CAPUT VITI.

De his quae similia sunt terrae et aquae, et qualiter(cosigillantur et impinguantur a calido et frigido et humido et sicco separatim separatione.

Quaecumque autem secundum naturam sunt communiter terrae et aquae, sicut habentia hypostasim magnam in fundo, vel viscosa, vel mollia terrestria, illa coagulantur et ab igne qui est calidus et siccus, et a gelido, et ab utroque istorum nonnunquam quaedam eorum impinguantur : oportet enim quod omnia ista sint humida secundum actum, quia aliter non moverentur ad coagulationem sicut arefactionem quamdam, nec ad impinguationern sicut ad id quod est exsiccatio quaedam. Cum autem siccae fiant a calido et frigido communiter, fiunt quodam modo eodem et quodam modo diverso. In genere enim est modus idem, quia incipiunt ab humido, et mutantur in siccum. In specie autem est modus differens : quia cum haec fiunt semper ab eo per eductionem humidi : et tunc aut inducit duritiem ex hoc quod totum extrahit in ipso fluens humidum, non relinquens nisi humidum continuans, et tunc calidum coagulat : aut fit a calido non inducente duritiem, quod contingit ideo quia non totum humidum educit, et tunc impinguat, sicut patet ex superius dictis de his impressionibus. Cum enim calidum evaporare facit humidum, tunc necesse est quod aridum incrassetur commixtum cum aqueo et aereo. Tale etiam corpus quod est terrae et aquae constat a gelido : quia si paucum sit humidum, tunc frigidum constringens calidum, vincit ipsum et cogit ipsum recedere : et tunc recedit secum humidum quando abit calidum, et tunc coagulatur siccum. Si autem multum sit humidum, non potest fieri coagulatio, nisi per humidi repressionem ad centrum, sicut supra diximus. Istis ergo modis cum fiat coagulatio, dicemus prius in hoc capitulo de coagulatis per humidi separationem a sicco, et postea de his quae coagulantur per humidi repressionem in centro sicci.

Dicamus ergo quod illa quae coagulantur per humidi separationem a sicco, aut coagulante simpliciter a calido separante humidum a sicco quod ante per frigidum in sicco compressum fuerat. Si autem simpliciter separatur humidum a sicco per calidum, aut hoc fit vaporabiliter educto humido a sicco, aut fit per simplicem separationem humidi sine evaporatione. Sicut autem superius diximus, cum coagulatio sit quaedam arefactio, et arefactio sit motus ab humido in aridum, oportet quod omne quod coagulatur, ab humido aliquo modo incipiat. Est autem humidum id a quo humidum non potest evaporare, quoniam id unde evaporat : et idcirco id a quo evaporat humidum, necesse est molle quod non defluit, sed cedit tangenti in seipsum. Id autem a quo separatur abundans humidum, necesse est esse fluidum. Quaecumque ergo sunt mollia et sunt humida cum. sint terrestria multum, non

impinguantur, sed coagulantur exeunte ab Ipsis humido per calidum faciens evaporare ipsum : quemadmodum later coctus, qui primo mollis est quando est crudus : et eadem est coagulatio lapidis in terram per naturale calidum : constatque quod est actio calidi quae est optesis. Causa autem quod non impinguatur, haec est : quia impinguatio est ex aereo residente in aqueo, et ex subtili terreo provenit, quando est ex frigido agente : quando autem est ex calido, tunc provenit ex subtili terreo apprehendente humidum aquae et aeris, sicut diximus. In mollibus autem est grossum terrestre humido non bene permixtum : et ideo actione caloris unum separatur ab alio : quia quae non bene mixta sunt, illa non bene invicem se tenent, et de levi separantur, et tunc induratur terreum, et evaporat humidum.

Si autem quis objiciat de oleo, quod lateritium vocatur, eo quod de latere extrahatur, quod extrahi non potest nisi later pinguefiat : dicendum quod oleum nihil est ad propositum, quia nos loquimur hic de pinguedine prout ipsa est forma perfectiva mixti terminati per qualitates mixtibilium : et constat quod later formam talem non accipit per calidum : sed potius, ut dictum est, accipit formam coagulationis quae durities est dicta. Non enim negamus hoc quod dicunt Alchimici, scilicet quod de omni re trahatur oleum et nitrum et aurum per ignem proportionatum et successive et continue agentem acute vel lente, secundum quod exigit proportio rei transmutandae. Quia cum calor Ignis sit extractivus omnis humidi, non potest esse quin in omni re sit aliqua pars humidi inseparabiliter a sicco apprehensi : et Illud siccum quod est in humido apprehensum, est subtile, et humidum ejus est viscosum : et Ideo cum constare incipit extra ignem, frigori aeris oppositum., erit pingue, sicut oleum. Humidum autem hoc modo colliquatum quod quidem fuerit continuans corpus ex quo extrahitur et fuerit magis aqueum, ex illo, eo quod

multum est adustum, fit nitrum. Cum autem illud idem ubique fuerit apprehensum terrestri subtilissimo sicco, et fuerit terrestre subtile in ipso aliquantulum adustum et optime per calidum cum subtilissimo aqueo permixtum, tunc eliquatur Inde aurum. Verum istae opiniones difficiles sunt valde, et eorum principia non ad plenum sunt artificialia possibilia. Patet ergo quod objectio illa nihil est contra propositam intentionem. Oleum autem quod apud quosdam medicorum vocatur lateritium, supra inductum est in latere et non cognatum ei : accipiunt enim laterem calidum ignitum fortiter adustum, et extinguunt eum per hoc quod immergunt ipsum in oleo, vel oleum superfundunt ei : et postea contundendo formant laterem, et sublimando sicut fit in aqua rosacea, extrahunt ab ipso oleum acutum, valde et calidum et siccum, et utuntur eo in medicinis .

Redeamus ergo nunc ad ea quae coagulatur humidi separatione a sicco per calidum. Cum enim illa non sint species aquae sicut illa quae arefiunt et sicut tantum humidum quod evaporare non potest, necesse est ipsa esse fluida habentia hypostasim magnam in profundo vel viscosam. Nos autem possunt esse viscosa, quia ab illis non est separabile humidum : oportet ergo quod Illa sint humida fluida, hypostases magnas habentia per multas terrestres partes quae sunt in ipsis : quaecumque ergo taliter mixtorum sunt humida fluida, illa primo ante coagulationem impinguantur, et postea coagulantur : et cum coagulante, post humefacta sunt, et postea coagulatione indurescunt, velut lac a quo cum serum separatur, impinguatur caseus per immixtionem substantiae butyrosae cum substantia casei : et humescit primo caseus, et tandem induratur. Sunt autem pinguedinem casei quidam impedientes per artificium quo separant butyrum a lacte, et postea separant serum a caseo per coagulationem lactis. Quaecumque vero primo facta sunt a frigido agente dura vel pinguia, illa adveniente calid o coagulante primo molli fricantur cum calidum exhalare incipit et diffundi per partes pinguis vel duri facti per frigidum quod humidum in ipsis represserat, et talia in duris sunt sicut later, qui postquam factus, exponitur aeri frigido, ut induretur per frigidum comprimens humidum : et ideo cum postea ponitur in fornace, solvitur humidum comprehensum in ipso, et efficitur curvabilis : quia cum. frigidus fuerit, curvari sine fractura non poterat : humidum enim egreditur, et tunc aridum curvatur mollificatum per humidum quando humidum exhalat : quia tunc necesse est contrahi terrestre siccum. Et haec est causa, quod lateres infornacibus contorquentur, et illi praecipue qui magis humidi fuerint: et ideo artifices multum exsiccant eos ad aerem antequam in fornace ponantur, ne intorqueantur. Si enim congelarentur primo frigido antequam exsiccarentur, non forent convenientes, quia tunc multum humidum esset in ipsis : quia frigiditas congelans constringeret ne permiscerentur bene cum. terra, et ideo cum subito exhalarent in fornace, remanerent terrestre lateris incontinuum et formaretur later : propter quod exsiccantur ad. solem qui multum extrahit de humido, et quod remanet temperatum frigus aeris, potius adunat cum partibus terrestribus lateris, quam constringat. Haec etiam est causa, quare in hyeme lateres boni fieri non possunt. In omnibus autem his calor digestionis qui est optesis, agit, nisi in lacte, in quo separat humidum : hoc enim fit per calorem epsesis. Haec igitur dicta sunt de separatione humidi a sicco per calidum coagulans, etc.