CAPUT XII.

Qualiter guttellae rorantis nubis sunt specula solis.

Volumus autem hic verificare hoc quod iris sit speculum solis: et ideo oportet nos incipere ab aere et repraesentationibus diversis speculorum, ut melius intelligantur ea quae dicturi sumus de coloribus iridis. Dico ergo quod haec est natura omnis pervii, sicut aeris humidi et vitri, quod quando radius venit in ipsum, et non in ipso coloratur aliquo colore, quod radius transiens per ipsa defert illum colorem super corpora terminata, quae sunt post pervia illa: et ille color resplendet super corpora terminata quae sunt post pervia, in quibus coloratur radius, sicut diximus quod radius venit ex aqua rorata in radium in aliquod corpus terminatum quod est post rogationem illam et aquam in radio infusam : et resplendet color ille in quo tingitur radius in aere vel aqua, super corpus terminatum quod est juxta radium. Hujus autem expressum est exemplum in vitro colorato aut rubeo vel viridi aut croceo colore : quia radius transiens per vitrum illud similis coloris efficitur : et cum per vitrum transit super corpus aliquod, depingit omnes colores vitri super corpus illud : nec hoc est tantum in aqua vel in vitro, sed in omnibus corporibus planae superficiei, quae aequales in situ habent partes, ita quod una non eminet super aliam, et habent in natura splendorem, sicut vitrum vel aqua, et habent in superficie tersionem sive politionem : quia nihil speculum est nisi planum habens splendorem et tersionem. Talium autem speculorum invenimus diversitatem in quantitate et potentia repraesentationis: in speculis enim magnis superficiei planae distincte apparent imagines et colores imaginum, eo quod sunt splendida et plana et tersa et magna : in speculis etiam parvis planis et tersis et claris apparent imagines et colores ipsarum, dummodo non sint fixa in superficiebus suis, et sint munda sine impressione maculae alicujus, quae fit in superficie speculi: tunc enim videntur in eis colores distincti, et figurae distinctae et separatae ab invicem. Si vero sunt specula minima aequalem superficiem non habentia, sed angulosam, nec sint

plana, sed forte convexa vel concava: tunc id quod videtur in eis, est tantum colores rei confusi et non distincti sive separati, et figurae in eis discerni non possunt : nec etiam colores apparent multum luminosi et mundi, eo quod una pars obumbrat aliam et offuscat eam : et ideo colores qui clare apparent in speculo, si haberent qualitatem totalitatis speculi, non apparent luminosi in tali speculo parvo. Hujus autem exemplum est in speculo, cujus superficies quasi ex granulis rotundis est composita : in granulis enim illis nihil distinctum et clarum apparet. Cum autem duplex sit speculum, scilicet extinctum in altera parte, sicut vitrum extinguitur per plumbum, et non extinctum, est speculum non extinctum pervium inaequalis superficiei magis confusum quam id quod in altera parte extinctum est: in talibus enim speculis fortasse videtur aliquid turbulentum propter causam extrinsecam speculo, etiam praeter causas dictas quae in essentia speculi accipiuntur : duabus enim de causis extrinsecis speculo apparet turbidum id quod resultat in speculo, quarum una est : quia forte lumen illustrans colorem qui objicitur speculo, non est tantae claritatis, quantae speculum esset receptivum : et ideo veritas coloris illius in speculo non comprehenditur clare et munde, sicut supra diximus de sole illucescente in mane quando impeditur lumen, scilicet vaporibus: et ideo tunc non apparent clare colores iridis. Alia autem causa est debilitas visus aspicientis, qui secundum veritatem colorem resultantem in speculo comprehendere non valet, et praecipue si infirmatur visus ex humore aliquo grosso turbido acuto defluente in pupillam oculi: tunc enim divaricato radius visivus super oculum ejus, et impeditur homo ne clare comprehendat visibilia. Utrum autem radius visivus ab oculo egrediatur ad visibile, vel non, dicendum est in libro de sensibus: et ideo hic pertransivimus hoc. Hoc autem tantum sciendum, quod differentia speculorum quantum ad praesen- tem pertinet speculationem, est quod speculum aut est magnum, aut parvum. Si parvum, aut tantae parvitatis, quod non perfectae est capax formae : aut non adeo excellens in parvitate. Et si est excellens in parvitate, aut est superficiei clarae et mundum, aut est superficiei turbidae et confusae et tortuosae. Et iterum aut est. terminatum extinctum in altera parte quod reflectit radium, aut est pervium quod transducit per se radium, sicut vitrum coloratum non extinctum in parte altera : et adhuc aut est speculum solum, aut cum multis circumpositum undique. Et siquidem est magnum planum clarum extinctum in altera parte, clare repraesentat ea quae in ipso apparent, et reflectit radium ad intuentem. Similiter si est pervium non excellentis parvitatis, planae superficiei mundae, et terminatum sive extinctum, repraesentat apparentia in ipso reflectendo ad intuentem. Si autem est excellentis parvitatis, inaequalis superficiei, et non clarum, et tamen terminatum, reflectit colores confusos etnon imaginem. Si vero sit excellentis parvitatis, pervium, et non clarum, et non planum, accipit radium in colore suo confuso colorans ipsum et traducens : et ideo non bene repraesentat, praecipue si multa sint simul talia, quia projicit ibi colorem conceptum super alterum, et generatur ibi confusio quaedam indistincta colorum, et nullius figurae distinctae fit repraesentatio. Quia ergo praemittendo diximus de rotunditate arcus et coloribus ejus, et diximus in communi, quod causa repraesentationis colorum est tersio aeris humidi et guttularum rorando descendentium a nube, nunc necesse estut dicamus expresse qualiter est esse illarum conditionum quas diximus de speculis confusis in roratione a nube descendente. Et ad hoc sciendum est quod nunquam tersio et splendor sunt in aere et aqua nisi quando quiescunt a motu : cujus causam satis bene dicit Aluredus, inquiens quod ex quiete partes aeris et aquae cum sint similes, confluunt : et sic exterior superfi-

cies fit rotunda, et levis recipiens radiorum impressionem : ex motu autem fit contrarium hujus, cum motus sit quieti contrarius : et haec sententia fuit Alexandri Peripatetici et Themistii : cum ergo sic quiescunt a motu aer et aqua, recipiunt radium solis in profundum sui, et non restringitur in ipsis, et redditur corporibus vicinis, et multiplicatur : ex qua multiplicatione luminis pervenit multiplicatio et major claritas colorum. Adaptemus ergo quae dicta sunt, et dicamus quod guttellae rorando descendentes a nube, sunt specula parva, pervia, non bene aequalia, et non bene munda : et similiter aer intermedius eorum qui est depressus et humescens, in quibus speculis parvis recipitur radius, et restringitur, de qualibet in quamlibet, et de guttulis in aerem humidum, et e converso : ex quo multiplicatur in eis lumen, et tingitur in diversos colores, eo quod recipiunt quasi colorem solis qui est lumen radiorum ejus, et non solis imaginem.