CAPUT XVIII.

Et est digrcssio de varietate aquarum secundum Senecam.

Licet nos autem alibi dicturi sumus de generatione mineralium et lapidum et aquis mineralibus, tamen ut perfectior tractatus habeatur si dicta diversorum auctorum conferantur, ponemus diversitates aquarum secundum Senecam acceptas, et etiam postea quae ex verbis Avicennae colliguntur. Seneca ergo in libro tertio Naturalium quaestionum sic dicit : " At quare aquis sapor varias ? Propter quatuor causas. Ex solo prima est, per quod feruntur. Secunda, ex eadem simulatione ejus nascitur. Tertia, ex spiritu qui in aquam transfiguratus est. Quarta, ex vitio quod saepe concipiunt corruptae per injuriam. Hae causae saporem dant aquis varium. Hae medicaminum potentiam. Hae gravem spiritum, odoremque pestiferum. Hae levitatem gravitaternque, aut calorem, aut nimium rigorem. Interest utrum loca sulphure, an nitro, an bitumine plena transeant. Hac ratione corruptae cum vitae periculo bibuntur. Hinc illud de quo Ovidius ait:

Flumen habent Cicones, quod polum saxeareddit Viscera, quod tactis inducit marmora rebus,

Medicamentum est et ejus naturae habet limum, ut corpora et adglutinet et induret. Quemadmodum Puteolanus pulvis, si aquam tetigerit, saxum est : sic e contrario, haec aqua si solidum tetigerit, haeret et affigitur. Inde est, quod res abjectae in eumdem lacum, lapideae subinde extrahuntur. Quod in Italia multis in locis evenit. Hoc minus videbitur mirum tibi, si notaveris albulam et fere sulphu- ratam aquam circa canales suos tubosque durari. " His autem addit Seneca adhuc sic dicens : " Nec miror si locus atque aer aquas iniicit, similesque regionibus reddit per quas et ex quibus veniunt. Pabuli sapor apparet in lacte, et vini vis existit in aceto. Nulla res est quae non ejus a quo nascitur, notas reddat. " Adhuc dicit Seneca de diversitate aquarum sic : " Quidam existimant per loca sulphure plena exeuntes vel introeuntes aquas, calorem beneficio materiae per quam fluunt, trahere : quod ipso odore gustuque testantur. Quod ne accidere mireris, vivae caici aquam infunde et fervebit. Quaedam autem aquae mortiferae sunt, nec odore notabiles, nec sapore. Circa Nonacrin, in Arcadia, Styx appellata ab incolis, advenas fallit, quia non facie, non odore suspecta est : qualia sunt magnorum artificum venena, quae deprehendi nisi morte non possunt. Haec aqua summa celeritate corrumpit, quia protinus hausta duratur : nec aliter quam gypsum sub humore constringitur, et alligat viscera. Est aeque noxia aqua in Thessalia circa Tempe, quam et ferae et omne pecus devitant, per ferrum et aes exit, nec arbusta quidem alit, et herbas necat. Quibusdam fluminibus vis inest mira. Alia enim sunt quae inficiunt greges ovium : intraque breve tempus ut quae fuere nigrae albam ferunt lanam, et e converso. Hoc etiam in Boetia amnes duo efficiunt, quorum alteri ab effectu Melas nomon est, uterque ex eodem lacu exeunt, diversa facturi. In Macedonia quoque, ut ait Theophrastus, est flumen ad quod qui facere albas oves volunt, adducunt. Quod ut diutius potavere, non aliter quam infectae mutantur. At si illis lana opus fuerit pulla, paratus gratuitus infector est, ad Ceronem eumdem gregem appellant. In Galatia flumen est, quod idem ovibus facit. In Cappadocia flumen est, quo poto, equis, nec ulli praeterea animali, color mutatur et spargitur albo cutis. " His consonant verba Aristotelis in libro ter-

tio de Animalibus, ubi sic dicitur : " Est quoddam flumen a quo si potaverit grex ovium, et deinde coierit post potum, faciet agnos nigros, sicut accidit in regione quae dicitur Graece Halrit versus Thraciam. In Arcadia sunt duo flumina, unum facit colores agnorum nigros, aliud albos : flumen quod dicitur Ascamidorum, facit rubeos. "

Dicit etiam Seneca quaedam ex parte de gravitate et grossitie aquarum. " Erat in Sicilia, est adhuc in Syria stagnum, in quo natant lateres, et mergi projecta non possunt, licet gravia sint. Hujus rei palam causa est, quamcumque vis rem expende, et contra aquam statue, dummodo utriusque par sit modus : si aqua gravior est, leviorem rem quam ipsa est feret, et tanto supra se extollet : quanto erit levior, gravior descendet. At si aquae et ejus rei quam contra pensabis par pondus erit, nec pessum ibit, nec exstabit, sed aequabitur aquae : et natabit quidem, sed pene mersa, et nulla eminens parte. Hoc est cur quaedam tigna super aquam pene tota efferantur : quaedam ad medium submersa sint, quaedam ad aequilibrium aquae descendant. Nam cum utriusque par pondus est, neutraque res alteri cedit, graviora descendunt, leviora gestantur. Itaque ubi gravior est aqua hominis corpore, aut saxi, non siuit id quo non vincitur mergi. Sic evenit, ut in quibusdam stagnis nec lapides quidem pessum eant : de solidis et duris liquet. Sunt enim multi pumicosi et leves ex quibus quae constant insulae in Lydia natant, Theophrasto auctore. Cufiliarum insula arbores habet, et herbas alit, tamen aqua sustinetur, et in hanc atque illam partem non tantum vento, sed aura compellitur. Nec unquam illi per diem et noctem in uno loco statio est. " Et iterum addit Seneca sic dicens : " Quis non gravissimas esse aquas credat, quae in crystallum coeunt ? Contra autem est : tenuissimis enim hoc evenit, quas frigus ob ipsam tenuitatem facillime gelat. Unde autem fiat ejusmodi lapis apud Graecos ex ipso nomine apparet : AdminBookmark enim

appellant aeque hunc perlucidum lapidem, quam illam glaciem ex qua fieri creditur. Aqua enim coelestis minimum in se terreni habens, cum induruit, longioris frigoris pertinacia spissatur magis ac magis : donec omni aere excluso in se tota compressa est, et humor qui fuerat lapis effectus est. "

His adhuc addit Seneca de diversitate aquarum se purgantium sic dicens : "Quidam fontes certo tempore purgamenta ejectant, ut Arethusa in Sicilia, quinta quaque aestate per Olympia. Inde opinio est, Alpheon ex Achaia eo usque penetrare, et agere sub mare cursum : nec antequam in Syracusano littore emergere. Ideoque his diebus quibus Olympia sunt, victimarum stercus secundo traditum flumini illic redundare. Est in Chersoneso Rhodiorum fons, qui post magnum intervallum temporis foeda quaedam turbidus ex intimo fundit, donec liberatus eliquatusque est. Hoc in quibusdam locis fontes faciunt, ut non tantum lutum, sed folia testasque, et quidquid putre jacuit expellant : ubique autem facit mare, cui haec natura est ut omne immundum stercorosumque littoribus impingat. Quaedam vero partes maris certis temporibus hoc faciunt : ut circa Messanam et Mylas fimo quiddam simile, turbulentum in littus mare profert, fervetque et aestuat, non sine odore foedo. Unde illic stabulare Solis boves fabula est. Horum proxima causa inveniri non potest, caeterum publica est illa. Omnis aquarum stantium clausarumque natura se purgat. Nam in his quibus cursus est, non possunt vitia consistere quae secunda vis defert et exportat. Illae quae non emittunt quidquid insedit, magis minusve aestuant. Mare vero cadavera stramentaque et naufragorum reliquiis similia, ex intimo trahit, nec tantum tempestate fluctuque, sed per tranquillum quoque placidumque purgatur. " Omnes has diversitates enumerat Sene- ca, et nos investigabimus causas earum, et an in omnibus verum dixerit Seneca,