CAPUT XII.

Et est digressio declarans dicta Antiquorum de sexu plantarum.

Differentia autem sexus plantis attributa est ab antiquis sapientibus, sicut patet per ante dicta, et consideratur differentia in quibusdam plantis, sicut in peonia masculina et foeminina : quoniam peonia masculina habet folia multo strictiora et grana seminis sunt minora satis quam foeminina. Valetque masculina masculis, et foeminina feminis. Similiter est in oliva masculo et oliva femina, et omnibus aliis plantis in una specie invenitur multoties proprietas masculi in strictua foliorum et parvitate seminum, et in alia proprietas feminae in latitudine foliorum et quantitate, et in digestione fructuum.

Addunt autem isti, quod membra genitalia feminae et masculi in animalibus, per accidens attribuuntur sexui,quod accidens esse dicunt non habere semen in seipso : si in seipso planta haberet, non coiret ad seminis receptionem, nec natura ei talia membra genitalia praeparasset. Hi autem dicti sui talem inducunt rationem dicentes quod et verum est, quod omne quod generatur, habet agens proprium quod generat ipsum : hoc autem in his quae inanimata sunt, est extrinsecum propter duas causas, quarum una est, quia inanimatum generans generat, super materiam alienam a se suam formam inducendo, sicut ignis generat, in aeris materiam ignis formam inducendo. Alia est causa istius : quia cum nihil generetur nisi ex potentia, et inanimatorum

partes homogeniae omnes sunt in actu formae subtantialis : et sic ex nulla earum potest fieri generatio : et ideo oportet quod potentia in qua est forma generantis, potentia non actu sit extra ipsas substantias generantium. In his autem quae animata sunt, multa sunt quae nonnisi potentia habent formas animatorum, sicut semen, et hujusmodi: et ex. illis.generantur eis similia in specie. In utrisque autem unum est, quod omne generatum habet agens proprium.

Adhuc autem agens non idem est in substantia cum patiente : quia aliter idem ageret et pateretur, et idem esset actu et potentia, et idem esset et non esset : generans enim est, et generabile secundum quod generabile non est, sed erat : oportet igitur generans active et generans passive esse distincta et separata per substantiam : generans autem active et generans passive sunt in eadem forma et specie : quod ideo est, quia passivum non habet speciem nisi agentis. In plantis igitur erat generans activum et generans passivam in una specie distincta per substantias : generans autem activum est masculinum in his quae de substantia propria generant : et generans passivum est femininum in eisdem : cum igitur ex substantia propria generetur planta, oportet quod habeat sexuum separationem et distinctionem. Et haec fuit ratio quae maxime movit Platonem ad. dicendum quod sexus esset in plantis.

Aristoteles autem tradit masculinum et femininum esse inseparabilia accidentia et propria animalium, et non plantarum, et haec plantis non convenire propter plantarum imperfectionem : animalibus autem convenire dicit sexum propter perfectionem. Quam rationem supra in sententia Aristotelis tetigimus secundum expositiones communes quorumdam, ubi videtur Aristoteles dicere, quod " anima habet exteriores operationes et sententias quam planta. " Quae verba non perveniunt nisi ex imperitia transferentium. Aristoteles enim in libro de Animalibus suam de hoc explanat intentionem, dicens quod distinctus masculinus a foeminino sexus non exigitur nisi propter animam sensibilem : et si esset anima generati ante vegetabilis, non exigeretur sexus distinctus. Cujus dicti causa haec est, quia anima sensibilis magis format et distinguit quam vegetabilis : quod ostendit diversitas figurarum animalium tam in toto corpore qua unum animal unius speciei differt ab alio alterius speciei, quam etiam in partibus, qua figura unum ejusdem animalis membrum differt ab alio membri animalis ejusdem : et haec est magis separata anima quam sit vegetabilis, sicut in ante habitis probatum est : propter quod subtiliter ratiocinatus est Aristoteles, quod anima sensibilis quae potentia habituali est in semine, non potest esse in semine quod est ut passivum tantum, sicut est semen foeminae : et ideo dicit quod ovum venti non vivit nisi vita plantae potentia et non vita animalis : vocans ovum venti, quod non habet semen galli conjunctum sibi. Exigitur igitur ad hoc generans magis perfectum quam quod sua substantia generat : et hoc est masculinum, in cujus semine landulositas major existit et major spiritus in viscositate ejus continetur, et ideo etiam quod producitur ex ipso in actum, magis est formale et magis determinatum et plus separatum. Haec igitur est ratio Aristotelis, quare plantis non conveniat masculinum et non foemininum, sed animalibus solis propter perfectionem animalis. Et si sententia illa vere illius est, quod tamen ego opinor dictum esse ex ignorantia interpretis, tunc sententia sumitur metaphorice : quoniam sicut sententia est veritas elicita ex pluribus hinc inde prolatis ad utramque partem contradictionis, ita sensibile ad sententiam eductum est de materiae indeterminatione ad formam quae imitatur

caelestem nobilitatem et firmitatem : et ideo perfectio operum animalis exigit masculi et foeminae distinctionem per substantias separatas et non secundum virtutem.

Hinc distinguendum est, quod aliud est sexus, et aliud est natura sexus virtus, et aliud resultatio quaedam et imitatio virtutis sexus et non virtus ejus. Sexus autem est in substantiis generantibus per coitum, ita quod una differentia est ad projiciendum, et alia ad recipiendum semen, et sic sexus nullo modo est in plantis. Virtus autem natura sexus est in seminibus taliter commixtis per coitum, quorum unum est ut formans et operans animam sensibilem ex semine in quo est potentia, et hoc est semen masculi : et aliud est semen operatum et formatum in organa ejusdem animae, et hoc est semen foeminae secundario, et semen masculi principaliter quantum ad substantiam corpulentam quae est in ipso : et tertio loco obsequitur sanguis menstruus in supplementum sicut cibus. Et iterum hoc modo in seminibus plantarum non sunt vires sexuum. Tertio modo autem agens in semine non habens virtutem formandi et operandi ex aliquo specialiter plus distincto quam sit distinctio communis speciei, sed sufficit ei calor solis excitans et calor naturae communis operans : et sic similitudo quaedam masculini sexus et foeminini est in semine plantarum : quia ibi est aliquid reliquo calidius, et hoc est formans et operans : et aliquid humidius et frigidius, et hoc est sicut semen foemininum operatum et formatum : et hoc modo solo sexus, virtus vero vera sed longe imitativa ejus est in plantis.

Est igitur hujus determinatio quaestionis secundum prudentiam Peripateticorum hic, quod sexus nullo modo convenit plantis secundum quod convenit animalibus, sed neque vires sexuum permixtae naturae conveniunt sementinae naturae plantarum simpliciter, sed quodammodo quaedam resultatio virtutum se- xuum permixtorum secundum similitudinem remotam convenit seminibus plantarum. Et per istam distinctionem patet

solutio objectorum et causa contradictionis Antiquorum.