QUAESTIO II. Utrum haec sit admittenda: Deus factus est homo.

Secundo quaeritur, atrum haec sit admittenda: Deus factus est homo. Et quod sic, videtur:

1. Ioannis primo : Verbum caro factum est: sed caro, ut dicit Augustinus, non stat ibi pro parte, sed pro toto homine: ergo si haec est vera:

Verbum Dei facturo est caro, multo magis haec erit vera: Deus factus est homo.

2. Item, in Symbolo : "Incarnatus... et homo factus est".

3. Item, Augustinus : " Tanta fuit illa unio,

quod faceret hominem Deum, et Deum hominem ": ergo si unio illa fecit, Deum esse hominem, eum omnis activa inferat suam passivam, igitur Deus factus est homo.

4. Item, post incarnationem Deus est homo, et ante incarnationem non erat homo; sed quicumque modo est homo, et prius non erat homo, est factus homo: ergo si Deus est hujusmodi Deus est factus homo.

5. Item, idem est humanari quod hominem fieri: sed haec simpliciter conceditur: Deus est humanatus : ergo simpliciter concedendum est: Deus factus est homo.

Sed contra: 1. Mutatum esse est superius ad factum esse : sed haec simpliciter est falsa: Deus est mutatus: ergo et haec: Deus est factus homo.

2. Item, factum esse praesupponit fieri et fieri ponit imperfectionem: ergo de quocumque est dicere factum esse, est dicere imperfectionem. Sed hoc dicere de Deo est falsum: ergo et ista est falsa: Deus factus est homo.

3. Item, quandocumque dicitur: hoc fit illud, terminus habet rationem complementi respectu eius, circa quod fili ut cum dicitur: homo fit albus, notatur albedo esse complementum hominis : ergo cum dicitur: Deus fit homo, notatur fieri complementum Dei. Sed falsum est, quod homo aliquod complementum Deo tribuat: ergo praedicta locutio simpliciter erit falsa.

4. Item, adiectivum ponit rem suam circa suum substantivum ; sed hoc adiectivum factus, cum cadit circa subiectum et praedicatum, potius adiacet subiecto quam praedicato

quod patet, quia dicitur : Verbum est factum caro

ergo iste terminus factus ponit circa divinum suppositum rem suam: ergo praedicta locutio nominat aliquam factionem circa Deum. Sed hoc est falsum, cum nulla circa Deum possit esse factio vel innovatio: ergo falsa erit praedicta locutio.

5. Item, quandocumque praedicatur aliquid de aliquo cum determinatione non diminuente, potest praedicari simpliciter ; sed iste terminus homo non diminuit de ratione eius quod est factus: ergo si haec est vera: Deus est factus homo: haec erit vera: Deus est factus. Sed hoc est contra Symbolum , quod dicit, quod " nec factus nec creatus, sed genitus ".

CONCLUSIO.

Haec locutio: Deus factus est homo, quocumque sensu accipiatur, vera est, licet semper habeat aliquid improprietatis.

Respondeo: Dicendum, quod cum quaeritur de hac locutione: Deus factus est homo, iuxta illud quod consuetum est , praedicta locutio multipliciter est distinguenda, ex hoc quod illud participium potest ponere rem suam super totum, vel circa alterum extremorum absolute, vel circa unum extremum in comparatione ad alterum.

Si ponat rem suam, scilicet ipsam factionem, super totum, vera est locutio, et est sensus: Deus factus est homo, id est, factum est, ut Deus esset homo; et hoc quidem factum fuit in opere incarnationis.

Si autem ponat rem suam circa alterum extremorum absolute, utpote circa praedicatum, tunc est sensus: Deus factus est homo, id est, Deus est homo, qui quidem factus est sive productus: et hoc quidem verum est.

Si autem ponat rem suam circa unum extremum in comparatione ad alterum, sic est sensus: Deus factus est homo, id est, Deus fecit semetipsum hominem per humanitatis assumtionem, sicut homo facit semetipsum doctum per doctrinae acquisitionem.

Et primus quidem sensus est verus et consuetus secundum sensum communem, non tamen est secundum locutionis virtutem: quia hoc participium, quod est factus, cum sit masculini generis et adiectivum et adiective retentum, non potest ponere rem suam circa copulatum, sed necessario ponit, quantum est de virtute sermonis, circa subiectum, vel circa praedicatum.

Secundus autem sensus verus quidem est et haberi potest per sermonis virtutem et proprietatem , est tamen praeter usum communem. Cum enim dicimus, quod Deus factus est homo, non volumus dicere, quod Deus sit homo, qui productus est, sed volumus exprimere ipsam incarnationem sive unionem divinae naturae ad humanam.

Tertius vero sensus habetur et secundum usum communem et secundum locutionis proprietatem, habet tamen in se aliquid proprietatis et aliquid improprietatis. Et hoc patet, quia, cum dicitur: iste factus est bonus, vel huiusmodi, hoc participium foetus tria importat, videlicet antecessionem ex parte subiecti, et inceptionem ex parte praedicati, et transmutationem ex parte utriusque, quantum est ex vi sermonis, pro eo quod factum esse implicat fieri. In proposito autem est reperire antecessionem ex parte subiecti, et inceptionem ex parte praedicati, sed non est reperire transmutationem in supposito Dei: et ideo factus hic cadit a propria significatione quantum ad tertiam conditionem, nec importat transmutationem, sed unionem: nec significatur, quod Filius Dei sit suppositum transmutationis, cum dicitur: Deus factas est homo, sed quod est suppositum naturae factae et sibi unitae.

Licet igitur praedictus sermo, quocumque modo accipiatur, aliquam habeat improprietatem: quia veritatem habet, nihilominus recipitur, quia in expressione fidei nostrae magis consideratur sermonis veritas quam sermonis congruitas. Ea enim, quae sunt fidei nostrae, ut dicit Augustinus , melius intelligimus quam proferimus: unde Gregorius dicit, quod "excelsa Dei balbutiendo resonamus ".

Concedendum est igitur sermo praedictus, et rationes, quae hoc ostendunt, quia veritatem astruunt.

1. Ad illud quod obiicitur primo in contrarium, quod mutatum esse est superius ad factum esse: dicendum, quod verum est, secundum quod factum esse et fieri accipitur proprie: hoc autem est, cum dicit transmutationem circa ipsum suppositum. Non sic autem est in proposito, pro eo quod in incarnationis opere factum est, ut Deus sit homo, non secundum aliquam transmutationem factam in Deo, sed secundum transmutationem factam in altero extremo .

2. Ad illud quod obiicitur, quod factum esse praesupponit fieri, et fieri dicit imperfectionem,- dicendum, quod fieri dicit imperfectionem circa illud quod dicit mutationem: in praeseuti autem non dicit circa Deum mutationem nec imperfectionem, sed solum circa hominem: nec circa illum ponit imperfectionem praecedentem tempore, sed natura, quia ibi simul est fieri et factum esse 1.-

3. Ad illud quod obiicitur, quod terminus factionis est complementum: dicendum, quod illud verum est, quando illud quod notatur fieri circa principium, vel suppositum, facit aliquam innovationem secundum aliquam proprietatem absolutam. Non sic autem est in proposito: quia, sicut iam dictum est, ex parte Dei non dicit nisi habitudinem unionis.

4. Ad illud quod obiicitur, quod factus, cum sit participium, ponit rem suam circa subiectum, ut cum dicitur: Verbum est factum caro: dicendum, quod etsi trahat nomen a supposito, tamen quia non respicit ipsum absolute, sed in relatione ad praedicatum, ideo non est necesse, quod ponat circa ipsumaliquid absolutum. Ideo ad veritatem sufficit, ut circa subiectum ponatur antecessio, et unio respecta praedicati. Et hoc quidem reperitur in proposito.

5. Ad illud quod obiicitur, quod ille terminus homo non diminuit de ratione huius quod est factus: dicendum, quod veram est: non tamen licet inferre: est factus homo, ergo est factus: non propter diminutionem, sed propter denominationis mutationem. Non enim sequitur: iste est albus monachus, ergo est albus: non quia diminuat de ratione eius quod est albus, sed quia aliter denominat albus, cum dicitur cum adiuncto , aliter, cum dicitur absolute. Sic et in proposito intelligendum est, et hoc patet inspicienti .

QUAESTIO ID. Utrum haec sit concedenda: homo factus est Deus.

Tertio quaeritur, utrum haec sit concedenda: homo est factus Deus. Et quod sic, videtur:

1. Primo auctoritate Augustini : " Talis fuit illa runio,ut faceret Deum hominem, et hominem Deum":

ergo si fecit hominem Deum, homo ergo factus est Deus.

2. Item, homo est Deus, et ante incarnationem non fuit Deus: et incarnatio est Dei operatio: ergo per incarnationem homo factus est Deus.

3. Item, sicut haec est vera: Deus est homo, ita eius conversa: homo est Deus : ergo pari ratione, sicut haec est vera: Deus factus est homo, haec erit vera: homo factus est Deus.

4. Item, hominem esse Deum est verum ; aut est verum veritate aeterna, aut veritate temporali. Si veritate aeterna, ergo ab aeterno verum fuit dicere, hominem esse Deum: sed hoc est falsum: ergo etc. Si veritate temporali, ergo hominem esse Deum est temporale: et omne tale est factum: ergo factum est, Deum hominem esse: ergo homo factus est Deus.

Sed contra: 1. Subiectum fieri se habet per modum substantiflcantis et praecedentis ipsum terminum sed homo respectu Dei neutro modo se habet: ergo haec est falsa simpliciter: homo est factus Deus.

2. Item, cum dicitur: homo est factus Deus, aut homo tenetur ratione suppositi, vel ratione formae. Ratione formae non, quia non praedicatur Deus de homine ratione formae : si ergo est verum, intelligitur ratione suppositi vel hypostasis. Sed hypostasis illa est hypostasis Filii Dei, et illa est aeterna: ergo de illa est falsum simpliciter dicere, quod homo ratione illius sit factus homo-Deus.

3. Item, quia Deus factus est homo, Deus est homo novus, ergo a simili, si homo factus est Deus, homo est Deus novus sive recens: sed hoc est impossibile : ergo etc.

4. Item, communicatio est idiomatum , ergo si homo factus est Deus, Deus est factus Deus: sed haec est falsa: ergo et prima.

CONCLUSIO.

Locutio: homo factus est Deus, falsa est, nisi intelligatur in hoc sensu: factum est, ut homo sit Deus.

Respondeo: Dicendum, quod praedicta locutio, qua dicitur: homo factus est Deus, distingui habet per hunc modum, quo distincta est praedicta: Deus est factus homo, ex eo quod res huius participii factus poni potest circa totum, vel cira praedicatum, vel circa utrumque extremum. In primo

sensu locutio est vera, et est sensus: homo factus est Deus, id est factum est, ut homo esset Deus: et hoc quidem verum est.

Si antem determinat praedicatum, est sensus: homo est Deus, qui factus est: et hoc quidem falsum est.

Si autem cadat circa utrumque extremum et dicat ordinem subiecti ad praedicatum, tunc est sensus: homo factus est Deus, id est, qui prius erat homo factus est Deus posterius: et hoc quidem adhuc falsum est, quia esse hominem nullo modo antecessit in illo supposito esse Deum, nec divinum esse aliquatenus inchoatur.

Et sic patet, quod ista locutio, si aliquo modo possit concedi in primo sensu, in duobus aliis concedi non potest nec debet: homo factus est Deus. Unde magis est impropria: homo factus est Deus, quam haec: Deus factus est homo, et rarius invenitur scripta Si tamen alicubi legatur vel inveniatur, tunc secundum primum sensum est accipienda.

Et per hoc patent obiecta ad utramque partem inducta. Unde rationes, quae ad primam partem inducuntur, procedunt secundum primam viam: aliter enim non concluderent, sicut patet. Rationes vero ad aliam partem inductae procedunt secundum alias duas vias, videlicet prout participium cadit inter extrema, vel prout determinat praedicatum, sicut patet aspicienti.

Ad illud tamen quod ultimo obiicitur de communicatione idiomatum, dicendum, quod cum dicitur, quod unio illa facit communicari idiomata: dicendum, quod ab hac generalitate excipiuntur illa nomina, quae important unionem. Unde non sequitur: divina natura assumsit humanam naturam, ergo homo assumsit humanam naturam: sic nec et in proposito sequitur. Cum enim dico, hominem esse factum Deum, dico, hominem esse Deo unitum: et tale idioma Deo non communicatur per unionem pro eo quod ipsa unio inter unibilia importat diversitatem et distinctionem, et eam praesupponi oportet ad idiomatum communicationem: et ideo talia idiomata unionem importantia non sunt communicabilia. Et per hoc responderi potest ad ultimam obiectum et consimilia .