CAPUT II.

De diversitate faecunditatis in germinatione plantarum.

Tripliciter quoque est arborum faecunditas in his quae a planta separantur, hoc est, in folio et fructu : aut enim producit folium ante fructum, aut fructum ante folia, aut fructum cum foliis, aut post ipsa jam procreata. Est etiam planta quae non habet radicem, nec folia : et hanc superius diximus aliquando esse in aquis, aliquando super solida loca diffundi parum humentia, aliquando autem super plantam aliam quasi copulariter sibi adhaerentem. Est autem secunda plantae diversitas, quod habet aliqua planta stipitem sine fructu et sine foliis, sicut barba Jovis. Tertia autem, quae habet omnia haec, stipitem et fructum et folia.

Nos autem in sequentibus ostendemus causas trium operationum foecunditatis plantarum. Et primae quidem diversitatis causa est, quoniam planta quae fructum producit ante folia, mul tam in se habet unctuosam et pinguem et viscosam humiditatem : et cum digestivus calor qui est in planta adustus a calore solis, incipit agere in humiditatem illam, incipit attrahere sursum humiditatem magis sibi similem : et haec est unctuosa, et festinabit in corpore plantae maturatio illius, et ascensus, et incipit defervescere in ramis, et stipite plantae, et spirare, et aperire poros, et exibit in formationem fructuum. Postea autem quam illud expulsum est in fructum, calor digestivus non habens materiam in quam agat, redit ad humiditatem aqueam grossam quae remansit : et quantum possibile est digerit illam, et format in folia. In antehabitis enim ostensum est fructus fieri ex humido unctuoso et ventoso et vaporoso, folia autem ex humiditate aquae cum aliqua terrestreitate grossa permixta. In his igitur fructuum formatio, foliorum praecedit formationem.

In his quae folia formant ante fructus, sunt multae humiditates aquae, in quas cum incipit agere calor digestivus, disperguntur et diffluunt : et non potest pingue separari ab ipsis nisi prius diminuantur. Cum autem disperguntur, ferventes exspirantes per partes plantae formantur in folia : et tunc tandem de spissiori remanente virtute caloris exit humidum pingue subtile : et hoc rursus habetur sursum, et egreditur in formam fructus : et sic fructus formantur post folia. Simile autem est in ovo in quod agit calor : non enim eliquatur pingue quod est in ovo, nisi prius humidum aqueum exsudaverit : fructuum enim formatio fit coagulatione humidi pinguis constare incipientis per virtutem caloris : et haec coagulatio fieri nullo modo potest, nisi prius expellatur superfluum aqueum in formam foliorum. Hac igitur de causa folia in quibusdam plantis formationem praecedunt fructuum.

Planta vero quae utrumque simul producit, multam habet humiditatem, et sibi invicem habet has humiditates admixtas fortiter : et ideo tota sua humiditas est in corpore planta , in quo simul decurrunt : propter quod cum calor agit in totam humiditatem, neutra separatur ab alia, sed. simul incipiunt ascendere in ramos : et tunc primo cum distributa fuerit in partes plantae, in extremis ramusculorum ad quae confortatur calor solis, utraque simul erumpit, et ex una formantur folia, et ex alia fructus. In extremo enim

quando ibi nulla spissitudo plantae prohibet solis accessum, separantur in exitu suo, et distributa humiditas simul exit in duas formas, foliorum scilicet et fructuum.

Ex dictis autem facile etiam quis potest advertere causam diversitatis secundae : quoniam pro certo planta quae caret radice et foliis, remota est a temperantia loci, sicut supra est explanatum. Illa enim quae habet stipitem sine folio et fructu, frigida est, et grossae valde est humiditatis : quoniam calor modicus plantae nec separare nec formare potest in folia vel fructum : sed tamen unit eam substantiae plantae : et ideo producit stipitem sine folio et fructu. Ea autem quae habet stipitem et folia et fructum, est quae uno trium modorum inductorum est contemperata ad complexionem humorum.

Invenitur autem triplex diversitas in pullulatione plantae ex ipso semine : quoniam (sicut saepius diximus) quaedam faciunt germen suum in bono summo farinae suae, sicut circa folia glans, nux, et his similia. Quaedam autem in imo suae farinae, sicut triticum, et hordeum, et siligo, et quaedam alia grana his similia. Quaedam autem in circuitu suae farinae producunt germen suum, sicut allium, et oliva, et caetera hujus. Est autem sciendum, quod sicut in animalibus sanguis menstruus attractus in cibum praeparatur creaturae formandae, sic in cibum in seminibus plantarum cum quo est viscosa humiditas spirans per calorem naturalem et solis, in quo spiritu virtus est formativa plantae. Quaecumque igitur horum terrestria sunt, magis illa sunt habentia humiditatem spiratam separatam ad supremum : quoniam calor naturalis agens in eam, illam ad se trahens tamquam homogeniam, segregavit in numerum unum. Quaecumque subtilis sunt substantiae valde, et humiditatem habent multum viscosam, horum substantia magis secuta est calorem naturalem sursum levantem quam humiditas spirans : et horum virtus germinativa est inferius, et substantia cibalis superius. Signum autem hujus est, quod legumina et glandes ventosa sunt, et gravis substantiae : triticum autem et caetera grana bladi, sunt incorporalia plus quam legumina propter parvitatem et subtilitatem substantiae suae : et caro quae fit in animalibus quando cibantur tritico, vel alio bla-. do, fortius adhaeret membris quam alia caro : quod profecto est propter humorum suorum viscositatem. Quaecumque autem habent humiditatem multum unctuosam, haec in actione caloris diffunditur in circuitu quasi de centro quodam ebulliens, et in medio remanet massa cibalis : propter quod germinare incipiunt in circuitu, sicut allium, et oliva. In aliis autem similibus idem proferendum est judicium.

Non est autem praetereundum quod antiqui sapientes de natura plantarum disputantes, aestimabant omnia folia fructus quosdam esse, sed incompletos indigestione et figura. Dicebant enim quod humor tantus est in planta, quod non potest ex toto maturari nec perfecte coagulari per actionem calidi facientis constare humorem. : nec potest totus humor festinari ita cito quod transmutetur in fructum. Humor igitur in quem non perfecte est operata digestio, alteratus parum et incomplete a calore, formatur in folia, sicut dicunt: cum tamen sciamus ex omnibus praehabitis, quod folia non habent aliam intentionem nisi quod formantur ex attractu humoris simplicis, qui simplex humor est : hic autem est humor aqueus. Sunt autem finaliter ad. cooperimentum fructuum et defensionem, ne fructus caumate solis exuratur. Et ideo oportuit in natura, quae semper facit.conveniens, ut folia essent in planta ad similitudinem fructuum : quia aliter fructus perirent. Sed tamen in materia cum fructibus non conveniunt : quia folia fiunt ex humore ascendente superiore, et per alterationem caloris simplicem facta sunt folia : cum fructus non fiat ex

humore, sicut patet ex supra dictis. Differunt autem et in fine, quoniam fructus sunt ad salutem speciei per semen quod est in eis : folia autem sunt ad fructuum defensionem. Quod autem et in forma et figura differant, ad sensum manifestum est.

Est etiam in eis magna differentia saporis, sicut est manifestum ad gustum. Est autem adhuc alia diversitas foecunditatis : quoniam quaedam plantae nec fructus faciunt, nec flores, sed folia tantum. Quaedam autem faciunt fructus sine floribus, ut ficus, et quaedam mali. Quaedam autem et fructus et Hores faciunt : sed saepe perit fructus postquam floruerunt, sicut in oliva, et multis aliis. Causa autem hujus diversitatis est pro certo, quoniam (sicut diximus) ex subtili valde fit flos, et ideo egreditur flos ante fructum in omni planta habente florem : eo quod subtile valde magis elevatur et magis obedit digestioni. Quaecumque igitur aut non habent pinguem humorem, et subtilem, aut valde parum, sed aut totus aut fere totus humor est aqueus, folia habent sine floribus et fructibus, sicut salix, et populus. Cujus signum est, quia in gemmis populeis est aromaticus odor, et est viscositas manibus adhaerens quando comprimitur. Humor enim viscosus parvus ab humore aqueo separabilis non est : et ideo unus cum alio digeritur, et ipsum pingue quod fuit plene digestum et ante formationem foliorum, primo spirat, et postea totum evaporat : propter quod et folia populi jam formata non sunt odorifera, vel nec valent ad unguenta. Tales igitur plantae folia habent sine flore et fructu. Quaecumque autem viscosum et pinguem habent humorem multum, et parum aut nihil de subtili, in illis si quid per calorem naturalem subtiliatur, remanet retentum intra vis cositatem grossi humoris, et ideo nihil separatur in florum substantia, et producunt tales plantae fructus sine floribus. Hujus autem signum est, quod grossi quos primum emittit ficus, sunt grossio- ris substantiae et non adeo dulces sicut ficus frequentes : viscosus enim humor calore victus primum elevatur in grossa substantia, quo educto per calorem, melius vincitur humidum pingue manens. Simile autem hujus videmus in olla, in qua bullit cibus : in hac enim superfervet grossum terrestre in spuma nigra quasi faeculentum, quod cum ejectum fuerit, convenienti digestione quae est epsesis, digeritur et decoquitur cibus, In omnibus autem in quibus est utrumque pingue, subtile scilicet et grossius, egrediuntur flores primo : eo quod subtile citius elevatur, et postea flores.

Contingit autem frequentius deperire fructum quam florem ex aliqua trium causarum. Aliquando enim magnae sunt plantae, et humidum ponunt ad nutrimentum, ex quo formandus erat fructus : sed subtile quod transit in florem, non est jam incorporabile plantae : et tunc perit fructus, et non flos. Aliquando autem non ita cito potest moveri et vinci grossum sicut subtile humidum : et. tunc secundo et tertio forte vel quarto anno fructificant, licet omni anno floreant. Aliquando autem non potest tantum attrahere, propter duritiem suarum radicum : et tunc forte non attrahunt sufficiens fructibus, nisi per duos annos vel tres : et quando congregatum fuerit in planta sufficiens humidum, tunc fructificabit, et non in aliis annis. In oleis ergo pinguibus tale est judicium, sicut diximus : sed olea sive oliva saepe privatur fructu, eo quod ad fructum ejus multus humor pinguis exigitur, et multus calor digerens : et haec ex supra dictis causis frequenter impediuntur. In talibus enim plantis id quod calor naturalis primo digesserit, prius ascendit in extremitates ramorum, cum sit subtile quod, quidem non est satis maturum in fructum, nec satis incorporabile. Per talem enim digestionem fiunt flores, sicut patet ex saepe dictis. Cum autem digestio maturaverit residuum humoris pinguis, et fuerit ibi sufficiens materia, tunc nascitur fructus,

et exibit ad. finem ad quem pertingere potest materia in fine formationis florum et foliorum. Exit autem secundum locum quem sortitur in calore maturante et distribuente eum ad diversa ioca partium plantae.