CAPUT II.

De opinionibus Antiquorum et rationibus eorum de fulgure et tonitruo, qui dixerunt haec causari orbe et lumine stellarum.

Omnes autem fere sapientes Antiqui tam naturales quam divini conveniunt in tribus, quorum unum est quod id quod ibi apparet, sit ignis : et secundum est quod sit in concavitate nubis : et tertium, quod simul sint corruscatio et tonitruum, licet citius et serius percipiatur unum quam alterum. Fere autem dico propter quemdam Antiquorum, Clidemum nomine, qui fulgurationem dixit esse speciem inanem, non ignem quidem, sed resplendentiam solis vel lunae vel stellarum super nubem aquosam, sicut per noctem apparet quidam splendor remorum. Licet hoc esse falsum de facili probatur, quia splendor remorum non videtur nisi in ipsa aqua : sed fulguratio frequenter erumpit de nube et cadit in fulmine.

Sapientes autem Antiqui in his tribus conveniunt utique ab ipso visu testificati : eo quod visu tria hic deprehenduntur. Unus autem ex sapientibus qui vocatur Empedocles, dixit quod coruscatio est ignis occultatus in nubibus ex radiis solis, et deinde apparet in coruscatione. Fuit autem ratio hujusmodi, quia vidit quod radii solis reflectuntur a corpore humido polito frigido : et divaricatio radiorum repercutitur ad aliquod punctum unum, et in illo excitat ignem, cujus flamma illuminat circumstantia et aliquando comburit : unde quia nubes humida est et frigida, converti incipit in pluvia, et reflectit super se venientes radios solis vel stellarum : et cum divaricantur, colliguntur ad aliquod punctum unum, et ibi eliciunt flammam, et apparet coruscatio. Dixit etiam quod aliquando vis radiorum solis diu ante in nube colligitur, et similiter vis lucis aliarum stellarum (cum enim vapor non elevetur nisi virtute luminis corporum superiorum, videbatur Empedocli quod virtutes illorum luminum de hora in horam, et de die in diem colligebantur in vapore) et cum multiplicatae fuerunt, inflammant vaporem tam in die quam in nocte : sed cito extinguitur propter victoriam aquae quae est in nube : ait enim nihil prohibere subtilius aquae inflammari, sed flammam extingui postea a grossiori aquae. Probat hoc tali exemplo quo adhuc utuntur alchimici : si enim accipiatur spuma in supremis vini boni veteris exhausta, et cum illa misceatur aliquantulum salis, et in utroque pulverizetur sulphur, et totum illud sublimetur hoc modo quo per sublimationem fit aqua rosacea, stillatur ex eis aqua quae inflammatur subito, et praeter adustionem corporum super quae cadit inflammata : et ita dixit Empedocles, quod subtilius aqueum quod multum habet immixtum de aereo, inflammatur et apparet : deinde extinguitur ab aqua grossiori in

nube : et extinctio ejus est sonus tonitrui. Cum autem causas duas, ut dictum est, poneret, dicebat quod secunda est principalis, et prima est coadjuvans. Patet autem ex dictis et rationibus ejus, quod ipse diversificatur a scientia Peripateticorum in hoc, quod ipse non dixit coruscationem et tonitruum causari quoad materiam a vapore sicco terrestri, sed potius a vapore humido aqueo subtili, habente in se multum aeris, et efficientem causam dixit esse virtutem luminum superiorum diu in nube collectam.

Anaxagoras autem dixit idem quod Empedocles quoad hoc quod non posuit vaporem siccum incensum esse in nube humida : sed diversificatur in materia ab Empedocle, in hoc quod ipse dixit totum coelum esse ignem, et non posse fieri quod ex tanta conflagratione quanta est ab orbe lunae superius, non aliquid caderet, et distillaret quasi impurum aliquantum a nobilibus corporibus, sicut per incendium aliquid distillat ab auro, praecipue cum superiora continue nutriantur ab humore Oceani, in quo plurima trahuntur impura. Id ergo quod cadit distillando, aliquando colligunt et retinent nubes, et aliquando nubibus non obviat : cum ergo colligitur a nubibus, movetur in ipsis, et facit coruscationem : et extinctio ejus facit tonitruum, quia ignitum in aqua extinctum sonat. Cum autem nubibus non obviat, tunc facit ignes columnares et lanceas et nubes et stellas volantes, et caetera, de quibus in primo hujus scientiae libro dictum est. Aristoteles autem quem sequor in hoc opere, non retulit alias Antiquorum opiniones : et has ipsas tetigit sine explanatione et ratione quae ab eis inducerentur ad propositi sui probationem. Sicut autem hic tanguntur, inveniuntur in libris Theophrasti et Senecae et aliorum.

Scias autem quod Anaximandrus per omina convenit cum Anaxagora, sed

addit quod ignis ex .aethere descendens et nubibus frigidis impactus, sonat.: et

quando interscindit eas, micat. Si autem modicus sit et interscindere non potest, sonat sine fulgure et fulmine. Et ita ista omnia quae videntur fieri in nubibus, quoad nunc quaesita videntur causata ex majori impetu vel minori descendentis ignis ab aethere : quoniam in maxima vi descendens facit sonum et fulgur et fulmen : in media autem virtute facit sonum et fulgur, et non fulmen : et in minima autem virtute descendens facit sonum sine fulgure et fulmine. Dicebat etiam quod spissitudo et tenuitas nubium, similiter autem multitudo et paucitas plurimum ad hoc cooperantur, quod interscindere nubes possit ignis de sublimi descendens.

Diogenes autem Apolloniates secundum aliquid convenit cum istis, et secundum aliquid differt ab eis. Dicit enim diversa genera esse tonitrui: quaedam enim tonant sine fulgure et fulmine: quaedam autem habent ignem fulguris vel fulminis. Et dicit quod illa quae tonant sine coruscatione ignis, fiunt ex collisione ventorum in nubibus, vel in loco sublimi nubium: quae autem fulgurant et fulminant, dicit fieri per ignem de aethere cadentem, ut dictum est prius : quia iste dixit ventum non posse incendi ita quod fulguret et fulminet.