QUAESTIO II

Utrum essentiale sit. mendacio esse peccatum.

Secundo quaeritur, utrum essentiale sit mendacio esse peccatum. Et quod sic, videtur:

1. Primo auctoritate Augustini, contra Mendacium , qui dicit sic: " Viaetur mihi omnegenus mendacii esse peccatum ".

2. Item, Angustinus in libro de Mendacio

" Aut non est credendum bonis, aut credendum est eis quos credimus debere aliquando mentiri, aut non est credendum, bonos aliquando mentiri; quorum primum est perniciosum, secundum stultum: restat ergo , ut nunquam mentiantur boni ". Si ergo aliquis mentitur, necesse est, in quantum mentitur, esse malum: ergo essentiale est ipsi mendacio esse peccatum.

3. Item, Augustinus, ibidem :" Quisquis aliquod genus mendacii, quod peccatum non sit, esse puta verit, semetipsum turpiter decipit ": ergo redit idem quod prius.

4. Item, hoc ipsum videtur ratione quia essentiale est ipsi mendacio esse privationem veritatis et respectu rei et respectu intentionis ; sed ubicumque est intentionis obliquitas, ibi necessario est culpa: ergo necessarium est, ipsum mendacium esse peccatum.

5. Item, omnis iniquitas, essentialiter loquendo, est peccatum ; ubicumque autem est mendacium, ib: dolositas est, quia aliud gerit nomo in corde, aliud dicit ore: ubi autem dolositas est, ibi iniquitas: ergo a primo, impossibile est , aliquod mendacium non esse peccatum.

6. Item, verba instituta sunt ad hoc, quod homo exprimat per illa illud quod mente gerit ; sed quicumque mentitur, utitur verbis ad contrarium eius quod mente gerit: tergo quicumque: mentitur, utitur verbis ad contrarium eius, ad quod instituta sunt: et omnis qui utitur re ad contrarium eius, ad,.quoq instltuta est, necessario illa abutitur ; et omnis qui abutitur, peccat: ergo omnis qui dicit mendacium, peccat .

Sed contra hoc obiicitur: Primo per exempla: quia,. Genesis vigesimo secundo , Abraham, cum.intenderet,puerum immolare,: dixit, se cum puero reversurum, ad servos ; et Isaac de uxore sua .dixit quod soror eius esset Genesis vigesimo sexto; et de loseph similiter habetur exemplum, Genesis quadragesimo secundo et quadragesimo quarto. Si ergo facta Patriarcharum narrat Scriptura non sicut reprehendenda, sed: sicut imitanda; et ipsi mentiti fuerunt: videtur, quod mentiri possit aliquis sine peccato.

2. Item, in Scripturis proponuntur multae locutiones, quae secundum intentionem litterae falsae sunt, sicut patet.de eo quod dicitur Iudicum nono : quod ierunt ligna ad rhamnum etc.: et disputantes proponunt multa, quae sciunt esse falsa: cum ergo sacra Scriptura absque aliquo peccato fuerit data et scripta: et inspirata, et disputatio ad veritatem inquirendam sit laudabilis et meritoria: videtur, quod aliqua mendacia dici possint absque ulla.culpa: ergo non est essentiale ipsi mendacia esse peccatum.

3. Item, secundum quod dicit Ambrosius , " non solum est mendacium in verbis, sed etiam in operibus simulatis ": sed contingit facere opera simulata absque aliquo peccato, sicut fecit Iosue, qui simulavit, se fugere ante habitatores Hai: et David, qui simulavit se stultum ante regem Achis; et Iehu, qui simulavit se cultorem Baal; et isti non peccaverunt, sed potius commendantur: ergo videtur pari ratione, quod possit fieri mendacium in verbis sine peccato.

4. Item, maius malum est homicidium et furtum, quam sit mendacium ; sed furtum et homicidium potest bene fieri, nec est necessarium semper esse peccatum

sicut patet de his qui occidunt auctoritate legis, et furantur tempore necessitatis, vel ex praecepto Domini, sicut filii Israel ergo videtur multo fortius, quod mendacium aliquod possit bene fieri: ergo non est essentiale ei esse peccatum.

5. Item, mendacium, quo quis mentitur proximo, est contra mandatum.sepundae tabulae: sed in mandatis secundae tabulae, ut dicit Bernardus , potest Dominns dispensare, ut bene flant: ergo et in ipso mendacio: igitur non videtur, quod essentiale sit ei esse peccatum.

6. Item, possibile est, quod quis mentiatur pro pter (caslitatem alterius conservandam, quem diligit ex caritate: sed omne quod fit ex caritate, fit bene et meritorie ,et tale non est peccatum: ergo si possibile est mentiri ex caritate, possibile est, mendacium non esse peccatum.

CONCLUSIO.

Omne mendacium est peccatum;immo hoc ipsi ita est essentiale, ut nullo pacto, nullo fine, nulla dispensatione, sive humana sive divina, possit bene fieri.

Respondeo : Dicendum, quod absque dubio omne

. mendacium est peccatum ; et adeo est ipsi menda .cio essentiale esse peccatum, ut nullo pacto ,nullo fine, nulla dispensatione, nec humana nec divina , possit fieri bene. Et hoc Augustinus dicit expresse et nititur multipliciter probare; et in hoc communiter concordant doctores. Sed rationem huius difficile est assignare, et ad hoc possumus niti diversimode.

Una namque ratio reddi potest ex parte eius,

. contra quod est mendacium. Mendacium enim est contra Veritatem, homicidium vero et furtum contra creaturam. Deus antem contra suam veritatem non potest facere

nec aliquis iuste contra divinam veritatem ire

quamvis possit quamlibet creaturam alii pro voto subiicere et eam disponere et ordinare. Ideo licet possibile sit dispensare in homicidio et furto, non tamen in mendacio.

Sed haec ratio non videtur sufficere, quia non omne mendacium est contra Veritatem increatam. Sicut enim est bonitas creata et increata, ita etiam et veritas; et sicut Deus est supra creatam bonitatem, ita etiam est supra creatam veritatem: ergo sicut potest dispensare, ut aliquis destruat aliquod bonum creatum, ita tamen quod nullum fiat praeiudicium suae bonitati ; ita videtur similiter de veritate.

Ideo est alius modus dicendi, quod mendacium nullo modo potest bene fieri, nec aliquo fine nec aliquo praecepto dispensativa , quia semper manet in eo deordinatio, quae quidem est ex discordia vocis et intellectas ; nonae autem est reperire in aliis

nam divinum mandatam superveniens tollit deordinationem illam quae est in homicidio et in furto

ideo magis adhaeret malitia ipsi mendacio quam

. furto, vel homicidio. Sed nec adhuc videtur istud sufficere: quoniam, si Deus potest facere, duos homines discordare ab invicem sine peccato, sicut dicimus de Paulo et Barnaba ;videtur similiter, quod manente intellectus et sermonis discordia, possit ex dispensatione divina amoveri omnis culpa. Et ideo non videtur ratio sufficiens sumi ex parte discoidiae intentionis et sermonis.

Et ideo adhuc est tertius modos dicendi, quod dupliciter dicitur aliquid esse malum: aut ex genere actus, utpote cum transit actus super materiam indebitam, aut ex malitia intentionis . Cum autem transit actus super materiam indebitam ,hocpo- test esse dupliciter: vel respectu Dei, vel respectu proximi. Si respectu Dei; sic est malum in se et secundum se, nec ullo modo potest bene fieri, sicut est odire summum Bonum et blasphemare Deum. -Si respecta proximi, sicut est nocumentum inferre proximo in persona vel in rebus ;sic est malum in se, et potest aliquo fine bene fieri, quia potest recta intentio supervenire ex dispensatione. - Cum autem aliquid est malum ex malitia intentionis, tunc sive sit respectu Dei, sive respectu proximi, simpliciter. mulum est et nullo fine potest bene fieri, quia dicit privationem debili finis. Unde facere. hoc malum esse bonum, nihil aliud est facere, quam aliquid simul esse bonum et malum. Tale autem est mendacium.

Nam mendacium non solummodo dicit malum ex hoc, quod actus transit super materiam indebitam, sed etiam ex intentione indirecta ; quoniam ad esse mendacii ista duo concurrunt, videlicet dicere falsum et intentio fallendi. Et primum est malum in se et potest hene fieri ab eo qui ignoranter dicit falsum ; ratione vero secundi est malum secundum se et nullo fine potest bene fieri, nec circa ipsum potest dispensari; sicut nullo modo potest bene fieri, quod aliquis cognoscat alienam intentione adulterandi sive ex improbitate voluntatis. Concedendae sunt igitur secundum hoc rationes ostendentes, quod essentiale est ipsi mendacio esse peccatum, et quod ipsum mendacium est malum secundum se, sicut dicit Augustinus. quoniam de ratione Sui nominis includit inordinatam intentionem. sicut ostensum est.

-1. Ad illud vero quod primo obiicitur in contrarium per exempla veteris Testamenti, de mendacio Abrahae, Isaac et Joseph; dicendum, quod nullus eorum mentitus est. Nam etsi Abraham vellet filium suum immolare, credebat tamen ex magnitudine fidei suae, sicut dicit Apostolus , quod Dominus eum suscitaret; sciebat enim, quod firma erat promissio, qua dictam fuerat: In Isaac vocabitur tibi semen. - Similiter nec Isaac mentitus fuit, quia Rebecca soror erat et uxor, et dicendo, ipsam esse suam sororem, veritatem utique tacuit, sed tamen falsitatem non dixit . - Similiter etiam nec loseph mentitus fuit, quia verba illa non dicebat affirmando, sed potius tentando, cum dicebat, eos esse exploratores. Unde potius intelligenda sunt inlerrogative- quam affirmative. Cum autem dixit , se peritum esse in augurandi scientia: large accipitur verbum augurandi pro futurorum praevisione. Praeterea, hoc ipsum etiam interrogative dixit, potius exprimens famam populi, quam de hoc habebat, quam sibi attribuere volens famam illam . Sic etiam et de consimilibus iudicandum est.

2. Ad illud quod obiicitur de locutionibus positis in Scriptura, dicendum, quod ea quae transum tive dicuntur : referuntur ad consequentem intellectum et pro illo intelliguntur : et quando pro illo habent veritatem, nullum est ibi mendacium. Et hoc est quod dicit Augustinus in libro de Mendacio : " Quidquid figurative fit aut dicitur, non est mendacium ; omnis enim enuntiatio ad id quod enuntiat, referenda est. Omne autem figurative factum aut dictum hoc enuntiat , quod significat eis quibus intelligendum. prolatum est " ; et sic nullum est ibi mendacium, quia non enuntiantur pro intellectu primo, sed pro secundo, qui veras est

Sic nec in disputatione est menddeium, cum proponuntur aliqua. falsa ad hoc quod per illa deducat homo ad maius falsum, et deducendo ad maius falsum reducat ad verum. In disputationibus enim propositiones magis sunt(interrogationes quam veritatis assertiones, nisi forte in doclrinalibus disputationibus, in quibus " oportet discentem credere. ": ubi sola vera proponuntur et probantur et supponuntur

3. Ad illud quod obiicitur de simulatione in fa cto, dicendum, quod est simulatio cautelae et in structionis et duplicitatis. Simulatio cautelae ferit in Iehu, cum finxit se cultorem Baal , et David,qui finxit se stultum. Simulatio vero doctrinae fuit in Christo, cum finxit se longius ire, sicutdiciftur Lu cae ultimo ; in quo erudivit disrapulos officium ho sprtalitatis quo coegerunt illum apud se manere,

per quod meruerunt etiam illum cognoscere. Simulatio vero duplicitatis est in hypocritis, qui in signo exteriori ostendunt, se esse bonos, et interius replentur malitia . Primae duae simulationes non tenent rationem mendacii, sed tertia rationem mendacii tenet: et illa non est sine peccato.

Praeterea, non est simile de verbo et facto, quia factum non est principaliter institutum ad significandum mentis conceptum. Sermo autem ad hoc institutus est, ut sit "nuntius et interpres ipsius mentis ", et ut homo significet alteri quod est apud se, et ut constituatur veritas apud audientem, quae est apud loquentem: et ideo qui ad aliud utitur ipso sermone abutitur et incurrit peccatum mendacii. Non sic autem est semper ex parte facti.

4. Ad illud quod obiicitur, quod maius peccatum est furtum et homicidium quam mendacium ; dicendum, quod quamvis gravius peccatum sit utrumque eorum, quando fit mala intentione et malo fine; quia tamen contingit, illa a malo fine separari, ideo possunt fieri. Non sic autem est in mendacio reperire, quia de ipsa nominis ratione? nominat intentionis obliquationem.

5.Ad illud quod obiicitur, quod est contra mandatum secundae tabulae ; dicendum, quod in mandatis secundae tabulae quantum ad actum bene contingit, Deum dispensare, sed quantum ad deordinationem intentionis nunquam, ut aliquis excusetur a peccato propter divinum praeceptum, manente intentione deordinata.

6. Ad illud quod obiicitur de eo qui ex cari-1ate movetur ad mentiendum ;dicendum, quod ca- ritas praesupponit veritatem, unde.ad nihil movet, quod veritati repugnet, veritati dieo ex parte aniinae. Unde dicit Bernardus ., quod ad hoc, quod opus sit laudabile, necesse est, quod sit." carius in intentione et veritas in electione" Et quia veritas non. servatur in prolatione mendacii; hine.est, quod Mendacium ex earitate non potest dici. Sicut enim ex caritate non.potest scienter commiti malum, quod quidem maneat malum, ut inde eveniat bonum ;sic etiam, non potest ex carittate dici falsum,

ut,inde sequatur verum aut bonum. Et est simile: quoniam, sicut vis operativa deservit affectivae, sic m.interpretativa deservit intellectivae; et sicut finis affectionis est bonum, ita finis intelligentiae est ve rum . Sicut ergo nullum opus potest ex caritate fieri, nisi quis intendat bonum, et illud opus sit ordinabile ad bonum.; sic etiam nullus sermo potest ex caritate proferri, nisi in illius sermonis prolatione primo intendat verum. Et quia mendacium ordinatum est ad contrarium veri, videlicet ad indicandum falsum ex ipsa intentione proferentis ; ideo non potest fieri ex caritate nec meritoria, sed semper male. Et haec ratio tacta fuit in ipsa responsione facta ad quaestionem .