QUAESTIO V. De ipsius mendacii divisione.

Quinto quaeritur de ipsius mendacii divisione. Dividit enim Augustinus et Magister mendacium per tres differentias primas, videlicet in officiosum, iocosum et perniciosum. Sed contra istam divisionem obiicitur:

1. Primo ratione primi membri. Officiosum enim mendacium dicitur, quod alicui prodest; sed quod mendacium prosit, hoc est valde per accidens, cum sit malum : ergo penes hoc quod est prodesse, non est aliquam speciem ipsius mendacii assignare.

2. Item, idem mendacium secundum speciem potest prodesse et potest obesse: ergo penes ista non contingit assignare ipsius mendacii species diversas.

3. Item, contra secundam differentiam obiicitur, quae quidem est mendacium iocosum: quoniam, sicut contingit peccatum mendacii ioco perpetrari, ita etiam et alias peccatorum differentias: ergo si alia peccata non habent dividi per iocosum et non iocosum, videtur, quod nec ipsum mendacium.

4. Item, cum quis falsum dicit intendens iocare, non intendit fallere; "sed mendacium, ut dicit Augustinus , est falsa vocis significatio cum intentione fallendi": ergo ubi iocus intervenit, ibi non est mendacium: videtur ergo, quod mendacium iocosum non sit species mendacii, immo potius defectus et diminutio ipsius.

8. Item, obiicitur contra tertiam differentiam , quae est mendacium perniciosum. Si enim pernicio sum dicitur mendacium, quod inducit mortem, et omne peccatum mortale inducit mortem; esseperniciosum est generale omni peccato mortali : ergo non est differentia mendacii.

6. Item, mendacium perniciosum si distinguitur ab aliis, aut hoc est ratione materiae, aut ratione voluntatis. Ratione materiae non, ut videtur, quia in qualibet materia potest homo mentiri graviter et perniciose, si mentiatur ex malignitate. Nec ratione voluntatis, quoniam in quolibet genere mendacii potest voluntas inordinate moveri et inducere mortem sive perniciem in mentiente: ergo non videtur, quod sit differentia specialis mendacii.

Item, obiicitur contra differentias praedictas: quoniam Augustinus dividit mendacium in octo differentias: aut ergo divisio illa est superflua, aut ista est diminuta, aut necesse est, unam reduci ad aliam. Si ergo reducitur, quaeritur, per quam viam: quaeritur etiam, quis sit specierum mendacii numerus, et quae sufficientia.

CONCLUSIO.

Tria sunt genera mendaciorum, quae secundum varietatem intentionis mentientium subdividuntur in octo membra.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod cum mendacium habeat pro formali et completivo intentionem fallendi , secundum intentionem ipsius mentientis habet in species diversificari. Mentiens autem aut intendit prodesse, aut delectare, aut laedere . Secundum quod intendit

. prodesse, est mendacium officiosum: secundum quod intendit delectare, est mendacium iocosum: secundum quod intendit laedere, est mendacium perni-

- ciosum. Laedere autem potest aliquis dupliciter: vel damno temporali, vel damno spirituali. Et si laedit damno temporali, hoc potest esse dupliciter: aut simpliciter laedit, aut ita laedit unum, quod alteri

prodest. Et secundum hoc sunt tres differentiae mendacii perniciosi, quarum una consistit in eo genere mendacii, quo quis mentitur in doctrina religionis: et hoc quidem facit ad nocumentum boni spiritualis, scilicet fidei. Alia differentia consistit in hoc, ut mendacium simpliciter obsit. Tertia vero differentia in hoc, quod mendacium non simpliciter obest, sed alicui prodest, alicui obest.

Si vero quis mentitur, ut delectet, sic est mendacium iocosum; et sic potest esse dupliciter: aut ut delectet alterum, et sic est mendacium simpliciter iocosum: aut ut delectet semetipsum in mentiendo, et sic est mendacium libidinosum .

Si vero quis mentitur,

-ut prosit alteri: aut mentitur, ut prosit in rebus, et sic est una differentia mendacii officiosi: aut ut prosit in salute et vita corporis, et sic est alia ; aut ut prosit in sanctitate et castitate mentis, et sic est tertia.

Et sic patet, quod tria sunt genera mendaciorum

prima, quae subdividuntur in octo membra, ita quod utraque divisio sumta est secundum variationem intentionis mentientis, et una illarum in altera habet includi, et hoc satis rationabiliter, sicut tactum est. Et per hoc patet responsio ad illud quod ultimo quaerebatur.

1. Ad illud vero quod primo obiicitur in contrarium, quod accidit mendacio, quod prosit: dicendum, quod verum est, quantum est de ratione sui generis: quia tamen in moribus intentio imponit nomen operi , ex ipsa intentione potest illa conditio adeo fieri mendacio essentialis, ut secundum ipsam accipiantur diversae species ipsius mendacii. :

2. Ad illud quod obiicitur, quod idem mendacium secundum speciem potest obesse et prodesse ; dicendum, quod illud verum est, loquendo de mendacio quantum ad sermonem exteriorem, sed non est verum de ipso quantum ad interiorem intentionem: mendacium autem non sortitur speciem a falsa locutione, sed potius ab ipsa intentione, sicut tactum est.

3. Ad illud quod obiicitur, quod alia peccata habent fieri ioco, sicut et mendacium ; dicendum, quod denominationes non fiunt ab his quae raro accidunt, sed ab his quae frequenter . Licet igitur contingat, alia peccata per iocum perpetrari ; quia tamen non ita frequenter alia committuntur ioco, secundum quod ipsum mendacium: hinc est, quod esse iocosum non est differentia alterius peccati, sicut mendacii. Praeterea, etsi omnia opera sortiantur denominationem ab ipsa intentione, maxime sermo ab intentione denominatur ; et quia mendacium est in sermone : inde est, quod magis denominatur iocosum, quando fit intentione ludendi, quam alia peccata.

4. Ad illud quod obiicitur, quod ubi intervenit iocus, ibi non est intentio fallendi: dicendum, quod, sicut in littera explanabitur, cum dicitur: mendacium est falsa vocis prolatio cum intentione fallendi, secundum quod generaliter accipitur, non idem est fallere quod decipere, sed idem est fallere quod falsum dicere. Unde sensus est: cum intentione fallendi, hoc est falsum dicendi: et hoc utique convenit mendacio iocoso, licet minas complete quam pernicioso.

Ad illud quod obiicitur, quod esse perniciosum convenit omni generi peccati mortalis; dicen dum, quod perniciosum assignatur esse differentia ipsius peccati, non quia sit,proprium eius simpliciter: sed hoc est ratione mendacii officiosi, contra quod distinguitur perniciosum, quia illud prodest, et istud obest: et quoniam alia genera peccatorum non ita distinguuntur per officiosum, sicut mendacium: hinc est, quod nec ita distinguuntur per perniciosum.

6. Ad illud quod obiicitur, utrum distinguatur ratione materiae, vel voluntatis: dicendum, quod ratione voluntalis principaliter, licet etiam posset dici, quod ratione materiae quantum ad illam differentiam mendacii perniciosi, quae quidem consistit in doctrina religionis. Et si tu obiicias, quod ista prava voluntas potest esse in omni genere mendacii: iam patet responsio, quia hoc est falsum, secundum quod explanatum est: quia, secundum quod verba deserviunt intentioni, fit diversificatio specierum mendacii .