CAPUT XVIII. De vaporativis et non vaporativis.

Vaporativa sunt quaecumque corporum homiomerorum habent humorem talem, qui non sensibiliter exhalet ab eis sine calore igneo ustivo : quibusdam enim ignitis et urentibus igne est exhalatio quae vapor aliquando vocatur, quae exhalatio est segregatio partium subtilium, et segregatio spirituum qui sunt in eo quod uritur : et evolant in aere propter formam raritatis quam assumunt a calido ustivo : et materia eorum a qua segregatur, est humidum humefactivum quod est in eo quod uritur. Licet autem haec exhalatio aliquando vapor dicatur, tamen exhalatio proprie est humidorum, et vapor terrestrium secundum quod hic volumus loqui de vapore : accipimus enim eum pro resolutione corporis compositi, in quo magis est terrae quam humoris. Exhalationem autem vocamus emissionem illam quae fit a commixto corpore, quod est spiritus aquae, sicut tenue vinum, vel serum, vel hujusmodi. Alia est autem differentia inter vaporem istum de quo hic loquimur, et vaporem de cujus duabus speciebus locuti sumus in praehabitis libris hujus scientiae : quoniam vapor vaporativorum mixtorum corporum per moram aliquam segregatur in aerem : quod non facit iste : quia per moram stans in aere, spissatur in nubes et in materiam ventorum : hoc autem contingit vapori ustibilium ideo quod incensa sunt, et calidum in eis est magis consumens humi- dum corporale quam faciat calor solis : et ideo continue segregatur et divaricatur donec fit aer. Potest etiam esse causa hujus, quia est paucus et ideo facilius vincitur a qualitatibus aeris. Tertia vero causa ejusdem est, quoniam materia ejus non continue sibi adgeneratur, quemadmodum ille qui elevatur calore solis ex terra et aqua : et ideo non est quod teneat et multiplicet ipsum, propter quod convertitur in aerem per moram aliquam non magnam.

Secunda autem differentia est istius vaporis ad illum : quia vaporantia istum vaporem per calidum ustivum, aut sunt humida grossa, sicut oleum, et hujusmodi : aut sunt sicca, sicut lignum. Et siquidem sunt humida, remanent evanita quando subtile quod est in ipsis, evaporaverit : tunc enim nec saporem debitum habent, nec calorem, nec etiam motum substantiae in tenuitate et spissitudine quam debent habere. Si autem sunt sicca, tunc fiunt terrea magis, sicut quod fiunt forte carbones vel cinis : et ideo etiam carbones prius exstincti et postea accensi sicciorem vaporem habent quam ligna ardentia : quia humidum ex lignis evaporatis temperat ignis siccitatem. Adhuc si carbones extinguantur aqua, et postea accendantur, minus habent siccum ignem quam illi in quibus operimento terrae suffocatur ignis : et quia in illis clauditur ignis intus qui consumit totum humidum quod est in ipsis : propter quod ignis talium laedit caput, quia nimis siccus est: et ideo perfunditur ignis vino, quia ex vaporatione vini temperatur siccitas ignis : projicitur etiam aliquando sal super talem ignem, eo quod sal aliquid humoris habet in terreo combusto : propter quod etiam crepitat in ignem projectus : terra autem et aqua a quibus resolvitur vapor de quo in antehabitis locuti sumus, non relinquitur sicut evanita terrea incinerata vel incarbonata, eo quod non totum humidum per solem exsugitur de ipsis.

Differt quoque tertio ista segregatio ab

illa, quando convertitur in pluviam ut humefaciat, neque fit spiritus sive ventus sicut fit ex vaporatione terrae et aquae : est enim spiritus qui ventus vocatur, continuus fluxus aeris in longitudinem : cum enim duplex sit esse venti, ut diximus in praecedentibus, scilicet in causa, et in effectu, causa venti est vapor terreus aerem ubique transcendens, et eum fortiter impellens : ventus autem in effectu est aer impulsus, vel aeris impulsio : haec autem impulsio continua non est sita naturae inferius directae, sed ad latus in longitudinem circa terram, sicut diximus in praecedentibus : vapor enim iste licet sic proprie sit sicci et terrrei corporis, non tamen efficit talem fluxum, sed directe ascendit et dissipatur.

Est etiam quarta differentia, quia vapor qui est a corpore communi sive commixto per calidum ustivum, fit coarctatione aridi et humidi, quae ambo subjiciuntur calido ustivo tanquam unum, et non tanquam duo : et ideo humidum licet sit facilius resolubile quam siccum, non tamen citius resolvitur a corpore mixto, sicut facit in resolutione vaporis de quo in praehabitis tractavimus,sed potius coarctatur unum cum alio: et in humidi evaporatione effumat etiam in siccum combustum, sicut diximus : propter naturam enim mixti siccum detinet humidum ne vaporet sine ipso, et humidum confert sicco subtilitatem quamdam ut evolare possit cum ipso, et ideo evaporatio talis non humefacit ea quae tangit, et in quibus reflectitur in se ipsam, sicut facit exhalatio elementorum,sedpotius colorat ea fuligine : et nigredo quidem fuliginis est ex sicco terreo adusto : adhaerentia ejus est ex humido quod elevatur in ipso : propter vim autem ignis invenitur fuligo incontinua, quia humidum est parvum non sufficiens continuare : et ideo etiam dura est in tactu, nisi sit fuligo ex unctuoso aliquo in quo mollities, et major continuitas, eo quod humidum in talibus quasi inseparabile est a terrestri combusto propter viscositatem corporis unde re- solvitur vapor talis. Licet autem plurima corpora sint terrea, et complexio eorum non sit una, et ideo quod resolvitur ab eis, secundum veritatem non est ejusdem rationis, tamen quia proprie non habemus nomina singulorum, ideo omnium eorum in quibus abundat terra, communi nomine vocamus fumum : cum tamen fumus proprie sit lignorum : et ideo non dicimus quod vapor ossis et pilorum est fumus, cum tamen fumus a fumo specie differat, sicut corpus a corpore. Invenimus enim in omnibus hujusmodi unum, scilicet quod terrea sunt : et ideo ab illo uno fumalem evaporationem dicimus fumum vocari: tamen hoc nomen non convenit eis univoce in communi, sed per analogiam, secundum quam convenientiam habent ad vaporem lignorum, in quibus evaporatio est ex humido aereo coadunato cum terrestri in commixtione ligni. Ita enim etiam Empedocles omnia in quibus terra abundat, reduxit ad unum per analogiam, quando dixit quod cineres et folia arborum et etiam avium plumae densae quae, non sunt ut lanugines, et squamae piscium, omnia sunt de numero fortium membrorum, intelligere volens quod unum est in eis terrestre siccum, quod facit omnia esse fortia: ab illo ergo uno etiam evaporatio quae fit de ipsis, vocari habet per analogiam, quod est fumus. Differunt tamen in esse fumi, quia fumus lignorum magis pinguis est propter aereum quod est in eis cum aqueo : fumus autem grossorum est emissio quaedam substantiae eorum in toto : et ideo diximus supra quod oleum non elixatur, quia non extrahitur in eo humidum a terrestribus ut terrestria exsiccata densentur et inspissentur et arefiant : nec etiam impinguatur a calleo ustivo, quia neque residet pars ejus grossior in se, subtili educta,sed evaporat totum successive per calidum ustivum : tamen licet sit humidum oleum, non tamen est elixativum: quia elixatio est humidi humefactivi sine terrestrium admixtione educti : unde aqua non est evaporativa, sed exhalativa. Vi-

nuru aliquando convenit cum oleo, aliquando cum aqua : virium enim dulce, praecipue si antiquum sit et bene desiccatum, evaporat sicut oleum : eo quod pinguedinem subtilem multam habet : et ideo multa facit quae sunt eidem et oleo communia : non enim coagulatur algore, sicut nec oleum, licet forte a frigore impinguetur : etiam est cremabile sicut oleum, et in crematione illa evaporat totum : et ideo tale vinum nomine vinum est : operatione autem non omnino est vinum, eo quod humor ejus non est vinosus, sed unctuosus oleagineus : non enim quodlibet vinum inebriat, sed potius id quod facit vaporationes grossas multum oppilantes vias animalium et motivarum virtutum. Istud autem vaporem habet subtilem valde : cujus signum est, quia flammam emittit. Si enim ponatur ad ignem, et infigantur calami superius et inflammantur sicut ab oleo, et sublimatio talis vini fomentum est flammae subtilis, sicut nos docuimus in antecedentibus tractatibus istius scientiae, si subtilietur immixto aliquantulum salo et aliquantulum pulvere sulphuris : quia a sulphure augetur sua unctuositas, et a sale sua caliditas.