sustentavit . ''"

2. Item, Sanguis potentia est totum corpus : caro autem non est potentia totum corpus : ergo non potuit accipere de carne. Ita etiam est in aliis hominibus, quod corpus eorum coagulatur de sanguine matris et non carne.

Istis rationibus consentiunt quidam et dicunt, quod tantum de sanguinibus conceptus sit, et ubi auctoritates dicunt ipsum conceptum de carne, dicunt ibi sumi carnem pro sanguine : et dicunt, quod quamvis de cibo sit sanguis et materialiter non descenderit ab Adam, in ipso tamen fuit virtus generativa et nutritiva, quae non secundum esse, sed secundum originem fuit in Adam,

Contra hos objicitur in hunc modum: Secundum philosophiam naturalem, ad conservationem individui et salvationem speciei ponuntur quatuor digestiones. Prima digestio est in ore, quam probant ex eo quod aliquam operationem et effectum plus habet res masticata quam non masticata. Secunda fit in stomacho, ubi segregatur subtile a grosso : et constat, quod adhuc neutrum est pars corporis. Tertia fit in hepate, ubi fit ulterior segregatio puri ab impuro : et constat, quod adhuc neutrum est initium corporis, vel pars corporis. Quarta fit in membris, ubi transmittitur totum purum magis proprium : et illud ad membra transmissum, tria facit. Primum est, quod nutrit et salvat substantiam, suscipientis, restaurando deperditum continuae defectionis, quae est ex calore naturali agente in suam materiam. Secundum est, quod eamdem substantiam etiam augmentat et deducit usque ad debitam quantitatem si est citra. Tertium est, quod illud quod his duabus actionibus superfluum est, transmittit ad viam generationis, et fit semen, quod est superfluitas quartae digestionis.

Modo quaero de illo superfluo : quia aut tantum de illo fit decisio, vel non tantum de illo. Si tantum de illo : sed illud numquam fuit corpus generantis, nec pars corporis : quia in fine quartae digestionis primo convertitur in corpus si est nccessarium, vel transmittitur in generationem si est superfluum : ergo si tantum de illo est propagatio, non est essentialis propagatio : quia nec anima de anima, nec corpus de corpore. Item, superfluum numquam fuit unitum massae corruptae, ex cujus conjunctione contrahitur originale : ergo ille generator prius non habuit originale. Item, secundum hoc nihil esset in Christo quod secundum esse fuit in Adam : ergo non. descendit ab Adam secundum corpulentam substantiam, quod expresse est contra Augustinum. Item, si dicatur ab ipso descendisse, non quod aliquid sui fuerit in ipso secundum esse, sed tantum secundum originem animae vegetabilis et nutritivae quae est in potentia in semine : ergo potius deberet dici descendisse a prima planta,vel a primo animali, in quo primam habuit originem anima nutritiva vel vegetabilis. Item, cum anima vegetabilis et sensitiva una substantia sint cum rationali in homine, et illa nullam habuit originem ab Adam: ergo nec secundum animam vegetativam et nutritivam illo modo dicetur Dominus descendisse ad Adam, Si diceretur, quod in semine est virtus animae vegetabilis, et non in anima : hoc nihil est : virtus enim non est sine substantia cujus est virtus. item, ponamus quod homo tantum comedat hominem, et inde fiat propagatio. Quaeritur, in quo resurget caro comesti, sive in generante, sive in propagato, sive in comesto ? Si in propagato : ergo nihil habet comestus

in quo resurgat. SI autem resurgat in comesto : ergo nihil propagatus habet in quo resurgat, cum non acceperit corpus nisi de comesto : ergo de necessitate oporteret, quod non resurgat nisi unus homo, vel quod propagatio non fieret de nutrimento : ergo non tantum de semine quod est ultimum quartae digestionis. Et ideo ex hac positione sequi videtur, quod non sit essentialis propagatio. Si autem in generante : ergo nihil habet comestus in quo resurgat. Item, sequitur, quod non sit peccati originalis contra- ctio. Item, quod Dominus non descenderit secundum corpulentam substantiam ab Adam. Item, quod non sit omnium rerum necessaria resurrectio. Item, Damascenus : " Ex Patris beneplacito et cooperatione Spiritus sancti tribuit creatori creari, et plasmatori plasmari, et Filio Dei et Deo incarnari et humanari ex castis et non coinquinatis ejus carnibus et sanguinibus, primae matris explens debitum . " Ecce expresse dicit, quod ex carnibus et sanguinibus : non igitur tantum ex sanguine beatae Virginis .

QUAESTIO CCVII.

Quis modus concipiendi ?

Post haec quaeritur de modo concipiendi.

Et videtur, quod fuerit creatio.

1. Dominus non est seminans, sed per Spiritum sanctum creans : ergo fuit creatio.

2. Item, Cum duplex sit principium, movens scilicet et mutans, et mutatio et creatio sit opus solius primi, et illud quod immediate exit a primo principio, est creatio : Sed conceptio ista imme-

diate fuit a Deo : ergo fuit creatio. 3. Item, Quidquid fit subito, non est motus, sed creatio, vel mutatio : sed ista conceptio facta fuit subito: ergo fuit creatio.

4. Item, Jerem. XXXI, 22: Creavit Dominus novum super terram: Foemina circumdabit virum: sed illa conceptio fuit circumdatio: ergo conceptio fuit creatio : ergo, etc. .

QUAESTIO CCVIII.

Utrum haec conceptio fuerit immediate a virtute creata,vel increata?

Juxta hoc quaeritur, Utrum haec conceptio fuerit immediate a virtute creata vel increata ?

Et videtur, quod a creata : quia, dicit Damascenus, quod Spiritus sanctus descendit in ipsam,dans ei virtutem suscep- tivam simul et generativam : sed generativa est quae active generat: ergo videtur, quod immediate sit generatus a virtute beatissimae Virginis,

Praeterea quaeritur, Quid sit dare virtutem generativam ad actum in ipsa? Aut enim hoc est quia ipsa sola habuerit ad hoc virtutem generativam : et sic sequitur, quod prius sit genitus a virtute creata simpliciter. Aut hoc Ex virtute Spiritus sancti et virtute generativa beatae Virginis simul conceptum efficere : et sic videtur esse commixtio virtutum, quod est haeresis : ergo non dedit ei vir- tutem generativam. Item, si data fuerit ei virtus generativa : ergo actus non est miraculosus : si enim caeco dantur oculi, non est miraculum si postea videat.

Contra hoc objicitur: Conjungere ea quae sunt infinitae distantiae, est virtutis et potentiae infinitae : ejusdem autem virtutis est operari conceptionem et unionem quae simul fiunt in uno : Sed in unione Dei et hominis substantiae infinitae distantiae sunt conjunctae : ergo hoc fuit a virtute infinita : ergo non fuit virtus creata : nulla enim creatura infinita est .

QUAESTIO CCIX.

Quanto tempore Dominus fuerit In utero ?

Deinde quaeritur, Quanto tempore Dominus fuerit in utero ?

1. Et dicit Augustinus in libro IV de Trinitate , quod novem mensibus et sex diebus, secundum quod dicitur in Joanne, ii, 20 : Quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc. Hoc est contra Jeremiam, Jerem. XXXI, 22 : Creavit Dominus novum super terram : Faemina circumdabit virum. Ergo statim in conceptione fuit vir : ergo quadraginta dies et ipsi sex dies fuerunt superflui, qui aliis sunt necessarii: ergo prius nasci debuit et minus esse in utero quam alii.

2. Praeterea, Quae necessitas fuit, quod corpus in conceptione statim unitum et formatum fuit, cum non sic sit in aliis, etiam si non esset peccatum ?

3. Item, Utrumque potuit fieri operatione Spiritus sancti, et quod statim esset perfectum, et quod quadraginta et sex diebus : ergo cum ipse nostram naturam assumpserit, etiam modum assumendi naturalem et communem observare debuit.

4. item, Christus est secundus Adam, ut dicit Apostolus, I ad Corinth. XV, 45: ergo debuit in eadem perfectione esse in qua primus homo Adam fuit in perfectione corporis : ille autem perfectionem corporis non accepit per incrementa.

3. Item, Deuteron. xxxii, 4: Dei perfecta sunt opera : sed illa conceptio fuit immediate opus Dei: ergo debuit in perfectum corpus terminari .

QUAESTIO CCX.

Qualiter fuit egressus ex utero?

Post haec quaeritur de partu, qualiter fuit egressus ex utero, cum corpus non transeat per corpus grossum nisi dividendo ?

1. Ad hoc quidam, dixerunt, quod. Dominus divisim et successive assumpsit quatuor dotes corporis, scilicet subtilitatem in egressione de utero, agilitatem ambulando super aquas, claritatem in transfiguratione, impassibilitatem in coena. Sed contra : De veritate naturae ipse habuit corpus grossum et materiale sicut competit naturae nostrae nascenti: ergo si nascendo aliud assumpsit, hoc fuit falsitatis et fictionis.

2. Item, Secundum hoc egressio de utero non fuit miraculosa, sicut post resurrectionem non fuit miraculosum, quod intravit januis clausis, quando habuit subtilitatem corporis gloriosi

3. Item, Dionysius in libro de Divinis nominibus : " Ignoramus quomodo ex virgineis sanguinibus altera praeter naturam lege compositus est, et quomodo siccis pedibus corporale pondus habentibus et materiae gravitatem ambulavit humida et instabili substantia . " Manifestum est igitur, quod omnia fiebant per miraculum. .

QUAESTIO CCXI.

Utrum B. Virgo in conceptione habuerit dolorem, vel. aliquam delectationem ?

Juxta hoc quaeritur, Utrum beatissima Virgo in conceptione habuit dolorem, vel aliquam delectationem ?

Quod dolorem habuit, videtur : quia ibi fuit divisio et dissolutio continui : ergo dolor.

Contra :

1. Quod ibi fuerit delectatio, videtur : quia producere de se simile est naturale : ergo est delectabile.

3. Item, In statu innocentiae in conceptione fuisset delectatio.

2. Item, Delectatio illa est naturalis, et non est majorata per peccatum, sed minorata : ergo major fuit in statu innocentiae quam illa quae est modo cum libidine : sed illa conceptio est similis illi cum immunitate peccati et libidinis : ergo major debet esse delectatio sine libidine quam illa quae est cum libidine.

4. Item, Natura nobilior nobiliores ha-

bet operationes et etiam delectationes : sed natura non corrupta est nobilior quam corrupta : ergo etiam nobilior est ejus delectatio : ergo et illius etiam quae illi magis similis.

5. Item, Beatissima Virgo maximam habuit delectationem in essendo mater Dei : ergo in fiendo .''

QUAESTIO CCXII.

Utrum aliquam gravitatem habuerit B. Virgo in portando?

Quaerendum etiam dignum esse videtur, Utrum aliquam gravitatem habuerit beata

Virgo in portando ?

Et videtur, quod sic :

i. Grossum et grave additum corpori grosso et gravi, necessario trahit ipsum secundum suam inclinationem deorsum, et sic gravat necessario aliquantulum.

2. Item., Hoc non videtur repugnare beatitudini beatae Virginis, sed magis est ad meritum, cum gravari sit paenale : unde, II Machab. VII, 27, mater quaedam ad memoriam revocat filio suo, quae et quanta sustinuerit pro ipso in utero. Vi- detur igitur, quod beata Virgo debuit gravari in portando.

Sed contra :

1. In statu ante peccatum non fuisset hujusmodi gravitas in portatione : ergo nec in ista portatione cujus conceptio fuit sine peccato.

2. Item, Hoc est pure naturale : ergo non fuit paenale.

3. Item, Habere in se et apud se dilectum non est paenale,sed delectabile : ergo beata Virgo non habuit gravitatem in portando 2 .

QUAESTIO CCXIII.

Utrum habuerit dolorem, vel delectationem in pariendo?

Post haec quaeritur, Utrum habuerit dolorem vel delectationem in pariendo ?

: Et videtur, quod dolorem .: quia ex conjunctione quae facta fuit in con- ceptione, luit delectatio : ergo in divisione quae facta est in partu, est dolor. Contra :

1. Peperit sine dolore.

2 Item, Isa. lxvi, 7 : Antequam parturiret, peperit.

3 Item, Ante parium tantum reficiebatur secundum intellectum et tactum, nunc autem secundum intellectum et omnem sensum : ergo modo majorata est sua delectatio .

Responsio ad Quaestiones CCV, CCVI, etc.

Ad praedicta secundum ordinem solvendo dicimus, quod haec conceptio est opus Trinitatis, appropriabile tantum Spiritui sancto rationibus assignatis. Patri autem congruit generatio quae est in identitate substantiae : omnis enim pater generat in identitate naturae suae, ut Deus Deum, homo hominem.

Item, Generatio temporalis quamvis habeat cum aeterna convenientiam remotam, non tamen propinquam : in. ista enim temporali est differentia ejusdem naturae et essentiae secundum speciem inter matrem et filium : in aeterna autem non. est differentia ejusdem naturae et essentiae inter patrem et filium : unde hoc non appropriatur Patri, sed Spiritui sancto cujus est donorum distributio.

Item, Non est idem Filium dare . et incarnationem facere : quia posset Filium dare non existentem in carne, ut dicit Augustinus in libro quarto de Trinitate. Item, cum recreatio et glorificatio habeant se ad invicem sicut causa ad causatum, sicut unum appropriatur Spiritui sancto, ita et reliquum. Item, generatum efficere est dupliciter, per modum efficientis, et per modum materialis. Primum istorum habet rationem patris.

Unde autem materialiter facta sit ista conceptio, dicimus cum Damasceno, quod non tantum de sanguine, sed et de sanguinibus et carnibus beatissimae Virginis, Et dicimus, quod duplex est humiditas sive sanguis in corpore. Una nutrimentalis, quae venit a cibo : et haec non est corpus vel corporis pars, sed potest bene uniri et pars fieri, vel transmitti ad generationem corporis alterius. Praeter hanc est ibi humiditas substantialis, quae est actualiter in omnibus membris, et est pars essentialis corporis, vel essentialibus partibus generantibus conjuncta, vel per nutrimentum in corpus conversa, et illi unita. Et ex his utrisque fit decisio vel propagatio. Et hoc est quod subtiliter tangit Philosophus in libro de Anima, dicens quod humiditas est generationis factivum. Et hoc duobus modis. Uno modo : quia ex superfluitate ipsius in ultima digestione fit pars seminis et rei generatae. Alio modo : quia per atimentum membrasuscipiunt completam quantitatem et substantiam, ut possint ex ipsis descindere essentialiorem et veriorem partem . seminis et rei. generatae : alias si nutrimentum tantum esset materia seminis et non factivum, non bene diceret Philosophus factivum, quod dicit potentiam activam. Nunc autem est nutrimentum et materia seminis quantum ad majorem partem ipsius seminis, et est causa efficiens et conferens membris complementum ad descindendum de se partem seminis essentialiorem et veriorem.

Item, Idem tangit Damascenus, dicendo in uno loco ex. sanguinibus, et non ex sanguine : in alio dicit expresse ex purissimis carnibus et sanguinibus. Idem tangit Joannes, I, 13, qui dicit : Qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, dicendo sanguinibus pluraliter, et voluntate singulariter. Unde Philosophus etiam et non Catholicus diceret, quod omnes homines naturaliter fuissent in Adam, et corpus ejus continuum fuisset divisibile in semper divisibilia,et numquam fuisset status divisionis ex parte rei divisae : et sic homo comestus habet, pro veritate humanae naturae illud quod contraxit in sua conceptione a parentibus : reliquum autem quod postmodum sibi per nutrimentum et ante animationem vel post est unitum, cedet tertio : et sic quilibet habet suam propriam humanae naturae veritatem.

Ad aliud dicendum, quod ista conceptio fuit per modum generationis et non creationis. Nec Damascenus dicit hic creans, quamvis, Magister hoc dicat in Sententiis : sed dicit non spermatice, non seminaliter, sed conditive per Spiritum sanctum. Et alia translatio habet. crealiter, quasi diceret, quamvis non sit pure creatio, est tamen illa proprietas et similitudo creationis : quia facta luit subito et immediate a Deo qui non indiget materia.

Concedimus etiam, quod Dominus fuerit in utero ducentis septuaginta quinque diebus, hoc est, triginta novem septimanis, et duobus diebus. Et congruentissimum et perfectissimum tempus est, quo secundum ordinem naturae non errantis nec deficientis, partum congruit, esse in utero post animae infusionem.

Nec debet, Dominus concipi perfectione corporali, quod esset contra modum humanae nativitatis, sed perfectione spirituali. Sed primo Adae de terra nato congruebat perfectio corporalis, secundo caelesti Adae congruebat perfectio spiritualis : et hoc intelligitur per virum cum dicitur : Faemina circumdabit virum . Item,sine dotis assumptione exivit clauso utero supernaturaliter nascendo.

Concepit etiam Virgo beatissima sine dolore, cum summa spiritus delectatione, et etiam cum delectatione summa naturali : sed naturalis fuit ibi materialis, spiritualis vero formalis, sicut ipsa conceptio fuit Spiritu sancto tantum operante, et natura operationem suscipiente. Nec dissolutio continui est dolor, nisi fiat a principio extra agente per violentiam : et hoc non fuit hic.

Idem dicimus de partu per omnia.

De portatione dicimus, quod fuit sine gravedine secundum proprietatem status innocentiae : sicut corpus proprium proprie non gravat, sic naturaliter corpus matris et Filii ante partum fuit quasi unum corpus : unde secundum naturam non est unum aptum natum alterum gravare.

QUAESTIO CCXIV.

Utrum convenienter dicatur : In utero?

Post haec quaeritur de hoc quod didicit, In utero ?

Et videtur superfluum esse : omnis enim concipiens concipit in utero.

Ad hoc dicimus, quod hoc est privilegium istius solius conceptionis : omnes enim aliae concipiunt in uterum, ista sola concepit in utero : quia concepit virgo.

QUAESTIO CCXV

Utrum Verbum incarnatum habeat unum solum nomen?

Post haec quaeritur de nomine de quo subjungitur : Et vocabis nomen ejus Jesum .''

1. Quaeritur igitur, Utrum Verbum incarnatum habeat unum solum nomen?

Et videtur, quod sic :

1. Unius enim individui debet esse unum nomen.

2, Item, Unum sufficit ipsum individuum determinare ab aliis.

3. Item, Unum est significatum.

Contra :

1. Inferius dicitur : Filius Altissimi vocabitur ,

2. Item, Isa. VII,14: Vocabitur nomen ejus Emmanuel.

4. Item, Cum hic annuntietur divinae et humanae naturae unio, et hoc intelligitur per Emmanuel, hic potius deberet poni illud nomen.

4. Item, De eodem, est annuntiatio, de quo fuit prophetizatio : sed illa fuit sub hoc nomine, Emmanuel : ergo et hic deberet poni,

5. Item, Isa. IX, 6 : Vocabitur nomen ejus, Admirabilis, Consiliarius, Deus fortis, etc. Ergo habuit multa nomina,

6. Item, Isa. viii, 3 : Voca nomen ejus : Accelera spolia detrahere, festina praedari,

7. Item, Omnia nomina conveniunt tribus personis : ergo non sunt propria Verbi incarnati.

8. Item, Nullum commune est proprium, : sed fortis, admirabilis, et hujusmodi, non sunt propria, sed communia.

9. Item, Messias fuit promissus : hic autem est Christus : ergo hic debuit vocari Christus .

QUAESTIO CCXVI.

Quis imposuerit illud nomea Jesu?

Post haec quaeritur, quis imposuen illud nomen?

Et videtur, quod Joseph.

1. Matth. I, 20 : Joseph, fili David,noli timere accipere Mariam conjugem tuam. Et infra, v. 21 : Et vocabis nomen ejus Jesum, Ergo Joseph imposuit,

2. Item, Lue. II, 21 : Vocatum est nomen ejus jesus, quod vocatum est ab Angelo, priusquam in utero conciperetur : ergo Angelus imposuit.

3. Item, Hic dicitur, quod beatissima Virgo Filio suo nomen imposuit.

4. Item, Ad ipsam pertinebat: quia ipsa sola inter homines jus ad eum habebat.

5. Item, Ipsa plene sola ipsum tunc cognovit, et optime proprietates ejus scivit, 6. Item, Significatio est per institutionem : Sed est una significatio : ergo una debet esse institutio .

QUAESTIO C CXVII.

Quando institutum fuerit illud nomen ?

Post haec quaeritur, Quando institutum fuerit illud nomen?

Et videtur, quod ab aeterno.

1. Luc. II, 21 : Priusquam in utero conciperetur,

2. Item, Matth. i, 21 : Vocabis nomen ejus Jesum, Glossa : " Non imponens quod ab aeterno impositum est. " Item, Glossa: " Non decuit tam gloriosum nomen prius ab hominibus appellari, sed excellentiori natura, ne homo videatur machinator hujus nominis. " Item, alia Glossa : " Sicut a Christo Christiani, sic et in utraque nostra circumcisione a Jesu, id est, a salvatore salvati vocamur. Quod nomen non solum antequam concipiamur in utero Ecclesiae per iidem, sed etiam ante tempora saecularia a Deo nobis vocatum est. "

Contra

I. Luc, ii, 22 Postquam impleti sunt dies, etc.

2. Item, Domina imposuit vel Joseph : ergo in tempore .''

QUAESTIO CCXV11I.

Cui conveniat illud nomen?

Post haec quaeritur, Cui conveniat illud nomen?

Et videtur, quod tribus personis.

1, Pater enim et Filius et Spiritus sanctus salvant a peccatis : ergo salvator : ergo Jesus,

2. Item, Opera Trinitatis sunt indivisa.

3 . Item, Est aeternum, et non est personale : ergo convenit tribus.

4. Item, Connotat effectum : ergo convenit tribus.

Contra : Illud est proprium nomen Verbi incarnati: ergo non convenit Trinitati .

Responsio ad Quaestiones CCXV, CCXVI, etc.

Ad haec solvendo dicimus, quod quamvis unum proprium nomen non est plurium, tamen unius possunt esse plura propria, ut risibile et susceptibile disciplinae hominis : unde cum Verbum incarnatum habeat plures proprietates sibi soli convenientes, et nulli alteri vel alii personae, potest a qualibet istarum demominari: unde omnia praedicta nomina conveniunt ei ratione diversarum proprietatum. Cum autem ab ultimo et ab optimo unumquodque habet denominari : finis autem est ultimum in unoquoque : ergo debet unumquodque propriissime denominari a fine. Cum igitur

Unis incarnationis sit salvatio humani generis, Verbum Dei incarnatum, vel Filius Dei incarnatus recte vocatus est Jesus. Sic igitur quamvis salvatio a culpa sit communis tribus personis, tamen redemptio per passionem propria est Filii incarnati: secundum hoc Filius solus sanguine suo salvum fecit populum suum a peccatis : unde ipse solus Jesus dicitur quasi salvator.

Item, Quamvis et mirabilitas et fortitudo in se communia sint, tamen mirabilitas nativitatis de Virgine, et fortitudo in morte, non sunt communia tribus personis, sed propria. Filii incarnati .

Item, Nomen illud imposuit Deus, Angelus, et Domina omnium, et Joseph : Deus rem nominis praestando, Angelus praedicando, Domina imperando, Joseph exsequendo.

Ex hoc patet quando impositum fuit, scilicet a Deo aeternaliter, ab Angelo in annuntiatione, a Domina et Joseph in circumcisione.

Ex his igitur patet cui conveniat hoc nomen Jesus.

Si autem quaeritur de conjunctione istorum nominum, Jesus Christus. Dicimus, quod nominat unam personam a duabus naturis, scilicet secundum humanitatem junctam divinitati, secundum divinitatem coniunctam humanitati.

QUAESTIO CCXIX.

Utrum Dominus per incarnationem suaui factus sit parvus, vel

magnus ?

Post haec quaeritur de eo quod hic subjungitur : Hic erit magnus .

Quaeritur igitur, Utrum Dominus per incarnationem suam factus sit parvus, vel magnus ?

Et videtur, quod parvus:

i. Unde, Psal. VIII, 6 : Minuisti eum paulo minus ab Angelis. Sed prius multo major fuit Angelis.

2. Item, Apostolus, Ad Hebr. II, 9 : Eum antem, qui modico quam Angeli minoratus est, videmus Jesum propter passionem mortis, gloria et honore coronatum.

3. Item, Ad Philip, ii, 7: Exinanivit semetipsum, formam servi accipiens,

4. Item, Isa. IX, 6 : Parvulus natus est nobis,

5, Item, Bernardus : " Quare erit et non potius est magnus, qui semper aequaliter magnus, non habet quo crescat, nec major post conceptum futurus sit quam ante, vel sit, vel fuerit ''? "

6. Item, Duplex est magnitudo : molis, et virtutis. De magnitudine molis nihil ad propositum, quia illa est indifferens : juxta quod, I Regum, XVI,7, dicitur : Non respicias vultum ejus, nec altitudinem staturae ejus, quoniam abjeci eum. Magnitudo autem virtutis nulla accessit Deo per incarnationem : quidquid enim homo potest Deus potest et plus: ergo quidquid potuit modo, potuit et prius: ergo non est magnus factus. Contra:

1. Luc. I, 46 : Magnificat anima mea Dominum. Ergo ipsa magnificavit eum : ergo ipse est magnificatus. Unde in figura, III. Regum, x, 23 et 24 : Magnificatus est rex Salomon super omnes reges terrae divitiis ei sapientia. Et universa terra desiderabat vultum Salomonis, etc,

2. Item, Bernardus: " Erit magnus: quia magnificabit eum Deus in conspectu regum, adeo ut adorent eum omnes reges, et omnes sig. entes serviant ei. "

3. Item, Augmentum est praeexistentis quantitatis additamentum : ipse autem manens quod erat, assumpsit quod non erat : ergo magnificatus.

4, Item, Tale additum tali facit magis tale: Sed divinitas est bonum, et huma- nitas est bonum: ergo additum alteri erit magis bonum.

Ad haec solvendo dicimus, quod Dominus Jesus Christus in incarnatione factus est magnus et parvus : quia factus est Deus et homo : magnus in quantum Deus, parvus in quantum homo respectu divinitatis : ergo una et eadem persona magnificata et parvificala est: magnificentia haec a deitate, parvitas autem sive exinanitio ab humanitate. Quod autem persona potest magnificari, hoc habet ab humanitate : quia divina natura non habet quo crescat. Quod autem persona dicitur exinaniri, hoc habet ratione divinitatis. Est autem parvificatio sive exinanitio non naturae diminutio in aliquo, sed cum inferiori unio : sic et magnificatio non est naturae extra metam propriam elevatio, sed cum summa natura personalis conjunctio.

Erit itaque magnus nobilitate, dignitate, virtute, potestate, famositate, utilitate, novitate. De magnitudine nobilitatis, Bernardus: " Annon magnus, cujus magnitudinis non. est finis? Et quis magnus sicut Deus noster ? Plane magnus, qui tam magnus quam Altissimus. " Et infra: " Altissimus enim Deus Pater quamvis omnipotens sit, non potuit tamen vel aequalem sibi condere creaturam, vel inaequalem gignere filium. Fecit itaque Angelum magnum : . sed non quantus ipse : et ideo nec altissimum. Solum autem Unigenitum quem non fecit, sed genuit omnipotens omnipotentem, altissimus altissimum, aeternus coaeternum, ipsum sibi per omnia comparari, nec rapinam aestimat, nec injuriam. "

De magnitudine dignitatis sive auctoritatis, idem Bernardus : " Erit enim magnus: quia magnificabit eum Dominus, ut supra. "

De magnitudine autem potestatis, Bernardus : " Magnificet anima tua Do- minum : quia hic erit magnus et magna faciet tibi, qui potens est, et sanctum nomen ejus. Item, Potestas ejus potestas aeterna, quae non auferetur .

De magnitudine autem virtutis et dignitatis simul, Apocal. XIX, 16: Habens in vestimento ei in femore suo scriptum : Rex regum, et Dominus dominantium. Item, Apocal. v, 5 : Vicit leo de tribu Juda,

De magnitudine famae, Psal. xlvii, 2 : Magnus Dominus ei laudabilis nimis . Item, Psal. xlix, 1 : A solis ortu usque ad occasum laudabile nomen Domini.

De magnitudine utilitatis, Bernardus : " Magnificetur et a nobis parvulis magnus Dominus, quos ut faceret magnos, factus est parvulus, Parvulus, ait, natus est nobis. Nobis, inquam, non Angelis : quia cum magnum haberent, parvulum non requirebant. Nobis ergo natus, nobis et datus, quia nobis necessarius. Jam de nobis nato et dato faciamus ad quod natus est et datus : utamur nostro in nostram utilitatem, de salvatore salutem operemur. "

De magnitudine novitatis, Jerem. XXXI, 22 : Creavit Dominus novum super terram : Foemina circumdabit virum. Et Dionysius : " Quod est omnium novorum novissimum. "

Magnus, inquam, erit secundum omnem modum. Magnus secundum substantiam : quia Deus. Magnus secundum quantitatem: quia omnipotens. Magnus secundum qualitatem : quia summe bonus Deus. Magnus secundum relationem : quia Filius Dei. Magnus secundum quando : quia aeternus. Magnus secundum ubi: quia ubique est. Magnus secundum situm vel positionem : quia caelum sibi sedes est, et terra scabellum pedum suorum, et sedet super Cherubim, et ambulat super pennas ventorum, sedet ad dexteram Patris, et adstat nunc vultui ejus pro nobis. Magnus secundum habitum: quia vestimenta ejus sunt candida super nivem, qualia fullo non potest facere super terram : quia fortitudo et decor indumentum ejus : indutus enim decore praecinxit se virtute, conscidit saccum suum, et circumdedit se laetitia.

Magnus quoque est in magnitudine actionis, ut in principio creavit Deus caelum et terram, etc, id est, Filium quem genuit, in quo omnia creavit, recretavit, justificavit, glorificavit. Unde generatio et generatio laudabit opera ejus. Item, opera fecit, quae nullus alius fecit: et opera quae ipse fecit, testimonium perhibent ei, quia magnus Filius magni Dei,

Magnus quoque in passione: ipse enim novissimus virorum, vir dolorum, et non fuit dolor similis dolori ejus.

Sic igitur patet qualiter parvus ille per omnem modum magnificatus est, Est autem magnus iste parvificatus. Unde Bernardus: " Ecce parvulus in medio statuitur. 0 parvulus parvulis desideratus ! 0 vere parvulus, sed malitia non sapientia I Studeamus effici sicut parvulus iste, discamus ab ipso quia mitis est et humilis corde : ne magnus videlicet Deus sine causa factus sit homo parvus, ne gratis homo mortuus, ne in vacuum crucifixus. "

Patet igitur qualiter parvulus iste parvus est et magnus, leo et agnus, leo de tribu Juda, et agnus qui tollit peccata mundi.

QUAESTIO CCXX.

Quare addantur haec verba : Et filius Altissimi vocabitur, cum. supra dictum sit : Et vocabitur nomen ejus Jesus ?

Post haec quaeritur de eo quod sequitur: Et Filius Altissimi vocabitur , ad quid addatur, cum supra dictum sit: Et vocabis nomen ejus Jesum '' , et qualiter differat haec vocatio ab illa ?

Item5 Filios Altissimi est commune omni homini, juxta illud Psalmi lxxxi, 8 : Filii Excelsi omnes. Et illud, Pater noster, qui es in coelis . Et illud, Eris filius Altissimi obediens. Item, Altissimus est Deus trinitas. Ergo ipse erit Filius Dei trinitatis : ergo filius Spiritus sancti, et filius Filii.

Ad hoc dicitur, quod differt haec vocatio ab illa, et haec filiatio ab aliis : haec enim filiatio est per aeternam filiationem : aliae autem per adoptionem. Superius posita vocatio notat proprii nominis impositionem I haec autem non

solum propriam nominationem, sed etiam rei nominis et divinae naturae per opera declarationem. Ipse itaque vocabitur aeterna nominatione , Scripturae attestatione, Joannis prophetatione, operum probatione, Patris declaratione, columbae ostensione, Petri confessione, daemonum suspicatione, doctrinae singularitate, quia dicitur, Joan. VII, 46: Numquam sic locutus est homo. G lossa : " Quia Deus et homo, cujus erat sermo in potestate, et non sicut Scribarum et Pharisaeorum ",

Omnibus ergo his modis vocabitur ab hominibus Filius Altissimi, unigenitus in esse naturae, unigenitus in donis gratiae, summus in esse gloriae : unde in essentia cum Patre est a Patre aeterna generatione, unum principium in communi spiratione.

QUAESTIO CCXX1.

Utrum quando dicitur : Dabit illi Dominus sedem David, patris ejus, per sedem David intelligatur regnum corporale, vel spirituale ?

Post haec quaeritur de eo quod subditur : Dabit illi Dominus Deus sedem David, patris ejus .

Quaeritur ergo, Utrum per sedem David intelligatur regnum corporale, vel spirituale ?

1. Si corporale, illud numquam habuit, imo a turbis eum regem facere volentibus fugit , et ante Pilatum protestatus fuit, dicens : Regnum meum non est de hoc mundo . Si autem intelligatur per hoc spirituale, illud semper habuit.

2. Item, Luc. I, 32 : Dabit illi Dominus Deus sedem David, patris ejus, Glossa : " In praesenti vita corda inhabitans, regnabis in futuro de exsilio ad gloriam vocans. " Sed Christus homo regnum spirituale numquam habuit, in quantum Deus semper habuit: ergo illi numquam datum fuit.

3. Item, Quando natus fuit, tunc rex fuit: ergo nascendo vel per nativitatem non accepit.

4. Item, Diffinientes per genus propinquius diffiniunt : regnum Judaeorum propinquius fuit Domino nostro Jesu Christo : unde potius dixisse debuit : Sedem Josiae, patris ejus, praesertim cum Josias in pluribus figuraverit Dominum nostrum Jesum Christum.

5. Item, Regnum David fuit in sanguinis effusione : propter quod dicitur ei, II Regum, VII, 5 : Numquid tu aedificabis mihi domum ad habitandum ? Glossa : " Non : quia vir sanguinum es. " Et, III Regum, v, 3 : Non potuit (David) aedificare domum nomini Domini Dei sui propter bella imminentia per circuitum, Regnum autem Salomonis fuit pacificum, sicut ibidem subjungitur, v. 4 : Nunc autem requiem dedit Dominus Deus meus mihi per circuitum: et non est satan, neque occursus malus. Si ergo regnum David est in sanguinis effusione, regnum vero Salomonis in pace, tunc similius fuit regnum Salomonis regno Christi, qui non regnat nisi in pace: regnum enim suum intra nos est, et justitia et pax et gaudium in Spiritu sancto: quia in pace factus est locus ejus : et non est ipse Deus dissensionis, sed pacis, qui est Pater futuri saeculi, princeps pacis: ergo expressius et potius figuratur regnum ejus per regnum Salomonis, quam per regnum David.

6, Item, Nomine et re et regimine videtur Salomon expressius Deum figurasse quam DavId Nomine: quia pacificus interpretatur. Christus autem pacem fecit ei qui longe est, et qui prope est . III Regum, x, 23 et 24 : Magnificatus est rex Salomon, super omnes reges terrae, divitiis et sapientia. Et universa terra desiderabat vultum Salomonis, Haec autem propriissime conveniunt Christo : quia virtus est et sapientia Patris, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditiPsai. xliv, 3 : Speciosus forma prae filiis hominum, ''in quem desiderant etiam Angeli prospicere . Regimine: quia non fuit satan, nec occursus malus, sicut dictum est, in regno suo.

Item, In opere Dominum figuravit : ipse enim domum Domino aedificavit. III Regum, VIII, 13 : aedificans aedificavi domum in habitaculum tuum . Et Christus vera sapientia aedificavit sibi domum, et excidit sibi columnas septem .

Item, Divina electione videtur Dominum figurare : quia de eo juxta litteram scriptum est: Ego ero ei in patrem, et ipse erit mihi in filium . Quod vere et proprie solummodo convenit Domino Jesu Christo. Nec obstat, quod Salomon alienigenas uxores sibi duxit et copulavit , cum etiam Christum in hoc figuravit, qui zelotypia animarum quasi extra se raptus, animas peccatrices sibi in misericordia et miserationibus desponsavit. Quod autem malum factum, potuit bonum figurare, patet per Glossam in libro II Regum, XI, 1 et seq., super historia adulterii et interfectionis Uriae.

Item, Cantic. III, 11: Videte, filiae Sion, regem Salomonem in diademate

quo coronavit eum mater sua. G lossa : cc Virgo Maria, "

Item, Per regem Salomonem intelli- gilur rex Christus : ergo et sua sedes debuit dici sedes Salomonis .

QUAESTIO CCXXII.

Ulrum bene dicatur : Et regnabit in domo Jacob in aeternum, Et

regni ejus non erit finis ?

Post haec quaeritur de eo quod sequitur : Ei regnabit in domo Jacob in aeternum, et regni ejus non erit finis .''

1. Si enim sedet super sedem David : ergo et regnat in domo David : nihil enim esset dictum : Dabo ei sedem regis Teuthoniae, et regnabit in domo regis Franciae.

2. Item, Si intelligatur, quod regnaturus sit utrobique : ergo regnum Jacob debuit praeposuisse.

3. Item, Non. potest de diversis regnis intelligi: quia regnum David non fuit nisi in domo Jacob, id est, in Judaeis.

4. Item, Cum Dominus regnet spiritualiter, non solum super eos qui sunt in domo Jacob, sed super totam Ecclesiam, debuisset dixisse : In domo Adae vel Abel, a quorum altero Ecclesia incepit.

5. Item, Si intelligatur de regno spirituali, quo spiritualiter regnavit super populum peculiarem, scilicet Ecclesiam. Judaeorum, tunc debuisset dixisse : In domo Abrahae, unde disseminatio istius populi facta est per Isaac, juxta illud Genesis, XXI, 12 : In Isaac vocabitur tibi semen. Ergo debuit dicere : In domo Isaac.

6. Item, Si voluit dominari a primo rege Israel, hic fuit Saul: ergo debuisset dixisse : In domo Saul.

7. Item, Cum David non habuerit spiritualem sedem, quomodo regnum spirituale dicitur sedes David ?

8. Item, Quidquid est aeternum, illius non erit finis : ergo alterum eorum erit superfluum .

QUAESTIO CCXXIII.

Utrum Christus sit rex Angelorum, et Ecclesiae triumphantis?

Juxta praedicta quaeritur, Utrum sit rex Angelorum et Ecclesiae triumphantis ?

Et videtur, quod sic : 1. Homo est dignissima omnium creaturarum : ergo dignissimus inter omnes homines erit ominum creaturatum dignissima : ergo rex.

2. Item, Mater sua est regina Angelorum : ergo ipse Angelorum rex,

3. Item, Mater sua exaltata est super choros Angelorum, ut dicit Hieronymus: quod sibi soli convenit, et matri et Filio : ergo ipsa regina et ipse rex Angelorum.

4. Item, Charitas ordinat statum patriae : sed Dominus improportionabiliter habuit charitatem super Seraphim : ergo et statum : ergo et rex Angelorum.

5. Item, Matth. IV, 11 : Ecce Angeli accesserunt, et ministrabant ei,

6. Item, Ipse est in quem desiderant Angeli prospicere . 7, Item, Apocal.XIX, 10: Conservus tuus sum, et fratrum tuorum, ''dicit Angelus ad Joannem.

8. Item, Apocal IV, 10, viginti quatuor seniores mittunt coronas suas ante pedes sedentis in throno: quia omnes sancti confitentur, quod per humanitatem Christi coronati sunt.

9. Item, Filii resurrectionis aequales erunt Angelis : sed ipse est illorum rex : ergo et Angelorum: ipse enim est primogenitus mortuorum et princeps regum .

10, Item, Luc. XIX, 12 : Homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum, et reverti. Ergo Christus accepit regnum Ecclesiae triumphantis.

11. Item, Isidorus: " Trinitas sibi soli nota est et homini assumpto. "

12. Item, Anima Christi scivit omnia, quae Deus: ergo ipse superior Angelorum in cognitione: ergo et in dilectione.

13. Item Dionysius dicit in libro de Ecclesiastica hierarchia. " Lex quidem haec est divinitatis sacratissima per prima secunda ad divinissimam suam reducere lucem " Et sic per superiora reguntur inferiora : ergo ipse rex est Angelorum,

14. Item, Apocal. XIX 16 : Habet in vestimento et in femore suo scriptam : Rex regum, et Dominus dominantium. Item, Dionysius in libro de Coelesti hierarchia : " Quasdam illarum (coelestes essentias) introducunt a prioribus sacre eruditas, Dominum esse coelestium virtutum et regem gloriae in coelos humanitus receptum. Quasdam vero apud ipsum Jesum quaerentes, et pro nobis suae divinae actionis scientiam discentes, et eas ipsum Jesum immediate docentem, et praelargiens eis manifestantem suam humanam benignitatem. Ego, inquit, disputo justitiam et judicium salutaris . " Ex his patet, quod Angeli illuminantur et perficiuntur in quibusdam immediate a Domino nostro Jesu Christo in quantum homo : ergo in quantum homo est rex Angelorum.

Contra :

1. Caelestis hierarchia est supra humanam : ergo infimus de coelesti est super supremum de humana : sed inferiora non regunt superiora : ergo nullus homo potest esse rex Angelorum,

2. Item, Simile est simplum simplo et optimum optimo : sed Angelus est superior et melior homine : ergo optimus Angelus optimo homine.

3. Item, Dionysius: " Regnum est omnis finis et ornatus et legis et ordinis distributio 5. " Sed Christus in quantum homo non distribuit Angelis fines et ornatus et legem : ergo non est rex eorum in quantum homo.

4. Item, Psal. VIII, 6: Minuisti eum paulo minus ab Angelis. Ergo non est rex Angelorum.

5. Item, Christus aut est superior Angelis in quantum homo, aut non. Si non : ergo non est rex Angelorum. Si sic et in quantum homo : ergo omnis homo, quod est falsum.

6. Item, Rex debet esse ejusdem na- turae cum eis quorum est rex, et e converso : asinus enim non ponetur rex avium, nec aquila rex animalium gressibilium : sed Christus homo non est ejusdem naturae cum Angelis : ergo in quantum homo non est rex Angelorum.

7. Item, In Angelis non est proprie lex : ergo non est rex.

8. Item. Anima est substantia intellectualis illuminationum a primo ultima delatione recipiens : ergo Angelus prior : ergo naturaliter superior auima: et anima est supremum hominis : ergo superior omni homine: ergo non est rex Angelorum.

9. Item, Spiritus unibilis corpori, propinquior est quam non unibilis : et spiritus non unibilis, propinquior est spiritui increato quam unibilis : ergo spiritus Angelicus propinquior est Deo quam humanus : ergo nobilior et melior: ergo homo non potest esse rex Angelorum.

10. Item, Luc. XXII, 43 : Apparuit illi Angelus de coelo confortans eum. Item, Dionysius in libro de Coelesti hierarchia : " Video enim, quod et ipse Jesus supercaelestium essentiarum superessentialis essentia, ad id quod secundum nos immutabiliter veniens, non resilit a se ordinata et assumpta humana ordinatione, sed obediens subditur Patris et Dei per Angelos dispositionibus, et per medios ipsos nuntiatur Joseph a Patre disposita Filii ad aegyptum recessio, et item ad Judaeam ex aegypto transductio, et per Angelos ipsum videmus sub Patris legislalionibus ordinatum. Insto enim dicere ut scienti nostris sacerdotalibus traditionibus expressa, et de Angelo ipsum Jesum confortante . ''"

Ex his autem omnibus videtur, quod Dominus noster Jesus Christus in quantum homo sit sub Angelis : ergo non est rex Angelorum.

Responsio ad Quaestiones CCXXI, CCXXII, CCXXIII.

Ad haec solvendo dicimus, quod de Domino Jesu Christo est quadruplex modus loquendi. Primo, de ipsa hypostasi sive persona, et secundum hoc est rex omnium Angelorum, Secundo, de natura, id est, de persona ratione divinae naturae, et sic est adhuc superior omni Angelo. Tertio, de persona ratione humanae naturae : sed hoc potest esse dupliciter, vel secundum quod ipsa est in unione cum divina, et sic est superior omni Angelo : vel secundum quod in se circumscripta divinitate consideratur, et sic est inferior omni Angelo : et sic loquitur Damascenus, ubi ait, quod ignorantem et servilem naturam assumpsit. Tribus ergo modis est superior omni Angelo. Quarto modo est inferior omni Angelo.

Ad ea quae objecta sunt de sede et solio et regno David, dicimus, quod ibi accipitur signum pro signato. Per regnum autem David temporale figuratur regnum Christi spirituale. Dabit ergo illi sedem regni, sacerdotii, magisterii, judicii, convivii David : propter carnis propagationem, divinam electionem, humilium exaltationem, hostium dejectionem, sanguinis effusionem, divini cultus augmentationem, spiritualem praefigurat ionem, specialem promissionem, operum incitationem, virtutum similitudinem, charitatis magnitudinem. Et regnabit miseris miserando, malos exstirpando, bonos exaltando, omnibus imperando, hostes subjugando, curias celebrando, jura promulgando, regnum dilatando. Regnabit autem per gratiam et gloriam in domo, per charitatem et unitatem hospitis, identitatem cibi, et vestitus communitatem, operum conformitatem. In domo Jacob, inquam, qui imitabitur Jacob peregrinantem, servientem, contrahentem, fugiente ro., repatriantem.

Dicimus enim, quod regnum Christi figuratum fuit in regno David et in regno Salomonis. Sed regnum David significat regnum Christi praesens super militantem Ecclesiam, quae est in bello contra vitia, et cum effusione sanguinis, et castigatione corporis, et crucifixione carnis cum vitiis et concupiscentiis. Regnum autem Salomonis figurat regnum triumphantis Ecclesiae, quae est in visione pacis, ubi non auditur malleus nec securis, sicut dicitur de templo quod aedificavit Salomon . Sed sedet ibi populus Domini in pulchritudine pacis, et in tabernaculis fiduciae, et in requie opulenta . Unde sedes David appellatur hic regnum per gratiam in praesenti: per domum Jacob intelligitur regnum gloriae in futuro: unde potissime ponitur ibi Jacob qui charitatem signat, juxta illud : Abraham genuit Isaac : Isaac autem genuit Jacob , id est, fides spem, spes vero charitatem. Unde non est domus Adae : quia non est ibi terrena, sed. caelestis conversatio. Non Abrahae vel Isaac : quia fides et spes evacuabuntur : sola autem charitas numquam excidet: unde regnabit in domo Jacob in aeternum. Unde Bernardus : " Denique quid magnum promittitur ei qui sedet super Cherubim, quem Propheta vidit sedentem super solium excelsum et eleuatum , sedere in throno David, patris sui? Sed novimus quamdam aliam. Jerusalem ab ea quae nunc est, in qua regnavit David, significatam, multo ista nobiliorem, multo ditiorem. Hanc igitur puto hic fuisse significatam, illo videlicet usu loquendi, quo saepe reperis in Scripturis significans poni pro significato. Tunc sane dedit illi Deus sedem

David, patris sui, quando constitutus est rex ab eo super Sion, montem sanctum ejus . Sed hic Propheta de quo regno dixerat, expressius aperuisse videtur in eo quod non in Sion posuit, sed super Sion, Nam ideo fortassis dictum est super Sion, quia in Sion quidem regnavit David : super Sion vero regnum est illius, de quo dictum est ad David : De fructu ventris tui ponam super sedem tuam . De quo et dictum est per alium Prophetam : Super solium David, et super regnum eius sedebit . Vides quia ubique reperis super : super Sion, super sedem, super solium, super regnum. Dabit ergo ei Dominus Deus sedem David, patris ejus, non typicam, sed veram, non temporalem, sed aeternam, non terrenam, sed coelestem. Quae idcirco (ut jam dictum est) memoratur fuisse David: quia haec in qua temporaliter sedit, aeternae illius gerebat imaginem.

" Et regnabit in domo Jacob in aeternum, et regni ejus non erit finis. Hic quoque si domum Jacob temporalem accipimus, quomodo in illa quae aeterna non est, in aeternum regnaturus est? Quaerenda est ergo domus aeterna Jacob, in qua regnet in aeternum, cujus regni non erit finis. Annon denique domus illa Jacob exasperans impie abnegavit eum, et insipienter respuit ante faciem Pilati, quando illo perhibente : Regem vestrum crucifigam? uno ore respondendo clamavit : Non habemus regem nisi Caesarem? Require itaque Apostolum , et discernet tibi eum qui in occulto Judaeus est, ab illo qui est in manifesto : et quae in spiritu est circumcisionem, ab ea quae sit in carne, et spiritualem Israel a carnali, et filios Dei Abrahae a filiis carnis. Non enim, inquit, omnes qui ex Israel sunt ii sunt Israelitae, neque qui semen Abrahae sunt, omnes filii , Sequere ergo et die: Similiter non omnes qui ex Jacob, hi reputandi sunt in domo Jacob. Jacob quippe ipse est qui Israel. Solos igitur qui in fide Jacob perfecti inventi sunt, reputa, in domo Jacob, vel potius ipsos noveris fore spiritualem et aeternam domum Jacob, in. qua regnabit Dominus Jesus in aeternum. Quis ex nobis est qui juxta interpretationem nominis Jacob, supplantet diabolum de corde suo, luctetur cum vitiis et concupiscentiis suis, ut non regnet peccatum in suo mortali corpore, sed regnet in eo Jesus, et nunc quidem per gratiam, et in aeternum per gloriam ? Beati in quibus Jesus regnabit in aeternum : quia et ipsi cum eo regnabunt et regni ejus non erit finis, 0 quam gloriosum est illud regnum, in quo reges congregati sunt, convenerunt in unum, ad laiidandum scilicet et glorificandum eum, qui super omnes est Rex regum, et Dominus dominantium, de cujus splendidissima contemplatione fulgebunt justi sicut sol in regno Patris eorum ! ''0 si et mei peccatoris meminerit Jesus in bene-

placito populi sui, cum venerit in regnum suum ! 0 si me in illa die quando traditurus est regnum Deo et Patri, visitare dignabitur in salutari suo, ad. videndum scilicet in bonitate electorum suorum, ad laetandum in laetitia gentis suae, ut laudetur etiam a me cum haereditate sua! Veni interim, Domine Jesu, aufer scandala de regno tuo quod est anima mea, ut regnes tu (qui debes) in ea. Venit enim avaritia et vindicat in me sibi sedem : jactantia cupit dominari mihi, superbia vult mihi esse rex : luxuria dicit, ego regnabo : ambitio, detractio, invidia, et iracundia certant in meipso, de meipso cujus ego potissimum esse videar. Ego autem quantum valeo resisto, renitor quantum juvor, Dominum meum Jesum Teclamo, ipsi me defendo, quia ipsius me juris cognosco. Ipsum mihi Dominum teneo et dico : Non habeo regem nisi ipsum Dominum Jesum. Veni ergo, Domine, disperge illos in virtute fua, et regnabis im me. Quia ''tu es ipse rex meus, et Deus meus . "

QUAESTIO GGXX1V.

An B. Virgo dixerit dubitando : Quomodo fiet Istud ?

Post haec quaeritur de illo quod sequitur : Quomodo fiet istud ?

Et videtur, quod potius dixerit dubitando :

1. Annuntiatio enim Isaac fuit figura istius annuntiationis : sed ibi Sara risit et dubitavit: ergo videtur, quod similiter debet esse in figurato.

2. Item, Abraham dixit: Utinam Ismael vivat coram te . Ergo videtur similiter dubitasse.

3. Item, Zacharias dubitavit : quae

annuntiatio etiam fuit figura istius annuntiationis : ergo in ista annuntiatione debuit esse dubitatio.

SEd contra :

In Glossa super Lucani, 1, 34 : " Cum Sara riserit de promissione Dei,et Maria dixit: Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco, cur non luerunt mutae sicut Zacharias? Sed Sara et Maria non dubitant faciendum quod promittitur, sed modum requirunt. " Item alia Glossa: " Legerat Maria virginem parituram. Non dubitabat: sciebat enim quia impleri oportebat quod ab Angelo nuntiabatur, Sed quia quo modo fieret non legerat, nec ab Angelo audierat, quo ordine impleri debeat, requirit. " Unde Bernardus : " Non dubitabat de facto, Sed modum requirit et ordinem. Nec enim quaerit an fiet istud, sed quomodo. Quasi dicat: Cum. sciat Dominus mens, testis conscientiae meae, votum esse ancillae suae non co g noscere virum, qua lege, quo ordine placebit ei ut fiat istud? Si oportuerit me frangere votum ut pariam talem filium, et sig. audeo de filio, et doleo de proposito. Fiat tamen voluntas ejus. Sin vero virgo concipiam, virgo et pariam, quod utique si placuerit ei, impossibile non erit, tunc scio vere, quia respexit humilitatem ancillae suae . " Ex his videtur, quod non dubitavit de facto, sed de modo.

Sed contra :

1. Videtur, quod per illud quomodo, non solum quaeritur quando dubitatur de modo, sed quando dubitatur de facto, Joan. III, 4 : Quomodo potest homo nasci, cum sit senex ?ubi dubitatur de facto, et non tantum de modo.

2. Item, Signum quod Angelus dat ad istam quaestionem, non certificat de modo, sed de facto, Quasi dicat: Si Elisabeth potest concipere : ergo et tu.

3. Item, Modus videtur satis expressus cum dicit: Concipies in utero : quia si concipit in utero : ergo concipit virgo :

nupta concipit in uterum, et non in utero.

4. Item, Luc, I, 37 : Non erit impossibile apud Deum omne verbum. Glossa : id est, factum quod verbo exprimitur. Ergo de facto certificatur : ergo dubitavit de facto.

5. Item, Philosophus : " Dubitare de singulis non est inutile. " Ergo potuit de utroque dubitare,

6. Item, Si dubitare de modo licuit : ergo de facto.

7. Item, Sancti exponunt istam conceptionem mystice. Unde Ambrosius : " Maria desponsata, sed virgo, typus est Ecclesiae, quae est immaculata, sed nupta. Concipit nos de Spiritu, parit nos Virgo sine gemitu. Et ideo fortasse alii nupta, ab alio repleta . " Ergo cum ista conceptio possit spiritualiter intelligi, licite potuit dubitare utrum sic vel sic hoc debeat fieri.

8, Item, Non est credendum omni spiritui : quia Angelus satanae transfigurat se in Angelum lucis : ergo de hoc potuit dubitare.

9. Item, Qui cito credit, levis est corde,

Item, Quod ex hoc quod quaesivit, sequitur aliqua dubitatio nec de facto, nec de modo, patet ex hoc quod non omnis quaestio est propter dubitationem : Dominus enim in Evangelio saepe et plura quaesivit: et tamen, de nullo umquam dubitavit.

1. Item, Matth, XI, 2 : Joannes, cum audisset in vinculis opera Christi, etc. Glossa Chrysostomi: " Quod non propter se, sed propter discipulos quaesivit. " A simili videtur, quod etiam beatissima Virgo non sibi, sed nobis dubitavit.

2. Item, Legerat virginem parituram : ergo scivit hoc per fidem : et ei dicitur modo, quod sit illa : ergo ipsa credidit se virginem parituram.

3. Item, Ipsa credidit articulum de incarnatione : sed. de substantia illius articuli est credere virginem Deum concipere et parere : ergo non dubitavit utrum manens virgo esset conceptura et paritura.

4. Item, Angelus non respondit nisi quod scivit prius.

5. Item, Angelus non respondit nisi de modo concipiendi.

Item, Videtur quod non. bene dicitur in hoc quod subjungitur : Virum non cognosco : multae enim virgines virum non cognoscunt, et tamen in posterum possunt concipere.

Ad haec solvendo dicimus, quod beatissima Virgo quia prudentissima, nec de

facto, nec de modo dubitavit. Nec obstat si in figuris dubitatio praecessit: quidquid enim dubitationis in figuris praecessit vel imperfectionis, in hoc istud figuratum figuras excellit : quia nulla figura figuratum per omnia et in omnibus exprimere sufficiens fuit.

Quaestionem autem quam beatissima Virgo Angelo fecit, propter istius dubitationem non fecit, sed propter materiae descriptionem pleniorem, propter veritatis majorem expressionem, propter erroris dubitationem, et opinionum exclusionem, propter nostram aedificationem.

Ad id quod quaeritur de causae cognitionis redditione, patet solutio per argumentum Glossae : Non cognosco, id est, non cognituram propono.

Ex his patet solutio ad objecta.

QUAESTIO CCXXV.

An bene dixerit: Virum non cognosco ?

Post haec sequitur de hoc : Virum non cognosco .

I. Novit enim patrem suum : ergo virum.

2. Item, Numquid non novit Joseph?

3. Item, Omnis cognitio vel est sensitiva vel intellectiva : omnis intellectiva est speculativa vel affectiva : beatissima Virgo cognovit virum cognitione speculativa et affectiva, quia dilexit omnes viros et communes homines. Item sensitiva : quia multos viros viderat et audierat. Ergo omni modo virum novit.

4. Item, Si dicatur quod intelligatur de cognitione experientiae. Contra : Mul- tos enim viros fuit experta : experientia enim est cognitio multorum singularium simul: ex multis enim memoriis fit unum experimentum : et sic experta fuit multos

viros.

Si autem dicatur, quod ibi capiatur cognitio pro actu generationis, hoc videtur inconveniens : quia actus generationis et actus cognitionis genere opponuntur. Item non sequitur : Non cognosco experientia : ergo non cognosco. .

Item, Si dicatur quod sequitur secun dum usum, hoc adhuc non videtur posse stare : quia sic beatissima Virgo proprie loquendo dixisset filium, quod absit.

Ad hoc dicendum, quod vir secundum

quod dicitur relative ad mulierem, ut vir mulieris vir, vir importat, quod beatissima Virgo noverat se virum numquam vel videre, vel audire, vel intelligere, vel sapere, vel diligere. Dicat igitur : Non cognosco ut personae meae dominatorem, operum rectorem, corporis corruptorem, animae obligatorem, prolis propagatorem, numquam volo cognoscere aliqua actione, Ex his soluta sunt objecta.

QUAESTIO CCXXVI.

An. congrue dicatur : Spiritus sanctus superveniat In te ?

Deinde quaeritur de illo quod subditur : Spiritus sanctus superveniet in te : quia

1. Illo modo specialissimo tantum Filius fuit in ipsa per praesentiam corpora-

2. Item, Cum ista adventio sit per Filii humiliationem, politis dixisset: Descendet in te.

3. Item, De Domino legitur, Joan. 1, 33 : Super quem videris Spiritum descendentem, etc.

4. Item, Luc. III., 22 : Spiritus sanctus corporali specie descendit in ipsum,

5. Item, Quando dictum fuit : Dominus tecum, intelligebatur de corporali praesentia : ergo videtur superfluere,

6. Item, De Joanne, Luc. I, 15 : Spiritu sancto replebitur ex utero Matris suae. Ergo multo fortius beata Virgo : ergo ista superflua.

7. Item, Glossa dicit, quod Spiritus sanctus castigavit ipsam a sorde vitiorum. Sed nihil de vitiis vel sordibus habuit .

QUAESTIO CCXXVII.

An congrue dicatur : Virtus Altissimi obumbrabit tibi ?

Post haec quaeritur de hoc quod dicit: Virtus Altissimi obumbrabit tibi . Chri- stus enim Dei virtus et sapientia non habet obumbrare, sed illuminare : quia est

lux vera quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum . Ergo illuminat in summo beatissimam Virginem.

2, Item, Ezechiel. xliii, 2 : Et ecce gloria Dei Israel ingrediebatur, scilicet in templum,... ei terra splendebat a majestate ejus. Ergo beata Virgo non est obumbrata, sed illuminata.

3. Item, Purgatio ordinatur ad illuminationem, illuminatio ad perfectionem : sed in conceptione perficiebatur in summo : ergo illuminabatur in summo .

Responsio ad Quaestiones CGXXVI et GCXXVII.

Ad haec solvendo dicimus, quod Spiritus timores, pietatis, scientiae, fortitudinis, consilii, intellectus, sapientiae, spiritus veritatis purgans, illuminans, inflammans, perficiens, stabiliens, consecrans, fecundans, superveniet, id est, subito veniet, super illud quod modo est, veniet de superno, veniet plus omnibus, veniet praeter solitum, veniet supra merita, et quod veniet plus quam quod venit, quia veniet super naturam venientis, quia numquam recedet, in summo veniet, ad summum actum veniet, super omnes est qui secum veniet Filius Dei: et virtus Altissimi obumbrabit tibi, fomitem exstinguendo, contra tribulationem protegendo, de carne tua obumbraculum faciendo, illum modum tibi soli notificando, lucem suam in te abscondendo, lucem tuam in mundo pandendo, viatorum refrigerium te faciendo, contra aestum concupiscentiae te opponendo, lucem corporalis prosperitatis tibi subtrahendo, vitam tuam cum Christo in Deo abscondendo.

Unde Bernardus : " Non dubitat de facto, sed modum requirit et ordinem.

Nec enim quaerit, an fiet istud, sed quomodo. Quasi dicat : Cum sciat Dominus meus testis conscientiae meae, votum esse ancillae suae non cognoscere virum, qua lege, quo ordine placebit ei, ut fiat istud? Si oportuerit me frangere votum ut pariam talem filium, et gaudeo de filio, et doleo de proposito. Fiat tamen voluntas ejus. Sin vero virgo concipiam, pariam et virgo, quod utique si placuerit ei, impossibile non erit, tunc scio vere, quia respexit humilitatem ancillae suae. Quomodo ergo fiet istud, quoniam virum non cognosco ? Et respondens Angelus dixit ei: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Numquid potuit repelli gratia, et necdum habere Spiritum sanctum, cum ipse sit dator gratiarum ? Si autem Spiritus sanctus in ea erat, quomodo adhuc tamquam noviter superventuras repromittitur? An forte ideo non dixit simpliciter, veniet in te, sed addit super, quia et prius quidem in ea fuit per multam gratiam, sed nunc supervenire nuntiatur, propter abundantioris gratiae plenitudinem quam effusurus est super illam ? At vero cum plena jam sit, illud amplius quomodo capere poterit ? Si autem pius aliquid capere potest, quomodo et ante plena luisse intelligenda est? An prior quidem gratia ejus tantum repleverat mentem, sequens vero etiam ventrem perfundere debeat, quatenus scilicet plenitudo divinitatis, quae ante in illa, sicut et in multis sanctorum spiritualiter habitabat, etiam sicut in nullo sanctorum corporaliter in ipsa habitare incipiat? Ait itaque: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi? Quid est, ei virtus Altissimi obumbrabit ibi ? Qui potest capere, capiat. Quis enim excepta fortassis illa quae hoc sola in se felicissime meruit experiri, intellectu capere, ratione discernere possit, qualiter splendor ille inaccessibilis virgineis sese visceribus infuderit, et ut illa inaccessibilem accedere ad se ferre potuisset, de portiuncula ejusdem corporis cui se animate contemperavit, reliquae massae umbraculum fecerit ? Et fortasse propter hoc maxime dictum est : Obumbrabit tibi, quia res nimirum in sacramento erat, et quod sola per se trinitas in sola et cum sola Virgine voluit operari, soli datum est nosse, cui soli datum est experiri. Dicitur ergo : Spiritus sanctus superveniet in te, qui utique sua potentia fecundabit te. Et virtus Altissimi obumbrabit tibi, hoc est, illum modum quo de Spiritu sancto concipies, Dei virtus et Dei sapientia Christus, sic in suo secretissimo consilio obumbrando conleget et occultabit, quatenus sibi tantum notus habeatur et tibi. Ac si Angelus respondeat ad Virginem : Quid a me requiris, quod in te mox experieris? Sciens scies, et feliciter scies, sed illo doctore, quo et auctore. Ego autem missus sum nuntiare virginalem conce-

ptum, non creare. Nec potest doceri nisi a donante : nec potest addisci nisi a suscipiente. Ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei, Quod est dicere : Quoniam non est de homine, sed de Spiritu sancto quod concipies, concipies autem Altissimi virtutem, id est, Filium Dei: ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei, id est, non solum qui de sinu Patris in uterum tuum veniens obumbrabit tibi, sed etiam id. quod de tua substantia sociabit sibi, ex hoc jam vocabitur Filius Dei, quemadmodum et is qui a Patre est ante saecula genitus, tuus quoque amodo reputabitur filius.Sic autem et quod natum est ex Patre, et quod nascetur ex te, erit ejus : ut tamen non sint duo filii, sed unus. Et licet aliud quidem ex te, aliud ex illo sit, jam non tamen cujusque suus, sed unus utriusque erit filius. ''Ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei . "

QUAESTIO CCXXVIII.

An congrue dicatur : Quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius

Dei ?

Post haec quaeritur de hoc quod sequitur : Quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei .

i. Cum enim natura non nascatur, sed persona, videtur quod dixisse debuisset : Qui ex tenascetur. ,.

2. Item, Etiam oratio videtur incongrua, Filius est sanctum.

3. item, Filius Dei est commune multis,

Quod bene solvit Bernardus : " Ut quid enim ita simpliciter sanctum et absque additamento ? Credo quia non habuit quid proprie digneve nominaret illud eximium, illud magnificum, illud reverendum, quod de purissima videlicet Virginis carne cum sua anima unico Patri erat uniendum. Si diceret, sancta caro, vel sanctus homo, vel. sanctus infans, quidquid tale poneret, parum sibi dixisse videretur. Posuit ergo indefinite sanctum : quia quidquid illud sit, quod Virgo genuit, sanctum procul dubio ac singula-

riter sanctum fuit, et per Spiritus sanctificationem, et per Verbi assumptionem. "

QUAESTIO CCXXIX.

Clini dicitur : Ecce Elisabeth, cognata tua, quare vel ad quid

inducitur ?

Post haec quaeritur de hoc quod dicitur: ''Ecce Elisabeth,cognatatua ,etc., quare vel ad. quid inducitur? Et videtur, quod ad certificandum do

minam de praedictis.

Unde, Glossa Bedae : " Ne virgo desperet de partu, accipit exemplum sterilis. "

Item, Alia Glossa : Quasi dicat : " Non debes haesitare : quia cognata tua, etc. "

Contra :

1. Alia Glossa : " Non quasi incredulam exemplis hortatur ad fidem, sed credenti quae audierat, ampliora replicat mysteria, ut quae Deum virgo erat paritura, praecursorem quoque de anu sterili nasciturum agnosceret. "

2. Item, Si illa est exemplum promissi, hoc non videtur simile : quomodo enim hoc probaret propositum, vel quae esset consequentia, si vetula de vetulo concipit hominem : ergo virgo sine viro concipiet et pariet Deum et hominem.

3, Item, Illud posset eam in credendo potius impedire, cum non duceret nisi in simile .

QUAESTIO CCXXX.

Utrum bene dicatur : Non erit impossibile apud Deum omne verbum ?

Post haec quaeritur de hoc quod dicit : Non erit impossibile apud Deum omne verbum .

Et videtur esse falsum : quia Deum non esse est verbum : et tamen est impossibile apud Deum.

Item, De illo quod dicit I Fiat mihi secundum verbum tuum : quare dicit tuum, cum non sit suum, sed Dei fuerit verbum , Responsio ad Quaestiones CCXXIX et CCXXX.

Ad haec (licinius secundum Bernardum, quod quatuor de causis hic inducitur conceptio Elisabeth. Dicit enim sic : " Quid fuit necesse etiam hujus sterilis Virgini nuntiare conceptum ? Numquid forte dubiam adhuc et incredulam oraculo, recentiori voluit confirmare miraculo ? Absit. Legimus et Zachariae incredulitatem ab hoc ipso Angelo fuisse castigatam : Mariam autem in aliquo reprehensam non legimus,quin potius fidem ipsius Elisabeth prophetante laudatam agnovimus. Beata, inquit, quae credidisti, quoniam perficientur in te quae dicta sunt tibi a Domino . Sed ideo sterilis cognatae conceptus Virgini nuntiatur, ut dum miraculum miraculo additur, gaudium gaudio accumuletur. Porro necesse erat non modico laetitiae et amoris praeveniente inflammari incendio, quae filium

paternae dilectionis cum gaudio Spiritus sancti mox fuerat conceptura. Neque enim nisi in devotissimo corde atque hilarissimo, tanta se capere poterat dulcedinis et alacritatis affluentia.

" Vel ideo conceptus Elisabeth nuntiatur Mariae : quia profecto decebat ut verbum mox divulgandum ubique, prius sciret Virgo per Angelum, quam audiret ab homine : ne mater videlicet Dei a consiliis videretur amota, si eorum quae in terris tam prope gererentur, remansisset ignara.

" Vel ideo potius conceptus Elisabeth Mariae nuntiatus est, ut dum nunc Salvatoris, nunc praecursoris edocetur adventum, rerum tempus et ordinem tenens, ipsa melius postmodum scriptoribus ac praedicatoribus Evangelii referet veritatem, quae et plene de omnibus a principio caelitus fuerit instructa mysteriis.

" Vel ideo adhuc nuntiatur Mariae conceptus Elisabeth, ut audiens cognatam vetulam et gravidam, cogitet juvencula de obsequio, sicque illa properante ad visitandum, parvulo prophetae locus et occasio detur, quo minori adhuc Domino sui officii valeat exhibere primitias : et dum ad se invicem occurrit matrum infantiumque ab alterutro excitata devotio, mirabilius fiat miraculum de miraculo, "

D. ALBERTI MAGNI,

MTISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRAEDICATORUM,