CAPUT I.

De dicendis in hoc tractatu, et de natura foliorum.

Perscrutabimur autem nunc communia quae et essentialiter et naturaliter accidunt plantis quoad generationem ipsarum secundum quod intendit natura salvare speciem uniuscujusque earum. Non quaeremus hic locum generationis plantarum vel modum, sed tantum naturas partium illarum hic desideramus cogno-

scere, quae stant in ipsis quando sunt in generatione. Hae autem partes sunt folia quae sunt propter fructum cooperimenta, et flores qui sunt indicia fructuum, et fructus et semina : horum enim oportet cognoscere naturam in communi et diversitatem, ut his consideratis, earumdem partium diligentius et ordinatius causae reddantur. Frustra enim quaeritur causa, si de quo causa quaeritur, non praescitur. Philosophari enim est effectus jam cogniti certam et manifestam et veram causam investigare, et ostendere quoniam illius causa est, et quod impossibile est aliter se habere.

Dicamus igitur communiter de folio, quod folii in omnibus plantis materia est humor aquosus non bene digestus a terrestri sicco, non bene a faece terrenitatis purgato aliquantulum passus et commixtus. Hujus autem signum est, quod de foliis plantarum magnarum lata et tenuia folia habentium cito epotatur humidum : et tunc fere omnia folia foraminosa efficiuntur. In his autem in quibus humor magis viscosus est et aquosus et acumen habens ex calido intra viscositatem suam retento, spissiora efficiuntur folia, et magis ipsis plantis adhaerentia. Sed quod in herbis et oleribus spissa frequenter sunt folia, ideo est, quod propter vicinitatem et continuitatem suam cum radice ubertim infunditur eis humor et multiplicatur in eis, Finalis autem intentio foliorum est ad fructuum cooperimentum, eo quod natura purgatione indigeat a superfluitate humidi aquosi : et cum sit sagax et ingeniosa, eodem purgamento utitur ad fructuum defensionem : et ideo in pluribus plantis folia sub fructu producit, ut folium dilatatum ultra fructum porrigatur. Est autem generalior hujusmodi productio et situs foliorum, quod videlicet inferius ad basim coctilidonis Fructus folium erumpat. Hoc enim congruit materiae folii et fini. Materiae quilem, quoniam duo sunt vapores in genere iam in ventre plantae quam in aliis vaporanitibus omnibus, vapor videlicet humilius et aquosus, et vapor siccus ventosus : et vapor humidus est materia folii, vapor autem siccus ventosus est materia fruitus : propter quod etiam fructus secunlum genus suum ventosi esse judicantur. Acutior autem est vapor siccus digestus n ventre arboris, et hebetior est vapor Tumidus, propter quod cum acumine suo scindit corpus plantae, ut erumpat uterque istorum vaporum, altius ascendet vapor fructuum, et sub ipso erumpit foliorum vapor : quia tamen vapores isti permixti sunt in ventre plantae, oportet quod motum habeat vapor humidus per ventosum vaporem sibi permixtum : et deo contingit erumpere folium quod generatur a vapore humido juxta fructum proxime in loco basis ejus ut in pluribus.

Folii tamen situs variatur tripliciter. Sicut enim dictum est, aliquando est sub oco fructus ad basim coctilidonis ejus, sicut in pyro et malo et cino et prauo et aliis multis arboribus. Aliquando autem est ex opposito fructus, sicut in vite. Aliquando autem est super fructum, sicut

in viola et multis aliis herbis. Et causa quidem ejus quod est ad basim fructus, ex materiae congruentia supra assignata est. Qui situs etiam congruit fini, eo quod subtus exortum folium versus fructum dilatatur, et utilius cooperit et defendit fructum. Ex opposito autem fructus frequenter exoritur in plantis multum humorem attrahentibus, et praecipue quarum fructus multum abundat humore subtili vaporoso et ventoso : ab illo enim vapore aqueus vapor minus digestibilis et minus subtilis, sicut a quodam contrario expellitur ad situm oppositum a virtute formativa : et hac de causa erumpit in situ opposito.

Fini etiam folii hoc congruit, quoniam fructus talis propter humoris abundantiam magna indiget decoctione solis, quam impediret folium expansum super fructum : et ideo expanditur ad oppositum situm, ne digestionem quae fit per solem., impediat. Demonstrat autem hoc opus artis quod naturae opus imitatur. Vinitores enim periti pampinos in parte abrumpunt, ut liberior sit accessus radiorum solis ad botrum. Si quis autem objiciat, quod secundum hujusmodi plantae utiliter carerent foliis, et cum natura sagax faciat quod utilius est in omnibus, videtur quod aut natura erret, aut quod foliorum operimentum utile sit fructibus, et sic ad basim fructus videtur debere produci folium. Sed ad hoc solvitur, quod foliorum generatio, licet sit purgamentum quoddam plantae ab humore aqueo, tamen intenditur a natura propter salvationem fructus, ut saepius dictum est : sed cum fructus multa indiget vi solis, producitur folium ex opposito, et siquidem aliqualiter cooperiens impedit ardorem, et aliquam habens distantiam, non obstat digestioni quae fit per solem, ut sic situs oppositus det locum soli quoad necessitatem digestionis, distantia tamen folii remedium per umbram temperatam restringit arsuram. Sunt etiam aliqua plurima nocumenta fructuum, sicut arsura fulguris, et im- petus tempestatis et grandinis, contra

quae producuntur folia in quocumque sint situ. Folia autem qua) eminent super fructum, maxime cooperiunt, ita quod. fere semper est in umbra : et illius causa ex materia est, quod fructus illi multum habent terrestreitatis : et ideo humor aquosus in eis inclusa ventositate alicujus ascendit, et in inferioribus sui quasi cum violentia tractus, erumpit vapor ex quo generatur fructus. Ex fine utilitas etiam hujus operis naturae perpenditur : quoniam tales fructus frigidi sunt et humidi ut frequenter : ad quae duo perpetua opitulatur foliorum umbra.

Hi igitur tres generaliores sunt situs foliorum : et ex. horum causis facile scitur variatio situs folii secundum alios modos : si qui tamen aliquando forte alii ab his qui dicti sunt, in quibusdam plantis inveniuntur.