CAPUT VI.

De diversitate casus foliorum, et diversitate qua quaedam pluries in anno fructificant, et quaedam non.

Quaecumque autem arbores habent humorem subtilem aqueum, illae erunt a principio, quando calor arboris juvatur a calore solis verno tempore velocis fluxus : et ideo habebunt folia lata et tenuia, et sunt ipsae arbores rarae substantiae et porosae. Quando autem digestus fuerit humor aqueus cum materia cibali, tunc pyramidabitur meatus per quem exit in formatione folii: eo quod porus interius erit amplius ubi calor aperiturus vigoratur, et exterius strictus ubi aerem frigidum attingit : et ideo meatus pororum erunt minus ampli exterius quam sufficiat fluxui materiae humoris : et post haec remisso calore et paulatim invalescente frigore graciliatur exterius plus et plus, et contrahitur pyramidalis figura pori : et postea quando exterius apparuerit materia quae calore suo aperuerat porum, et fuerit completa digestio, per frigus paulatim superveniens in toto obturabitur po- rus, et inspissatur humor, ita quod non amplius perforat factus hebes propter frigus : et tunc folia non habebunt materiam calidi humoris currentis ad nutrimentum folii: et ideo cadunt tunc folia et exsiccantur. Planta autem quae est dispositionis contrariae, quod scilicet humor ejus est unctuosus spissus fortiter retinens suum calorem aperiturum porum, planta illa habebit folia stricta spissa non cadentia : et de hoc dictum est in ante habitis : et cum talem plantam quae non fluit folio : vincit frigus in hyeme, non inducit folii fluxum, sed tantum colorabit folium aliquo colore. Tunc enim occultatur calor plantae in medio plantae, et obtinens frigus exterius reprimit humorem folii ad interiora ejus, et remanet terrestre faeculenter in exteriore folii cum pauco humoris diaphani: et ideo tunc glauca apparebunt folia cum pauco vigore, et non cadent propter humoris viscositatem in qua calor retinetur, non sinens omnino claudi porum, sicut patet in oliva, et myrto, et hujusmodi arboribus.

Adhuc autem in residuo sicci ex quo fit fructus, est differentia : quoniam quaecumque habent multum succum talem et debilem calorem in superficie succi abundantem, eo quod sursum omnis calor confortatur, hae fructificant pluribus vicibus in anno. Prima enim vice digerit calor partem succi, et convertit in fructum : deinde non habens materiam redit ad interiora, et materiam ibi inventam iterum convertit, et iterum format in fructum, et hoc continue facit per aestatem sicut ficulnea : aut continue quidem facit per aliquod tempus aestatis sicut morus. Quaedam autem faciunt hoc per vices duas aut tres interpolato tempore, sicut quaedam pyri et mali, quae duo vel tria genera fructuum aliquando simul habent, sicut diximus in ante habitis. Confert autem ad hoc plurimum humoris grossities et viscositas, quae faciunt ipsum non cito obedire calori digerenti.

Planta autem aquosae naturae existens et frigida, sicut salix, vix fructificabit um-

quam propter dominium suae frigiditatis et amplitudinem suorum pororum per quos exspirat modicum quod est in ea humoris unctuosi, et non remanet nisi terrestre pluviosum quoddam in modum lanuginis de ea, quando exspiravit de ea subtile aereum, sicut est videre in autumno in salicibus. Cooperatur autem ad hoc quod porositas radicum per quas fortiter influit humor indigestibilis aqueus semper suffocans modicum caloris digestivi quod est in planta illa. Cum enim incipit festinare calor naturalis adjutus calore solis, tunc nimis festinat digestio ejus : et quia humor aqueus est, potius subtiliatur et tenuis efficitur et fluens humor per actionem caloris, quam maturetur et inspissetur, et non coagulatur, quia calor non decoquit materiam, sed facit eam tantum fluere : et hoc praecipue accidit herbis parvis et aliquibus oleribus, et non multis arboribus, quae numquam fructum faciunt.

Casus autem foliorum (de quo supra diximus) differenter invenitur in herbis et arboribus sicut et fructificatio : quoniam vix invenitur planta quae fluat folia, nisi sit substantia ejus ad ligni soliditatem accedens : et causa hujus est, quia in herbis minoribus folium est quasi loco rami, et est connaturale stipiti : et ideo conservatur sicut stipes. Putrescit autem tale folium in herba potius quam fluat.

Haec igitur de fluxu foliorum et fructificandi diversitate cum supra determinatis sufficiant.