CAPUT XIII.

Et est digressu) declarans imperfectionem plantae in comparatione animalis.

Nunc autem de perfectione quae plantis attribuitur magis quam animalibus a quibusdam Antiquis, facile esse demonstrare : quoniam ad hoc non fuerunt moti nisi rationibus sophisticis et vulgaribus, sicut adhuc consuevit dicere vulgus perfectiora esse animalia bruta quam homines, quia statim nata ambulare possunt et quaerere cibum : quorum neutrum natus homo mox potest facere. Hoc autem dicentes ignorant hujus potentiam ex nobilitate naturae durae et terrestris provenire, et impotentiam hominis ex humore subtili non cito siccabili causari : ex quo tamen ad statum redigitur, causantur nobiles operationes sensuum et intellectus.

Antiqui autem dictum suum probare videntur ex hoc quod planta non indiget aliquo ad generandum extra se, quo quidem videtur indigere animal : et hoc omnino ignorantiae deputandum est : quoniam indigentia distincti sexus in animali causatur ex nobilitate et distinctione formae quae datur generato per ge- nerationem, quae non potuit educi de semine, quod communiter passivum est tantum et recipiens ex alio formarum impressionem : nec potuit agere commune agens ex natura speciei solius sicut in plantis per virtutem solis fit generatio (propter quod Pythagoras solem patrem vegetabilium esse dicebat), sed oportuit esse virtutem diviniorem in generante animal, quae majoris virtutis esset in formando et distinguendo, sicut diximus. Quod igitur planta hoc non indiguit, non fuit ex perfectione, sed ex imperfectione generati, cujus imperfectio non requirebat agens perfectum : sed sufficit ei agens, quod simplicis speciei habuit virtutem excitativam a virtute caelesti : et causa hujus, quod quando animalia aliqua generantur ex putrefactione, quibus non infunditur virtus divina ex agente divino et perfecto, illa generant sibi similia. Foemina enim ad generationem imperfecta est sicut materia ad concipiendum formam : ma sculus autem est sicut dator formae per actum generationis : et in quibuscumque est forma immaterialis et aliquantulum separata, ad illam oportet habere datorem formae specialem.

Et ideo tres ordines formarum generabilium ex materia eductarum inveniuntur : quaedam enim est actus materiae tantum, et secundum se tota materialis et immersa materiae, et haec tota educitur de potentia homogenia quae simplex est vel mixta. Quaedam autem est, cujus opera non sumuntur ad naturam naturaliter, licet nullum eorum fiat nullo agente instrumentaliter aliqua forma et qualitate corporis : et ista non educitur nisi de materia prius assimi lata generanti : et ex quo fit generatio, efficitur assimilatio, et haec sola, eo quod operationes ejus, ut diximus, omnes sunt quasi materiales et naturalibus similes. Quaedam autem sunt eductae de materia, quae secundum se habent operationes aliquas, sicut est judicium formarum, et est in eo quod aliquid componendo et divi-

dendo eliciunt aestimationes esse, quod vocant quidam sententias improprie : et ad materiam illarum oportet fieri assimilationem et collationem virtutis specialis formantis : et ideo cum semen ex quo educuntur tales formae, descendit per totam corporis spongiositatem, et assimilatum fuit toti corpori generantis active vel passive, tunc nihilo minus ultra hoc oportet quod attrahatur ad vasa seminaria in quibus a testiculis infundatur ei virtus divina quae formativa vocatur : et in hoc solo gradu formarum exigitur distinctio sexus. Et quaecumque forma est in toto incorporea, ita quod nec sit virtus in aliquo corpore operans : ista procul dubio non ex materia educitur, sed ab extrinseco principio aliquo datur generatis : in materiam tamen infunditur assimilativa et informativa per virtutem divinam testiculis existentem.

Et sicut sunt gradus formarum, ita sunt gradus materiae : tota enim communitas formarum materialium omnino et naturalium super materiam generatur alienam, quae numquam antequam actu generatur, assimilatur ab aliquo ipsi generanti nisi econtra fit generatio talium : communitas autem tota formarum non naturalium materialium, quae nihil omnino operis habent nisi in instrumentis corporis, non ex aliena, sed ex materia propria ipsi generata prius assimilata producuntur : tota autem communitas eorum quae licet virtutes in corpore operantes et non sine corpore, tamen aliquid proprium habentes in operibus et passionibus et in materia aliena nec in propria assimilata tantum corpori producuntur, sed. oportet infundi virtutem divinam a membro speciali ad hoc deputato : et propter hoc exigitur distinctio sexus : et haec est perfectior omnibus, et a materia remotior : propter quod in pleris- que magis perfectis animalibus testiculi

sunt sphaerici propter figuram quae competit virtuti divinae caelesti quae est in eis. Hoc autem in libro de Animalibus habet determinari .

Distinctio autem sexus est propter rationem perfecti et imperfecti, et agentis et patientis. Cum enim naturae materia sit formativa, ut dictum est, in talibus generatis, oportet ipsam habere instrumenta artificiosa et formationi activae congruentia : haec autem sunt calidum bene movens et siccum bene penetrans : et quando hae duae qualitates vincunt in aliquo, non potest cum his vincere frigidum bene movens formas, et humidum bene recipiens : oportet igitur in talibus sexum masculinum esse distinctum per subjectum, quia forma activa eget calido et sicco : et ideo de materia generati est in masculo parum, et est spissa, glandulosa fortiter cohaerens : et si esset solus masculus, impediretur generatio ex insufficientia materiae quae in masculo nullo modo poterat contineri propter oppositionem eorum quae ad generationem exiguntur : et ideo in alio sexu oportuit fieri foeminam, cujus semen passivum et susceptivum esset in generatione, et essent in ea duae qualitates ad susceptiones formarum et figurarum activae, frigidum scilicet complexionale, et humidum materiale : et oportuit illam assimilari et attrahi ad locum in quem projicitur semen maris formans et sigillans : et haec fuit necessitas coitus et matricis et sexus et omnium eorum quae talium circumstant generationem.

Ex his autem omnibus colligitur de facili, quod propter perfectionem animalia habent sexus distinctionem qua carent vegetabilia propter ipsorum imperfectionem materialem. Ista autem hic induximus per accidens propter doctrinae bo- nitatem : quia in scientia de Animalibus magis erunt dicenda : et ideo in scientia illa iterum considerabimus de his completa subtilitate.