CAPUT V.

De modo incrementi plantarum, et de modis digestionis earum.

Incrementum autem inest plantae sicut et in animalibus et variat figuram earum : et haec quidem variatio fit tribus modis. Quaedam enim plantae sursum prodeunt auctae et nutritae magis in superioribus, et efficiuntur altae valde : aut etiam cum hoc ramosae superius, sicut abies quae exaltatur in stipite, et pinus quae cum hoc superius dilatatur in ramis. Quaedam augentur inferius, et ingrossantur deorsum et in trunco, sicut salices saepe praecisae, et pyri et mali saepius insiti. Quaedam etiam augentur modo medio inter haec proportionaliter, scilicet deorsum et sursum.

Illa vero cujus nutrimentum tendit sursum, habet materiam nutrimenti calidam in medulla sua, quam continue attrahit sursum calor naturalis plantae, et habet poros rectos ab inferiori sursum tendentes : et aereitas quae est in raritate pororum ejus, contrahit eam frigiditate sua : et sic compressa non diffunditur, sed cogitur ascendere : et sic pyramidatur ignis in materia subtili simul compressa per circumstans frigidum, et elevatur sursum. Quarum autem nutrimenta deorsum tendunt, habent meatus pororum valde strictos, et forte transversos : et cum materia cibi in radice prima digestione digesta fuerit, nititur ascendere :

sed praepedita strictura pororum ettransversione revolvitur in seipsam et fit aquosa gravis, sicut aquositas generatur in olla cooperta bulliente, quando evaporare non potest : et cum est in medulla plantae, fluit deorsum, et nutrit inferiora, et non pervenit ad superiora nisi parum aliquid subtile quod penetrare potest, et totum residuum aquositas sua ponderositate movet deorsum : et ideo efficitur talis planta inferius grossa et brevis, et superius parva in ramis, sicut est in buxo et similibus. Ea quae medio modo se habet in succo et dipositione pororum, habet per digestionem temperate subtiliatum humorem, et materia cibi ejus vicinatur temperantiae in digestione : et meatus pororum ejus sunt medio modo dispositi, nec multum stricti, nec multum ampli, neque multum recti, neque multum transversi : et ideo mediocriter tendunt materiae ciborum ejus sursum et deorsum.

Quod qualiter fiat, oportet scire ex modo digestionum quae fiunt in plantis. Digestiones enim in planta sunt duae, praeter eam quae fit sub radice in terra in qua purum separatur ab impuro, sicut in stomacho fit animalium. Et prima quidem digestio est, quae fit de sub planta in radice plantae, in qua primam cibus accipit alterationem. Secunda autem fit in medulla plantae : et haec eadem est, quam quidam dicunt tertiam digestionem, quae fit in corpore medio plantae distributa secundum partes ejus : respondet autem priori digestioni quae fit in hepate animalium et sub corde : secunda autem ei quae fit in venis. Neque est in plantis tertia digestio quae faciat numerum in locis digestionum : quia quando trahitur nutrimentum in diversas partes et ramos plantarum, non accipit ibi tertiam digestionem, sicut accipit cibus quando attractus est ad membra animalium. Haec enim est tertia digestio cibi puri quae fit in corporibus animalium. Impurus autem manet in stomacho animalium, sicut diximus. Cibus autem plantae tertia digestione non digeritur proprie loquendo : quia tertia digestio in animali non est necessaria nisi propter diversitatem suarum partium in complexione et figura, quarum unaquaeque removetur ab altera: et ideo in membrorum quolibet specialem oportet fieri cibi assimilationem. Plantarum autem partes homogeniae sunt et vicinae ad invicem in complexione et figura : et est ipsarum facilis multiplicatio in multis locis plantarum, eo quod homogenium est facillimae generationis : propter quod sufficit digestio secunda. Plantae tamen nutrimentum magis est terrestre, et ideo plerumque inferius tendit, et grossat stipitem. Figura enim plantarum praecipue causatur ex quantitate virtutis seminum et humidi seminalis, in qua est virtus figurativa et formativa ad speciem hanc vel illam. Sed natura floris et fructus est in natura aquae nutrimentalis, et in natura materiae cibalis, et in plantis positud motus primae digestionis, quae est digestio in omnibus animalibus : et ab hoc modo digestionis non recedunt plantae : cujus signum est, quia parum vel nihil ejiciunt impuritatis de cibo digesto. In planta enim est prima digestio sufficiens ad nutrimentum, sed in animali completio est sub corde : et haec quidem sufficit, quia secunda licet calefaciat nutrimentum, et forte magis subtiliet, tamen nihil rejicit omnino, sed statim distribuit per partes plantae. Haec autem homogeneitas plantae causa est, quod planta continue ascendit praecipue in plantae partibus per quas ad ipsam redit juventus ejus, donec vita ejus et aetas compleatur et intereat : quoniam licet omnium natura constantium sit terminus magnitudinis et augmenti in quo stat augmentum, tamen in planta ad. quam redit juventus, novum ei inducitur augmentum : et ideo in illis partibus augetur dum vivit. Non autem sic est in animali latitudo vicina suae longitudini : et ideo stante diametro longitudinis, inundat nutrimentum super diametrum latitudinis et inspissat animal. In planta

autem diameter longitudinis excedit in virtute diametrum latitudinis. Radix enim nutrimenti plantae et humor aqueus et calor igneus et humidum facile sursum ducitur per calorem igneum, et restaurat diametrum longitudinis ad juventutem continue redeuntem : et ideo sursum continue procreatur planta.