CAPUT IX.

De seminatione convenienti per quam plantae fiunt domesticae a silvestribus.

Dicamus autem nunc de seminatione. De seminis autem natura et virtute jam in praecedentibus dictum est : sed quod hic attendendum est, hoc est, quod seminis substantia duo continet, quorum unum est virtus formativa quam habet e caelo cum calore et spiritu qui instrumentaliter formativae deserviunt: calor quidem digerendo et segregando et subtiliando, spiritus autem vehendo virtutem. Altorum autem quod habet semen, est substantia formalis, quae immixto sibi humido suscipit formationem et figurationem in planta et plantae organa.

Attendendum igitur in omni seminatione ut seratur semen quando adjutorium majus habet e caelo : hoc autem est quando juvatur calido humido et vivifico lumine solis et lunae simul. Luna enim quae terrae vicina est, regit omnia terrea ad pullulationem, et praecipue propter hoc quod ipsa movet lumine solis temperato, quod in ipso sole aliquantulum intemperatum est : in sole enim est conjunctum sicco, et ideo est aliquantulum adustivum humidi seminum. Et ideo novella semina et plantas teneras aliquando obumbrant a fervore solis hi qui hortos prudenter excolunt : sed in luna est lumen ejusdem solis cum frigido temperato et humido, ut ex lumine solis habeat caliditatem moventem, et ex frigido temperato recipiat temperamentum, et ex humido moveatur siccitas ipsius : incenso igitur primo lumine in luna cum ipsa est calida temperate et humida, jacienda sunt semina : quia convenientius juvatur virtus eorum a luna per rationes jam inductas : movebit enim tunc lumen virtutem formantem, et calor ejus et spiritus juvatur a temperato lunae calore, et ab humido lunae juvatur materia formalis quae est formanda. Nec oportet ascendere ad stellas alias quando virtus illarum communicatur lumini solis et lunae per applicationem lunae ad eas, quae applicatur omnibus respectibus earum quolibet mense per accessum et recessum.

Et ideo ab antiquis sapientibus luna regina caelestis militiae vocata est, et vitrea Dianae lampas. Et ratio quidem nominis prioris est, quia vicina nobis existens plus influit super inferiora quam alia caelestis virtus : et applicans se omnibus in spatio mensis, quolibet mense perficit mutuato lumine quod omnia perficiunt in spatio multorum annorum : propter quod egregius Philosophus Aristoteles dixit, quod " luna facit in mense quod sol facit in anno, " hoc est, hyemem, et aestatem, et ver, et autumnum : quoniam a prima accessione usque ad dimi diationem luminis est calida et humida sicut ver, a dimidiatione luminis ejus usque ad plenitudinem ejus calida et sicca sicut aestas, et a plenitudine usque ad dimidiationem secundam est frigida et

sicca, et a dimidia secunda usque ad defectum est frigida et humida corrupto et senili humore phlegmatico. Propter quod si satio fit tempore quo est calida et sicca, exsiccabitur humidum substantiale seminum quod formari debuit in organa plantae, et non provenit plantae perfectio. Si autem tempore illo fit satio quo est frigida et sicca, nec movebitur calor seminum, nec juvabitur humidum : et ideo satio non erit conveniens. Si autem seratur tempore quo est corruptae senectutis frigida et humida existens, putrescent forte semina et non proveniet utilitas sationis. In prima autem accessione omnia juvantur et proveniunt utiliter. Et ideo etiam vitrea lampas dicitur Dianae a frigidis luce succensa. Dianam enim numen aeris fabulantur esse poetae, qui aer spiritualiter existit in corporibus animatorum. Lampas autem hujus spiritus corpus lunare est, quod lucem conceptam et temperatam a sole fratre profundit in spiritus animatorum, et movet eos, ut moti proferant virtutes ad naturales operationes quas sol frater si per se moveret, dissolveret per nimiam sui intemperantiam et siccitatem : ideo enim frigus lunae peroptime obsequitur, quia continens est extrinsecus et accedens intrinsecus temperate : et movet interius spiritus ad naturales operationes, et non sinit eosdem dissolvi per evaporationem : quia frigus temperatum circumstans extrinsecus reprimit et reflectit spiritus, ut in interioribus confortentur. Maxime autem hoc est in plantis quae non agunt nisi naturales operationes et non sensibiles, sicut in hujus scientiae primo libro probatum est. Sensus enim magis confortantur extra, et naturalia magis vigent in interioribus. Attendendum igitur est ut in accessione lunae seminetur istis rationibus.

Oportet autem etiam considerare quartam circuli declivis, in qua moventur lumina vivifica, cum in circulo declivi sit generatio et corruptio vegetabilium, sicut ostensum est in secundo Peri geneseos. N on est tamen in omnibus partibus cau- sa generationis, sed potius in quarta quae est ab Ariete in Cancrum. Omnis ergo satio perfecta est antequam sol accipiat Arietem : quia tunc semina in matricibus suis non inveniens, evocabit ea et vivifico lumine movebit, et autumnales quidem sationes tunc radicatae movebuntur in debitam suae substantiae quantitatem et flores et seminum formationem. Vernales autem seminationes etiam tunc in matrice terrae jacentes pullulabunt, et coadjuto sole temperato florebunt et germinabunt ante tempus aestivae siccitatis. Nec oportet ut multum observentur venti : quoniam licet Auster evocet terram et pullulare faciat plantas, tamen Aquilo quando non est mortificantis frigiditatis, continet virtutem seminum ne evaporans dissolvatur.

Sed quod multum cavendum est, est quod ager non seratur diverso simul semine : vix enim contingit quin unum semen magis contrahat quam alterum : et tunc unum adurit alterum, et aliquando per oppositum tractum utrumque impeditur a germine. Videmus enim, quod planta juxta elleborum vel scamoneam posita, contrahit proprietates ejus, et zizania juxta triticum posita, adurit ipsum. Similiter autem facit corilus vel caulis vitem : et sic est de multis : et sic etiam absque dubio diversitas seminis subtile humidum quod est in agro, contrariis virtutibus corrrumpit, quod non bene proficit ad fructum domesticum : sicut etiam diversitas seminum animalium quando unum coit cum foemina alterius speciei, corrumpit utrumque, ita quod neutrum proficit fecunditati: propter quod cavendum est ad illius diversitate.

Amplius autem si ultra mensuram semina jaciantur in agro, macilenta erunt et non proficientia. Sed si seratur ager secundum proportionem cibalis humidi quod est in ipso, ita quod radices et dilatari et confortari possint, tunc etiam planta exsurgens fortis erit et perficiens fructum qui quaeritur ex labore culturae.

Haec igitur diligenter attendenda

et naturalis persuadet ratio, et non tantum experientia cultus. Oportet etiam attendere ne forte vel ipsa semina jacta sint corrupta : et ideo praecipitur ab agricultore Palladio, ne seruilia jacta vetustiora sint quam annua. Si enim vetustatem habent ultra annum, nimis exsiccata sunt, et virtus formativa proprio subjecto humoris radicalis destituta evanuit : et ideo talia raro proficiunt. Haec igitur dicta sint paucis.