sig. II.

Responsio ad Quaestiones XLV, XLVI, XLVII, XLVIII et XLIX de spe ei charitate.

Ad ea quae de ipsius charitate sunt objecta, responsuri praenotamus, similiter et ad ea quae de spe sunt objecta, quod tria exiguntur ad hoc quod charitas viatoris perficiatur ad hoc ut transeat in charitatem comprehensorum in subjecto charitatis. Primum est depuratio, secundum est in se collectio, tertium est elevatio. Priorum igitur oportet, quod fiat separatio a contrariis dispositionibus in subjecto, quae impediunt per contrarias inclinationes habitus charitatis perfectionem. Sunt autem tria a quibus oportet purgari et segregari, videlicet culpa, poena, et corpulentia. Per omnia ista tria impeditur perfectio charitatis in viatoribus in statu isto. Per secundum statum impediebantur patres in limbo. Per tertium tantum Adam in paradiso. Et de his tribus dicitur in libro Sapientiae, IX15 : Corpus quod corrumpitur, aggravat animam : et corpus corpulentiam, corruptio culpam, aggravatio poenam. Nec obstat, quod in Domino Jesu fuit fruitio, ubi. tamen corpulentia et poena fuit: quia unio ad divinam naturam vicit et abstulit haec impedimenta.

Secundum quod exigitur ad charitatis perfectionem, est subjecti in se collectio, per quod tria etiam ponuntur impedimenta. Anima enim secundum quod natura est quaedam forma corporis naturalis et ligatur ad corporalium imagines et species, obligatur ad, diversas corporis passiones, et dividitur in diversas operationes. De ligatione ad corporalium ima- oines, Augustinus in libro X de Trinitate : " Tanta vis amoris est ut ea quae mens cum amore diu cogitaverit, eisque curae glutino inhaeserit, attrahit secum etiam cum ad. se cogitandam quodammodo redit . " Et infra: " Errat autem mens cum se istis imaginibus tanto amore conjungit, ut etiam se esse aliquid hujusmodi existimet . " Post hoc dicit, quod fuerunt ex hoc diversi errores Philosophorum et aliorum ponentium eam ignem esse, alii atomos, et sic de aliis . Et ibi subjungitur sic : " Hinc ei oboritur erroris dedecus, dum rerum sensibilium imagines secernere a se non potest, ut se solam videat. Cohaeserunt enim mirabiliter glutino amoris, et haec est ejus immunditia, quoniam dum solam se nititur cogitare, hoc se putat esse sine quo se non. potest cogitare. Cum igitur ei praecipitur, ut seipsam cognoscat, non se tamquam sibi detracta sit quaerat, sed id quod sibi addidit detrahat ". Haec est prima collectio, scilicet ab imaginibus corporalibus detractio.

De obligatione ad corporis passiones, Augustinus in libro de Spiritu et anima: " Quibusdam affectibus et quadam amicitia anima corpori conjungitur, secundum quam amicitiam nemo umquam carnem suam odio habuit. Sociata namque illi, licet ejus societate praegravetur, ineffabili tamen conditione diligit illud, amat carcerem suum, et ideo libera esse .non potest. Doloribus ejus vehementer afficitur. Formidat interitum, quae mori non potest. Timet defectum, quae per naturam non potest deficere. Oculorum speculatione depascitur, sonorum delectatur auditibus, suavissimis jucundatur odoribus, larga epulatione reficitur. Et licet his rebus nullatenus ipsa utatur, gravi tamen maerore affligitur si subtrahantur ".

Tertium impedimentum est divisio ad

operationes, de qua Augustinus in libro de Spiritu ei anima : " Anima secundum sui. operis officium variis nuncupatur nominibus. Dicitur enim anima, dum vegetat : spiritus, dum contemplatur : sensus, dum sentit: animus, dum sapit: dum. intelligit, mens : dum discernit, ratio : dum recordatur, memoria : dum vult, voluntas . " Ab istis ergo tribus colligitur anima in seipsam, per imaginationum corporalium abstractionem, per passionum corporis cessationem, per operationum unionem. De unione actuum dicit Augustinus : " Sensus vertitur in imaginationem, imaginatio in rationem, ratio in intellectum, intellectus in intelligentiam, intelligentia in Deum. " De abstractione a passionibus, Augustinus in libro Soliloquiorum : " Dum in hoc corpore est anima, etiamsi plenissime videat, hoc est, intelligat Deum, tamen quia etiam corporis sensus utuntur opere proprio, si nihil quidem valent ad fallendum, non tamen nihil ad ambigendum . " Et potest adhuc dici fides ea qua iis resistitur, et illud potius verum esse creditur. Item, quia in ista vita quamquam Deo intellecto anima jam beata sit, tamen quia multas molestias corporis sustinet, sperandum est ei post mortem omnia ista incommoda non futura. Ergo nec spes dum in hac vita est, animam deserit. Sed cum post hanc vitam totam se in Deum collegerit, charitas restat qua ibi teneatur. Item, Augustinus in libro de Spiritu et anima : " Bonum animae est Deus, cum effluentia dulcedinis suae. Bonum carnis est mundus, cum animae jucunditate. Sed mundus iste est exterior, Deus autem interior. Nihil enim est Deo interius, nihil eo praesentius. Interior est omni re, quia in ipso sunt omnia : exterior est omni re, quia ipse est super omnia. Ab hoc ergo mundo ad Deum revertentes, et quasi ab imo sursum ascendentes per nosmetipsos transire debemus. Ascendere enim ad Deum, est intrare ad seipsum, et non solum ad se intrare, sed ineffabili quodam modo introitus in intimis seipsum transire, Qui enim interius intrans et intrinsecus penetrans seipsum transcendit, ille veraciter ad Deum ascendit. Ab hujus ergo mundi distinctionibus cor nostrum colligamus, et ad interiora gaudia revocemus. Et si cor nostrum tenere non. possumus, saltem ab illicitis et vanis cogitationibus restringamus, ut aliquando in divinae contemplationis lumine nos figere valeamus. Haec est enim requies cordis nostri cum in Dei amore per desiderium figitur. Haec est vita cordis nostri, cum Deum suum contemplatur, et ipsa sua contemplatione suaviter reficitur. Et dulce est illi semper ad considerandum quod ad amandum et laudandum semper est suave. Nihil enim ad beatam vitam praestantius videtur, quam velut clausis carnalibus sensibus extra carnem mundique affectum quempiam inter semetipsum converti, alienumque effectum a mortalium cupiditatibus sibi soli et Deo loqui. . " De ista triplici collectione simul, scilicet actuum et affectuum, Augustinus in libro de Quantitate animae : " Purgatur mens a peccati colluvione, ab errorum obtenebratione, a rerum phantastica imaginatione, a rerum naturalium fallaci proportione, a rerum temporalium vana delectatione. "

Tertium quod exigitur ad charitatis perfectionem est elevatio, quae fit per tria : fit enim natura conante, gratia sublevante, Deo attrahente. De conamine naturae dictum est supra de Zachaeo, qui, statura pusillus erat: et de sublevatione in Deum, quia ascendit in arborem , Sed quia non sufficit Ad conjunctionem, quae est in charitatis perfectione, nec conatus naturae, nec sublevatio gratiae sine divinitatis attractione, ideo clamat sponsa: Trahe me post te , etc. Et Dominus in Evangelio : Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui misit me, traxerit eum , ''etc. Ad conamen naturae disponunt antecedentes miseriarum praesentium stimulationes , propriae defectibilitatis cognitio, et summae perfectionis naturalis appetitio. Ad istam elevationem disponunt antecedentes inchoative gratiae sacramentales et virtutes : gratiae sanando a malo culpae et poenae, virtutes adjiciendo in bonum. Progressivo dona et fructus, dona ad excellentiores actus adjuvando, fructus laborantes reficiendo. Completive autem secundum statum viae beatitudines, secundum statum patriae dotes.

De attractione nota, quod tanto in naturalibus major est motus, quanto major sit appropinquatio ad finem suum. Et non est sola appropinquatio causa augmenti, sed etiam similitudo et convenientia ad suum ubi. Verbi gratia, ut quanto magis movetur lapis deorsum, tanto magis intenditur suus motus, et similiter ignis sursum. Et ita in naturalibus motus naturalis sufficit mutare comparationem mobilis ad suum .ubi, et per hoc solum fit propinquus. Sed in voluntariis motus non sufficit mutare situm ipsius virtutis naturalis ad suum ubi. quod est Deus. Et hoc est, quia in naturalibus est tantum ubi, ita quod ubi est motor tantum : sed in voluntariis ipsum ubi est motor et cooperator, et ita per id ad quod motus est, et quod movet per ipsum, habet motus quod fit appropinquatio. Est autem ipsius appropinquationis terminus perfecta conformitas voluntatis divinae et humanae deiformis effective.

Ad hanc attractionem et appropinquationem et conformitatem tria specialiter disponunt et antecedunt in via, opera instructionis vel aedificationis, opera patientiae et passionis, opera supereroga- tionis. De operibus instructionis, Augustinus : " Lex haec est divinae providentiae, ut nemo nisi a superioribus

adjuvetur ad cognoscendum et participandum gratiam. " Unde et in Joanne legitur de Caipha, quod cum esset pontifex anni illius, prophetavit In quo Dominus ostendit, quod etiam malis ratione praelationis ad utilitatem aliorum tribuit dona. Unde de Saule legitur, quod post unctionem, insiluit super regem spiritus Domini, et prophetavit . De operibus patientiae et passionis dicit Apostolus : Nam virtus in infirmitate perficitur . Quod etiam figuratur in Job, qui post perfectam victoriam per patientiam suam omnia bona recepit duplicia . De operationibus supererogationis, Marc. x, 29 et 30: Amen dico vobis, nemo est qui reliquerit, etc, qui non accipiat centies tantum, etc.,et in saeculo futuro vitam aeternam. ''Consistit igitur ista perfectio charitatis transeuntis de statu viae in statum, patriae in plena depuratione, et omnimoda collectione, et perfectissima elevatione.

Patet igitur, quod perfectio charitatis de statu viae in statum patriae transmutandae fit sine substantiali additione per perfectam sui in se collectionem, per actus extensionem, per actus et habitus meliorationem et nobilitatem, et per summam cum summo bono coniunctionem. Unde credimus, quod sicut corpus glorificatur suo modo, ita anima glorificatur suo modo. Manifestum est autem, quod corpus glorificatur per depurationem et elevationem et nobilitatem sine extrinseca adjectione. Corpus enim constitutum ex quatuor elementis et ex quinta essentia, secundum duos ordinatur status, statum scilicet corruptionis, et statum incorruptionis. Cum enim quatuor elementa sunt corporalia secundum partes, et quinta. essentia sit incotporabilis, quamdiu in humano corpore domi- nantur et operantur qualitates elementales, et sunt activae et formales, et secundum eas regitur et administratur corpus,

proprietates quintae essentiae sunt sopitae quasi sine actione. Necesse est ergo corpus subjacere poenalitati, passibilitati, corruptioni, et tandem dissolvi, propter continuam pugnam contrariorum ad invicem repugnantium : quorum tandem necesse est alterum vincere super alterum, et sic alterum expelli, et harmoniam destrui, et animam separari, et corpus dissolvi, juxta illud Philosophi: " Egrediente anima corpus exspirat et marcescit. " Cum autem natura semper intendat sui continuationem, et sui esse perpetuationem, et sublimationem, in quantum potest, inconveniens esset, quod in corpore composito ex natura incorporali, ut ex natura lucis, et naturalibus corruptibilibus, ut sunt elementa, semper essent formales et activae proprietates naturam minus nobilium et corruptibilium, et numquam regularetur et administraretur corpus secundum naturam incorruptibilem et meliorem. Ergo necessario erit transitus de proprietatibus naturarum corruptibilium ad proprietatem naturae incorruptibilis et de actionibus naturarum corruptibilium ad actionem naturae incorruptibilis. Hoc autem fit cum corruptibile hoc induerit incorruptionem. In quo quidem statu remanebunt elementa secundum substantias suas sopitas cessantes ab actionibus materialibus secundum naturam corporis quinti dominio existente et omnes exercente actiones. Et sic naturae prius agentes, modo sopiuntur, et prius sopitae, modo omnes operationes in corpore operantur.

Simili modo glorificatio animae videtur fieri per Illinc modum. Cum enim modo anima habeat operationes quasdam secundum proprietates naturales acquisi- tas, et quasdam secundum proprietates gratuitas, et operationes quae fiunt secundum qualitates naturales, fortes et evidentes sunt et frequentes, operationes gratuitae debiles et rarae et exiles et immanifestae : Inconveniens autem est, quod substantia rationalis habens operationes magis et minus nobiles, semper exerceat minus nobiles cum evidentia et excellentia et frequentia, et numquam exerceat magis nobiles cum evidentia et excellentia: ergo necessario erit alter status animae, quo operationes nobiliores erunt excellentes et evidentes et animam perficientes, proprietates autem naturales sopltae et materiales et sine actione : hoc autem erit quando neque esurient neque sitient amplius, quantum ad nutritivam : quando neque nubent neque nubentur, quantum ad generativam : et sensus vertetur in imaginationem, et imaginatio in rationem, ut dictum est supra, quantum ad opera sensitiva : et sic in statu illo tantum erit anima secundum potentias operativas in Deum conversivas per actiones qualitatibus gratuitis informatas : et haec est glorificatio animae secundum se. Cum autem et ipsae proprietates gratuitae sive qualitates quaedam sunt imperfectae, quaedam cum imperfectis conjunctae : nec posset esse plene perfectum quod in se est imperfectum vel imperfectioni conjunctum, cum proprietates istae fiant summa animae perfectio, necesse est imperfectum evacuari, et perfectum ab ipso separari: sola autem charitas perfecta est, quae est vinculum perfectionis :ergo necesse est omnes alias virtutes evacuari vel sopiri ab actionibus, solam antem charitatem dominari, et exercere omnes operationes. Et tunc implebitur plene quod praeceptum est: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo '' . Quod tunc implebitur quando omnis habitos naturalis cessabit

quantum ad actum, et omnis alterius virtutis habitus erit sopitus quantum ad actum, et anima cum suo esse tota nobilissimo habitu implebitur, et nihil nisi charitas in anima ad actum egredietur, cum omnia praetereunt praeter amare Deum, Tunc fiet quod scriptum est : Sive prophetiae evacuabuntur, sivae linguae cessabunt, sive scientia destruetur . Ipsa enim scientia materia est affectionis, et via in delectationem. Unde actus scientiae secundum quod est motus ad affectionem, destruetur, sola charitate totum occupante. Et haec est glorificatio charitatis quae glorificatam generat laetitiam, de qua dicit Petrus : Credentes autem exsultabitis laetitia inenarrabili et glorificata: reportantes finem, fidei vestrae, salutem animarum .''

Ex praedictis igitur collige, quod sicut glorificatio corporis fit sine extrinseca adjectione, ita glorificatio charitatis fit sine extrinseca adjectione, et quod eadem substantia charitas viae et charitas patriae.

Sicut igitur charitas beatissimae Virginis modo in statu patriae major est charitate omnis purae creaturae, et quantum ad substantiam, et quantum Ad actum : ita et eadem charitas in statu viae major fuit omni charitate purae creaturae secundum substantiam, sed non quantum ad actum. Fuit enim charitas beatissimae Virginis major omnium Angelorum charitate quantum ad substantiam, sed non quantum ad actum: minor autem fuit quantum ad actum charitate minimi Angeli. Quod autem major in substantia, minor est in actu, hoc facit subjecti conditio, contrarii conjunctio, minor motoris attractio, quae tamen attractio semper in actu esset, si ex parte attrahibilis vel gratia sui vel adjuncti non staret Hoc autem intelligimus, quod si Deus Angelum de novo crearet, et ei il-

Iam charitatem quam beatissima Virgo in via habuit, infunderet, ille Angelus tantum Deum diligeret, quantum beatissima Virgo modo in patria diligit.

Nota etiam, quod licet charitas beatissimae Virginis minor fuit charitate alicujus Angeli quantum ad actum, major tamen fuit quantum ad substantiam vel effectum : charitas enim Angeli non est in statu merendi quantum ad praemium subtantiale : quilibet autem actus charitatis in beatissima Virgine fuit meritorius vitae aeternae, et beatitudinis beatitudinem Angelorum transcendentis.

Etiam habuit beatissima Virgo charitatem ad proximum sicut ad Deum, ut patuit in opponendo, et hoc non tantum quantum ad actum interiorem, sed quantum ad operis exhibitionem, ita quod maxima fuit in effectu. Nec obstat quod dicitur, quod animam suam pro proximo non posuit: nam imo animam Filii sui. et ipsum Filium suum pro proximo posuit, quem plus quam propriam animam dilexit: et propriam animam, si necesse fuisset, obtulisset passioni propria voluntate, et eam in passione Filii crucifixit cum Filio, et sic duas animas obtulit, sicque effectum dilectionis duplicavit. Et hoc est quod dicitur : Tuam ipsius animam pertransibit gladius .''

Credimus etiam sine praejudicio melioris sententiae beatam Virginem in conceptione Filii Dei, charitatem Filii talem et tantam accepisse, qualis et quanta percipi poterat a pura creatura in statu viae, et nobilioris conditionis quam charitas quae in summo augmento secundum statum viae augmentabilis et possibilis ad illam.

Concedimus etiam, quod beatissima . Virgo habuit statum medium inter statum simplicis comprehensoris, scilicet statum secundum quem fuit simplex viatrix et simplex comprehendens.