CAPUT II.

Et est digressio declarans an aqua aliquando totam terram operuerit , et an siccabilis sit per totum procedente tempore.

Oportet autem nos hic digressionem facere quaerendo de ista opinione : haec enim fuit Anaxagorae et omnium eorum qui posuerunt aquam mixtam primo totam terram occupare. Fuit autem et Ovidius in hac sententia et multi Philosophi illustres et excellentes. Sunt autem istae rationes eorum : quia nos videmus ordinem elementorum ita quod semper convexum unius est in concavo alterius per totum circulum rotunditatis suae : sicut enim convexum ignis est in concavo orbis lunae, et convexum aeris est in concavo ignis, sic etiam hoc modo convexum aquae erit in concavo aeris, et convexum terrae erit in concavo aquae : ergo ubique aqua de sua natura operit terram : quod autem naturale est, aliquando fuit : ergo terra aliquando fuit cooperta aquis. Adhuc cum omne corpus habeat naturaliter locum unum , oportet quod totum locum illum impleat: quia aliter aliquid superfluum esset in natura. Constat autem quod locus proprius aquarum est terrae superficies, quia ad locum illum moventur ubique : ergo secundum naturam sunt aquae in terrae superficie : ergo aliquando operuerunt totam terram. Amplius quaecunque duo elementa non habent symbolum , illa colligantur per unum medium quod habet symbolum cum utroque : sed terra et aer nullum habent symbolum: oportet ergo quod ubique colligentur per mediam aquam quae habet symbolum cum utroque : et ita iterum videtur, quod secundum naturam terra ubique debeat esse aquis cooperta. Adhuc, sicut dicit Hesiodus, si desiccata est, tunc aut calore solis desiccata est, aut absorpta est concavitatibus adhuc in terra partis ut absorberet partem aquae, et terra appareret arida et habitabilis . Si autem primo modo fuit, tunc sequuntur duo secundum Hesiodum : unum necessarium, alterum probabile. Id autem quod necessario sequitur, est quod aliquando operta fuit aquis, et quod adhuc secundum naturam debeat operta esse et sit per accidens discooperta. Alterum autem quod probabiliter sequitur, est quod ipsa aqua tota sit siccabilis : quia quod accidit in partibus homogeniis, possibile est in toto accidere : et ideo cum in parte siccata sit, possibile est quod siccetur in toto. Et ex hoc ulterius sequitur, quod futurum est, quod mundus non habebit nisi tria elementa, et quod tunc imperfectus erit mundus, et quod nihil commixtum generabitur, quia terra per se non continuatur, sed per humidum aqueum habet continuationem: humidum enim aereum non est incorporabile, et praecipue quando calor solis exsiccans humidum aqueum et humidum aereum dissolvit et rarificat. Si autem concavitatibus recipientibus humorem exsiccata est terra, hoc erit mirabile : quae enim naturalium virtutum illas praeparavit concavitates, cum terra de natura sui sit continua? generans enim natura est, quod partes ejus volentes centro approximare comprimant se fortiter circa centrum : frigidum autem quod est in terra propterea quod longissime distat

a motu coeli qui facit calorem, etiam est comprimens, et non permittens concavitatibus intercipi partes terrae, nisi forte, ut supra diximus, calore solis. Si autem illae concavitates fiunt partibus terrae subtilioribus eductis per vapores terrestres, quomodo potest hoc esse si terra cooperta fuit aquis ? radius enim solis tunc non habuit liberum accessum ad terram : et ideo nihil potuit solvere ex ipsa nisi prius esset discooperta ab aquis : ergo discoopertura terrae fuit ante concavitates praeparatas in terra : non ergo terra desiccata est concavitatibus recipientibus in se partem aquarum. Nostra autem intentio non est hic quaerere quantum de terra discoopertum sit ab aquis, quia pertinet hoc ad scientiam de locis habitabilibus, de qua nos, Deo volente, alibi faciemus tractatum : quia per principia istius scientiae non potest scientia illa demonstrari et compleri sufficienter. Ergo istae rationes sunt Antiquorum sparsim inventae in dictis eorum, et quaedam aliae in quibus non est magna vis.

In contrarium autem istarum rationum procedi potest ex eo quod semper secundum naturam fuit generatio universalis in mundo. Locus autem generatorum mixtorum est in loco contactus trium elementorum, ut in libro de Generatione et Corruptione est probatum : semper ergo fuit terra contingens aerem in parte una et aquam in parte alia. Adhuc autem mirabile esset, si causis naturalibus permanentibus eodem modo effectus in tantum variarentur: constat autem quod motus solis semper uno modo est tantum per recessum causans de conversione inferiorum elementorum in superficie, quantum per accessum causat de conversione superiorum ad inferiora : tantum ergo recedit ad aquam in hyeme et in terris frigidis, quantum recedit ab aqua in aestate et in terris calidis : ergo semper manet per unum modum : et ex hoc ulterius patet, quod nunquam tota aqua siccabitur.

Propter haec autem et his similia dice- mus, quod terra secundum naturam nunquam sit tota cooperta aquis, si hoc verum est quod supra habitum est, quod loca terrae semper mutantur secundum humorem et siccitatem successive, ita quod locus post locum siccatur. Causa autem hujus naturalis est, quod inferiora elementa sunt sicut materia respectu superiorum, et superiora sunt formalia et spiritualia respectu inferiorum : et ideo multum plus habent de loco quam inferiora, et ignis spiritualissimus et subtilissimus corporum totum implet coeli concavum, et aer minus spiritualis implet concavum minus, scilicet ignis : aer enim cum habeat humidum procedens extra seipsum propter calidum ejus, ipsum humidum aereum ei subjectum fluit ad aliud, scilicet ad siccum ignis et ad siccum terrae, sed aqua materialis valde non potest implere locum concavi alicujus, cum humidum ejus fluat in seipsum, et sic contrahatur in materia ejus in quantitate: terra autem materialissima minimum capit locum, et ideo partes ejus contendunt in centrum et comprimunt se circa ipsum, et pro sui minima quantitate dicitur etiam tota circa centrum totius sphaerae coeli et mundi : aqua autem non habet figuram sphaericam , sed circularem : quia diffunditur a polo in polum per utrumque punctum Orientis et Occidentis, sicut supra diximus, quando posuimus modum imaginationis loci maris. Hoc autem signum est, quod sicut dicit Alpetragius, ignis velociter et uniformiter imitatur motum circularem coeli : aer autem imitatur eum, sed non uniformiter : sed aqua nec uniformiter, nec complete, sed secundum aliquam proportionem arcus circuli, et est illa pars terrae semicirculus, et aliquando parum plus et aliquando parum minus, sed terra in nullo imitatur, sed perpetuo quiescit in loco suo : et ideo sicut se habet elementum ad motum circuli, sic se habet ad locum sphaericum : sed aqua incomplete in motu describit circulum, et ideo incomplete etiam complet locum sphaericum.

Ad rationes ergo Antiquorum dicendum est, quod non eodem modo se habet ordo in elementis : quia aliter quantum ad locum ordinantur formalia, et aliter materialia. Formalium enim quae majorem occupant locum et perfecte imitantur motum coeli, est moveri in loco suo, quia aliter non complerent circulum : nihil enim complet motum qui in circulo est, nisi circulare vel sphaericum : taliter autem non se habent ad invicem inferiora, nec etiam taliter inferiora ad superiora. Hujus autem causa est, ut dictum est, quod inferiora sunt sicut materia generatorum, et unum eorum dominatur in substantia, quod est altera : alterum autem praestat illi continuationem et conglutinationem, quod est aqua : et ideo oportet quod illa elementa immediata sint agentibus quae sunt formalia et in circuitu, ut ibi sit generatis accessus ad naturam, quod non esset si terra esset aquis cooperta tota : quia tunc radii solis qui principaliter generant, non immediate tangerent eam : et ideo dixit Aristoteles in secundo de Generatione et Corruptione , quod in loco generationis oportet concurrere tria elementa cum radiis solis qui sunt loco ignis. Quod autem Antiqui , dicunt, quod aqua naturaliter impleat locum suum naturalem, dicendum quod hoc est verum : quia aliter alterum duorum Impossibilium contingeret, scilicet quod aut locus esset vacuus, aut aliquod corpus semper esset in loco suo non naturali, cum circumferentia terrae non ubique est locus connaturalis aquis. Cum enim aqua fit frigida et humida et spissa, naturaliter movebitur sub aeris superficie et. ad terrae circumferentiam, ubi istae qualitates magis sunt in superficiebus aeris quam ad concavam superficiem, et ibi magis sunt in superficie terrae quam ad superficiem convexam : hoc autem est in Aquilone, et ideo ibi propriissimus est locus aquarum : et si sunt aquae in meridie, hoc non est quan-

tum ad generationem earum in loco per se, sed quia fluunt ad locum illum ab Aquilone, ubi est locus generationis earum, sicut infra ostendemus. Si autem aliquis forte objiciat, quod unius corporis est locus unus : et cum aquae sit unum corpus homogenium, erit in uno loco, et similiter terra : videtur autem terra esse in duobus locis, quia in duabus superficiebus, scilicet aquae in parte una, et aeris in parte alia. Haec objectio est ridiculosa : quia dicunt Avicenna et Algazel, quod nihil prohibet duas superficies esse locum unum tam artificialiter quam naturaliter : et artificialiter quidem patent multiplices modi : naturaliter autem patet in omnibus plantis, quae partim in terra, partim in aere, et aliquando etiam partim in aqua sunt : ubi enim planta trahit nutrimentum, est in terra, quia ibi indiget frigido et humido quod influit in radices : in stipite autem et ramis est in aere, quia ibi indiget calido dirigente et elevante nutrimentum a radice in ramos. Ad dictum autem Hesiodi dicendum, quod nihil exsiccavit a principio terram universaliter quantum ad partem ejus siccam, licet successive particulariter calore solis exsiccetur et humefiat, et licet cavernae fiant successione temporum in ipsa per causas quas supra diximus : tamen dictum Hesiodi et Ovidii fuit intellectum, quod aqua operiret terram vaporabiliter circa terram expansa, et non in unda circumfluente undique terram : et dixerunt eam exsiccatam quando inspissata contracta est aqua in locum minorem in quo nunc est, quia ipsi cum Anaxachaos primam materiam esse dixerunt : quia chaos distinxit et secundum species formavit intellectum agentem, quia intellectiva prima. Et de hoc in Physicis dictum : sed ex dictis probatum habemus, quod mare nunquam operuit totam terram secundum naturam, nec unquam exsiccabitur, sed secundum ordinem naturae semper manebit aequale.