CAPUT VIII.

De materia et generante causa pruinae.

Post haec autem dicemus de pruina, tria tangentes de ipsa, de materia ipsius et generante, et secundo de loco generationis ejus, et tertio de differentia et convenientia ipsius cum rore. Dicit autem Aristoteles quod elevatur vapor ex aqua, et frigus quod obviat ei die ac nocte, est vehemens valde, illud frigus aggregat illa et spissat : et vapor ille sic ascendens fit pruina. Est autem sciendum, quod vapor pruinae paucus est subtilis sicut et vapor roris : sed propter vehementiam frigoris non potest ascendere ad locum roris : et hoc frigus frequenter est ex tempore vel ex aere : ex tempore quidem quando recedit sol per utrumque motum, scilicet circuli aequinoctialis et circuii obliqui, sicut est in nocte hyemis serena : tunc enim in obliquo circulo sol recessit, quia movetur tunc in signis Meridionalibus quae longinqua sunt a nobis : et etiam occidit super Oriente in motu quem habet super aequinoctialem et super polos mundi quantum ad motum diurnum : et sic ex duabus causis augetur frigus ex tempore, ex aere autem est frigus in vere et in autumno : et ideo tunc multiplicantur pruinae : in vere enim adhuc in aere est frigus, quia induxerunt frigidi vapores et nubes hyemis in ipsum, et illud sole conscendente propellitur inferius : et ideo comprehendit subtilem vaporem elevatum, et convertitur ipsum in pruinam : et praecipue quando juvatur frigus aeris in respectum alicujus planetae frigidi sicut Saturni : experti enim sumus sensibiliter Saturnum habere virtutem magnam in hoc : et haec est causa quare frequenter fructus in flore destruitur in vere. In autumno autem propter descensum solis a nobis multiplicantur nubes frigidae, quae elevatae infrigidant acrem : et ideo cum recedunt nubes, remanet aer frigidus, et comprehendit vaporem et congelat ipsum in pruinam. Ex his patet quid sit generans pruinam, quoniam frigus excellens quod est simul convertens et congelans ipsum circa mediam aeris regionem : vapor autem qui materia ejus est, subtilis est et ascenderet alte sicut ros, si non a frigore aeris praeoccuparetur.

Cum autem sit triplex vapor, scilicet pluviae, nivis, et pruinae sive roris, duo istorum generantur frigore prius spissante vaporem in nubem, scilicet nix et pluvia : alia duo generantur a vapore in nube non spissata, scilicet ros et pruina : sed ros generatur a frigido temperato, vaporem tantum resolvente : pruina vero generatur a frigido excellente vaporem congelante antequam incipiat converti in aquam : et ideo pruina non est rotunda, sed expansa sicut vapor, nec pars cohaeret parti, sed separatur a parte sicut vapor distractus fuerit. Adhuc licet nihil congeletur nisi aqua,et conversio vaporis sive nubis in aquam nulla praecedat congelatio in eo quod congelatio propria passio est aquae, non tamen semper tempore est conversio vaporis vel nubis in aquam quae natura praecedit congelationem : sed. aliquando sequitur eam, scilicet conversionem, sicut in generatione grandinis aliquando conversio prius incipit et est in fieri, sed non in perfectione : quia dum convertitur, congelatur sicut in nive : quando conversio etiam non incipit ante congelationem : sed. omnino sunt simul, sicut pruina. Nec pluribus modis variari possunt conversio et congelatio : quia quartum membrum esse non potest, quod congelatio sit ante conversionem, cum congelatio sit passio ejus quod per naturam ante conversum est, licet forte tempore

sit simul: cum autem subtilis sit vapor pruinae, universaliter ab ipso expellitur calidum subito : et ideo nihil est quod mollificet vaporem conversum et congelatum : et ideo pruina est rigens et dura, aer tamen introductus in vaporem non expellitur : et ideo partes pruinae quando conversae sunt et congelatae, sunt rarae et quasi interceptas. Et haec dicta sint de materia et efficiente pruinae.